Ukrayna Ekonomik Görünüm Raporu 2017
|
T.C. KİEV BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ
UKRAYNA’NIN GENEL EKONOMİK DURUMU VE TÜRKİYE İLE EKONOMİK-TİCARİ İLİŞKİLERİ Ağustos 2017 |
İÇİNDEKİLER
| Bölüm | Sayfa No. | |
| I | 1. GİRİŞ | 4 |
| 2. SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER | 5 | |
| 2.1. Ülke Kimliği | 5 | |
| 2.2. Sosyal Göstergeler | 6 | |
| 2.3. Ekonomik Göstergeler | 7 | |
| 3. ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER | 8 | |
| 3.1. Ülkenin Kısa Tarihçesi | 8 | |
| 3.2. Siyasi ve İdari Durum | 9 | |
| 3.3. Coğrafi Bilgiler ve Nüfus | 12 | |
| 3.3.1 Coğrafi Konum, İklim ve Yer Şekilleri | 12 | |
| 3.3.2. Demografik Yapı | 14 | |
| 3.3.3. Çalışma ve İşgücü | 14 | |
| 3.3.4. Eğitim, Kültür ve Sosyal Güvenlik | 15 | |
| 4. GENEL EKONOMİK DURUM | 15 | |
| 4.1. Genel Durum | 15 | |
| 4.2. Tarım | 17 | |
| 4.3. Sanayi | 19 | |
| 4.4. Ulaştırma | 21 | |
| 4.5. Haberleşme | 23 | |
| 4.6. Madencilik ve Enerji | 24 | |
| 4.7. Bankacılık | 26 | |
| 4.8. Ekonomiyi Etkileyen Önemli İç ve Dış Olaylar | 27 | |
| 5. EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER | 32 | |
| 5.1. Genel Durum | 32 | |
| 5.2. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları | 33 | |
| 5.3. Yıl İçinde Alınan Ekonomik Önlem ve Uygulamalar | 37 | |
| 5.4. Dış Ticaret | 37 | |
| 5.4.1. Genel Durum | 37 | |
| 5.4.2. Dış Ticaret Mevzuatı | 38 | |
| 5.5. DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ | 40 | |
| II | 1. TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ | 49 |
| 1.1 Ekonomik İlişkilerin Genel Durumu | 49 | |
| 1.2. Ticari İlişkilerin Genel Durumu ve Dış Ticaret İstatistikleri | 52 | |
| 1.2.1. Ticari İlişkilerin Genel Durumu | 52 | |
| 1.2.2. Dış Ticaret İstatistikleri | 53 | |
| 1.3. Yatırımlar | 57 | |
| 1.4. Ticari İlişkilerde Bilinmesi Gerekli Genel Konular | 58 | |
| 1.4.1. Gümrük Vergileri | 58 | |
| 1.4.2. Çeşitli Vergiler ve Harçlar | 59 | |
| 1.4.3. Standartlar ve Sertifikalar | 61 | |
| 1.4.4. Marka Tescili İçin Başvurulacak Kuruluşlar | 62 | |
| 1.4.5. Dış Talepler | 63 | |
| 1.4.6. Ürün Pazarlama | 63 | |
| 1.4.6.1. Reklam Tanıtım ve Elektronik Ticaret | 65 | |
| 1.4.6.2. Haberleşme | 65 | |
| 1.4.6.3 Vize Rejimi | 66 | |
| 1.5. Yıl İçinde Açılan Fuarlar | 67 | |
| 1.5.1. Kiev’de Bulunan Fuar Alanları | 68 | |
| 1.5.2. Ukrayna’da Düzenlenecek Fuarlar Hakkında Bilgi Alınabilecek Adresler | 68 | |
| 1.6. Belli Başlı Ekonomik ve Ticari Kuruluşlar | 70 | |
| 2. SORUNLAR GÖRÜŞLER VE ÖNERİLER | 74 | |
| 2.1. Sorunlar | 74 | |
| 2.2. Görüş ve Öneriler | 76 | |
| Kaynakça | 78 |
BÖLÜM I
- GİRİŞ
Bağımsızlığını 1991 yılında kazanan Ukrayna’nın coğrafi yakınlığı, yaklaşık 45 milyonluk nüfusu ile oluşturduğu pazar yapısı, yetişmiş insan gücü, hammadde kaynaklarının zenginliği ve birçok sektördeki yeni yatırım ve modernizasyon ihtiyacı gibi hususlar dikkate alındığında, Ukrayna ülkemiz açısından önemli bir potansiyel barındırmaktadır.
Türkiye-Ukrayna dış ticaretine bakıldığında; 2000 yılında 1,2 milyar dolar seviyesinde iken, 2008 yılında 8,3 milyar dolar seviyesine yükseldiğini, ancak 2009 yılında yaşanan küresel krizden etkilenen iki ülkenin ticaret hacminin 4,2 milyar dolara gerilemiştir. Bu gerilemenin ana faktörü, Ukrayna ekonomisinde yaşanan ve siyasi krizle derinleşen istikrarsız ortam oluşturmaktadır. Söz konusu istikrarsız yapının 2010 yılında yapılan başkanlık seçimi ile bir nebze düzeleceği düşünülmüş olsa da, anılan istikrar durumu ekonomik hayata yansıyamamış, Ukrayna iş yapma açısından birçok sıkıntıları bünyesinde barındıran bir ülke haline gelmiştir. Özellikle, yeni dönemde ortaya çıkan reform çalışmaları iş hayatında bir takım belirsizliklerin oluşmasına zemin hazırlamıştır. İki ülke arasında 2011 yılında 6,5 milyar dolar seviyesine yükselen dış ticaret hacmi, 2012 yılında % 4,9 oranında düşerek 6,2 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2013 yılında ülkede yeniden baş gösteren istikrarsızlık sonucu 6,7 milyar dolar seviyelerinde olan Ukrayna ile ülkemiz arasındaki dış ticaret hacmi, 2014 yılında % 11 oranında azalarak 6 milyar dolar seviyesine gerilemiştir. Söz konusu dönemde ihracatımız % 21 oranında azalarak 1,7 milyar dolar, ithalatımız ise % 6 oranında gerileyerek 4,2 milyar dolar seviyesine düşmüştür.
2015 yılında iki ülke arasındaki ticaret hacmi % 23 azalarak 4,6 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemde ülkemizin ihracatında % 35 azalma ile 1,1 milyar $, Ukrayna’nın ihracatında ise % 23 azalışla 3,6 milyar $ olarak gerçekleşmiştir.
Ukrayna 1 Ocak 2016 tarihinden itibaren 2014 yılında Avrupa Birliği ile imzalamış olduğu Derin ve Kapsamlı Serbest Ticaret Anlaşması (STA) kapsamında, AB ülkelerinden ithal edilen eşyanın yaklaşık % 90’ının gümrük vergisi oranlarında indirime gitmiş veya sıfırlamıştır. Bu açıdan, 2016 yılı istatistikleri önem arzetmekte olup, 2016 yılında Ukrayna’ya ihracatımız % 12 oranında artarak 1,1, ithalatımız % 26 azalarak 2,4 milyar dolara gerilemiştir.(Türkiye dış ticaret istatistikleri esas alınmıştır).
İki ülke ekonomileri incelendiğinde birbirini tamamlayan yapılar olduğu dikkat çekmektedir. Esasen iki ülke arasındaki ticaret kalemlerine bakıldığında bu durum kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Ukrayna’dan yapılan ithalatta hammadde ve yarı mamul maddelerin ağırlık taşıdığı gözlenmektedir. Aslında bu yapı Ukrayna ekonomisinin genel yapısı ile paralellik arz etmektedir. Ülkemizden yapılan ihracat ise esas itibariyle mamul maddelerden oluşmaktadır. Ancak, iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin daha derinleşerek istenen potansiyelin yakalanmasına engel teşkil eden hususlar arasında özellikle Ukrayna’daki şeffaf ekonomik yapı eksikliği, hukuk sisteminin düzgün işlememesi, yatırım ortamının son derece geri kalmış bir yapısının olması ve benzeri Ukrayna’nın ekonomik gelişmişliğinin önündeki temel sorunlar olarak sayılabilir.
Ukrayna’nın 2008 yılında Dünya Ticaret Örgütü’ne üye olmasının ülkenin küresel ekonomik sistem ile bütünleşmesi açısından büyük önem taşıdığı değerlendirilmektedir. Ancak, siyasi kriz ortamının yansımaları kendini bu konuda da göstermekte olup, demokratikleşme ve hukuk devleti olma alanındaki ilerleyişin son derece yavaş gittiği, Ukrayna’da ekonomik alanda alınan ya da bir türlü alınamayan kararlar DTÖ yükümlülükleri ile de ters düşebilmektedir.
Ukrayna’nın büyük bir pazar olarak önemi gözönüne alındığında, firmalarımızın sadece dış ticaret yoluyla ticari ilişkilerini sürdürmesi yerine ekonomik ilişkilere de ağırlık vererek Ukrayna’da yatırıma yönelmeleri, ekonomik ve ticari ilişkilerimizin geleceği açısından çok önemlidir. Ancak, bunun gerçekleşmesi için Ukrayna’da yatırım ortamının daha şeffaf hale gelmesi bir zorunluluktur. Yine yatırım yapan işadamlarımızın anılan yatırımları için gerekli teçhizat ya da hammadde ithalatlarında gümrüklerde yaşadıkları sıkıntılar, bu yatırımları faydalı olmaktan çıkarmaktadır. Diğer taraftan, halen gıda, tekstil ve konfeksiyon, temizlik maddeleri gibi klasik mal gruplarında odaklanan dış ticaretimizin çeşitlendirilmesi gerekmektedir. Ukrayna’ya ihracatta inşaat malzemeleri, otomotiv yan sanayi, elektrikli ev aletleri ve çeşitli gıda maddeleri sektörlerinin büyük potansiyel arz ettiği görülmektedir. Sayılan tüm bu sektörlerde az veya çok ekonomik faaliyetlerin gözleniyor olmasına karşın, birçok sektörde pazarın zorluğu nedeniyle işadamlarımız uzak durmayı tercih etmektedirler. Örneğin işlenmiş gıda konusunda son derece çekimser davranılmaktadır. Yine yaş meyve sektöründe piyasadaki ürünlerin büyük bir çoğunluğunun ülkemiz menşeli olmasına rağmen, ülkemiz firmalarının bu sektörde doğrudan faaliyet göstermemeleri nedeniyle, ihracatımız istenilen düzeye ulaşmamıştır.
Ukrayna, ülkemiz açısından, Müteahhitlik hizmetleri ve turizm açılarından da son derece ciddi bir pazar konumundadır. Gerek ülkede yenilenme ihtiyacı duyulan birçok bina bulunması, altyapı yatırımlarının neredeyse tamamının yenilenmeye gereksinimi olması ve gerekse yeni yapılacak yaşam yerlerine dair muhtelif projelerin sürekli gündeme alınması, inşaat konusunda önemli bir potansiyel bulunduğunu ortaya koymaktadır. Turizm açısından ele alındığında ise, ülkemizin Ukraynalılar açısından ziyaret konusunda ilk sırada yer alması, keza 2016 yılında 1 milyonun üzerinde (Kırım Özerk Cumhuriyeti ve anti-terör operasyonunun olduğu bölgeler hariç) Ukraynalı turistin ülkemizi ziyaret etmesinin önemli bir gelir kazandırıcı etkisi olduğunu ortaya koymaktadır.
- SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER
2.1. Ülke Kimliği
| Devletin Adı | Ukrayna |
| Başkenti | Kiev |
| Yönetim Biçimi | Parlamenter Cumhuriyet |
| Resmi Dili | Resmi dil Ukraynaca’dır. Doğu Slav dillerindendir. Rusça, doğu ve merkezi Ukrayna’da çok yaygın olarak konuşulmaktadır. Ayrıca, Tatarca konuşulmaktadır. |
| Dini | Nüfusun % 85’i Ortodoks Hıristiyan, % 10’u Grek-Katolik, % 3’ü Protestan (Baptist), % 1,3’ü Yahudi ve % 0,7’si Müslüman’dır. Katolik mezhebi ülkenin batısında hâkimdir. Tatarlar ise Müslüman nüfusu oluşturmaktadır |
| Para Birimi | Bağımsızlıktan sonra ‘karbovanets’ olan para birimi, 2 Eylül 1996 tarihinde 1 Grivna=100,000 karbovanets üzerinden ‘Grivna’ (UAH) olarak değiştirilmiştir |
| Üyesi OlduğuUluslararası Kuruluşlar | Bağımsız Devletler Topluluğu, Avrasya Ekonomik Topluluğu (gözlemci statüsünde), Birleşmiş Milletler, BSEC (Karadeniz Ekonomik İşbirliği), Avrupa Konseyi, UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konseyi), Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), WTO (Dünya Ticaret Örgütü), EBRD (Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası), IFC (Uluslararası Finans Kuruluşu), IMF (Uluslararası Para Fonu), CCC (Gümrükler İşbirliği Konseyi), ECE (Avrupa Ekonomik Komisyonu), ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü), ISO (Uluslararası Standardizasyon Örgütü) üyesidir. |
| Yıllık Ortalama Döviz Kuru | 1 ABD doları = 7,99 Grivna (2013 Resmi Kur)1 ABD doları = 11,88 Grivna (2014 Resmi Kur)
1 ABD doları = 21,84 Grivna (2015 Resmi Kur) 1 ABD doları = 25,55 Grivna (2016 Resmi Kur) |
| Yüzölçümü | 603.700 km² |
| Nüfus | 42,6 milyon(19,7 milyon erkek ve 22,9 milyon kadın)
(Kırım Özerk Cumhuriyeti ve kriz bölgeleri hariç) |
| Yıllık Nüfus Artışı (Azalışı) | -186.592 kişi |
| Nüfus Yoğunluğu (kişi/km²) | 75 |
| Mesai Saatleri ve Günleri | Pazartesi-Cuma |
| Büyük Bölgeler ve Limanlar | Kiev, Dnipropetrovsk, Harkov, Lviv, Odesa, Herson, Mikolayev ve Zaporojje Bölgeleridir |
| Türkiye ile Saat Farkı | Mart ayı son haftası ile Ekim ayı son haftası arasındaki dönemde Türkiye ile Ukrayna arasında saat farkı yoktur. Bunun dışında Ukrayna ile Türkiye arasında 1 saat farkı vardır. |
| Haftalık Çalışma Saati | Haftalık çalışma süresi 40 saattir. Bunun üzerindeki çalışma fazla mesai olarak kabul edilmektedir. Yıllık fazla çalışma süresi 120 saati aşamaz ve bir çalışan üst üste iki gün 4 saatten fazla mesaiye kalamaz. Fazla mesai ücreti normal saat ücretinin % 200’ü kadardır. |
| Resmi Tatil Günleri | 1 Ocak Yeni Yıl7 Ocak Ortodoks Christmas
8 Mart Uluslar arası Kadın Günü 1 Mayıs 2016 her yıl tarih değişiyor Paskalya 1-2 Mayıs Uluslar arası İşçi Dayanışma Günü 9 Mayıs Zafer Bayramı 19 Haziran St. Trinity Günü 28 Haziran Anayasa Günü 24 Ağustos Bağımsızlık Günü 14 Ekim Ukrayna’nın Savunucusu Günü 1 ve 9 Ocak dışındaki tatillerin Cumartesi ya da Pazar gününe rastlaması halinde izleyen Pazartesi günü de resmi tatil kabul edilmektedir. |
| Uluslar arası Telefon Kodu | +380 |
2.2. SOSYAL GÖSTERGELER
| Ortalama Ömür (Yıl) | 71 |
| Kadın (Yıl) | 76 |
| Erkek (Yıl) | 66 |
| Doğan Kişi Sayısı | 397.039 |
| Ölen Kişi Sayısı | 583.631 |
| Okuma Yazma Oranı | % 99,7 |
| Yüksek Öğretim Okul Sayısı* | 657 |
| Yüksek Öğretimdeki Öğrenci Sayısı*: | 1.586.700 |
| Hastane Sayısı | 1.700 |
| Gelen Turist Sayısı | 13.333.096 |
| Giden Turist Sayısı* | 24.668.233 |
| Karayolu Uzunluğu | 163.033 km |
| Demiryolu Uzunluğu | 20.952 km |
| Kişi Başına Yıllık Elektrik Tüketimi | 3.437 Kwh |
| Asgari Ücret | 01.01.2014 tarihi itibariyle – 1.218 Grivna01.01.2015 tarihi itibariyle – 1.218 Grivna
01.01.2016 tarihi itibariyle – 1.378 Grivna 01.01.2017 tarihi itibariyle – 3.200 Grivna |
| Ortalama Ücret | 5.183 Grivna (yaklaşık 203 ABD doları) |
*Kırım Özerk Cumhuriyeti ve anti-terör operasyonunun olduğu bölgeler hariç
2.3. EKONOMİK GÖSTERGELER*
| 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | |
| GSYİH (Milyar Grivna) | 1.411 | 1.455 | 1.566 | 1.979 | 2.383 |
| GSYİH (Milyar ABD doları) | 174 | 182 | 132 | 90,6 | 93,2 |
| GSYİH Büyüme Hızı (%) | 0,3 | 0,0 | -6,8 | -9,9 | 2 |
| Kişi Başına GSYİH ($) | 3.815 | 4.003 | 2.920 | 2.115 | 2.826 |
| Enflasyon Oranı | |||||
| TÜFE Yıllık Artış (%) | -0,2 | 0,5 | 24,9 | 43,3 | 12,4 |
| TÜFE Yıllık Artış (%) | 0,3 | 1,7 | 31,8 | 25,4 | 35,7 |
| İşgücü (faal nüfus 1.000 kişi) | 20.393 | 20.478 | 19.035 | 17.396 | 15,477 |
| İşsizlik Oranı (%) | 7,5 | 7,2 | 9,3 | 9,1 | 9,4 |
| GSYİH-Sektörel Büyüme Hızları(%) | |||||
| Tarım | -4,3 | 13,8 | 2,9 | -4,7 | 6,1 |
| İmalat Sanayi | -3,5 | -9,3 | -12,0 | -13,7 | 3,6 |
| İnşaat | -8,8 | -13,6 | -19,9 | -12,4 | 17,4 |
| Maden | 2,5 | 0,7 | -14,2 | -14,3 | -1,0 |
| Sabit Sermaye Yatırımları (Milyon Grivna) | 265.349 | 247.891 | 204.062 | 251.154 | 326.163 |
| Dış Ticaret (Milyon ABD doları) | 153.467 | 140.275 | 108.294 | 75.636 | 75.610 |
| İhracat | 68.809 | 63.312 | 53.913 | 38.134 | 36.362 |
| İthalat | 84.658 | 76.963 | 54.381 | 37.502 | 39.248 |
| Denge | -15.849 | -13.651 | -468 | 632 | -2.286 |
| Türkiye ile Ticaret (Milyon ABD doları) | 5.636 | 5.658 | 4.859 | 3.622 | 3.226 |
| Ukrayna’nın Türkiye’ye yaptığıihracat | 3.685 | 3.805 | 3.561 | 2.771 | 2.048 |
| Ukrayna’nın Türkiye’denyaptığı ithalat | 1.952 | 1.853 | 1.298 | 851 | 1.178 |
| Denge | 1.733 | 1.952 | 2.263 | 1.920 | 870 |
| Ukrayna’nın Dış Ticaretinde Türkiye’nin Payı (%) | 3,7 | 4,0 | 4,5 | 4,8 | 4 |
| İhracat | 5,4 | 6,0 | 6,6 | 7,2 | 5,6 |
| İthalat | 2,3 | 2,4 | 2.4 | 2,3 | 3 |
| Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) | -14.335 | -16.518 | -4.596 | -0,176 | -336 |
| Borç Stokları | |||||
| İç Borç Stoku (Milyar $) | 23,8 | 32,1 | 29,2 | 22,1 | 25,3 |
| Dış Borç Stoku(Milyar $) | 26,1 | 27,9 | 30,8 | 43,4 | 36,5 |
| Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları (Milyar $) | 5,2 | 5,5 | 2,5 | 3,8 | 4,4 |
| Seçilmiş Oranlar (%) | |||||
| İhracat/İthalat | 74,7 | 72,8 | 87,6 | 91,5 | 77 |
| İhracat/GSYİH | 47,4 | 42,9 | 48,6 | 52,8 | 60 |
| İthalat/GSYİH | 55,2 | 51,1 | 52,1 | 54,7 | 57 |
| Cari İşlem Dengesi/GSYİH | -7,9 | -8,7 | -3,4 | -0,2 | – 3,7 |
| Dış Borç/GSYİH | 87,3 | 86 | 77,3 | 78 | 78,9 |
Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi, Ukrayna Maliye Bakanlığı, Ukrayna Milli Bankası
*2014, 2015 ve 2016 yıllarına ilişkin veri Kırım Özerk Cumhuriyeti ve anti-terör operasyonunun olduğu bölgeler hariçtir.
- ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER
3.1. Ülkenin Kısa Tarihçesi
Ukrayna’nın tarihi, Kiev Ruslar’ın 9. yüzyılda kurdukları kent devletine kadar uzanmaktadır. Bu devlet 13. yüzyılda Tatarlar, daha sonra da Polonya ve Litvanya tarafından işgal edilmiş, 1654 yılında Polonya’dan kaynaklanan tehdit yüzünden Ruslarla bir Anlaşma yapılmış, ancak bu Anlaşma, ülkenin tamamen Rus İmparatorluğu’nun kontrolüne geçmesine neden olmuştur.
Modern Ukrayna’daki ilk bağımsızlık hareketleri, 1917-1921 yıllarında Rus İmparatorluğu’nun çökmesi ile ortaya çıkmış, çok kısa bir süre bağımsız kalan ülke, Bolşevik İhtilali’ne karşı koyamamış ve 1922 yılında SSCB’ne dahil olmuştur. Ancak, ülkenin batısı 1939 yılına kadar Polonya’nın idaresinde kalmıştır.
Stalin’in devlet başkanlığı döneminde hızla sanayileşen ülke, büyük kömür ve demir rezervleri sayesinde 1930’lu yıllarda Sovyet sanayileşmesinde merkezi bir duruma gelmiştir. Büyük oranda köylü nüfusa sahip Ukrayna’da, Stalin’in 1932-1933 yıllarındaki uygulamaları sonucunda ortaya çıkan açlık felaketi nedeniyle milyonlarca kişi ölmüştür. II. Dünya Savaşı sırasında, milliyetçi akımlar önem kazanmıştır. Sovyet döneminde milliyetçilik akımının güçlü olduğu Ukrayna, 1980’li yılların sonuna kadar Komünist Parti tarafından sıkı bir kontrol altında tutulmuştur.
24 Ağustos 1991 tarihinde bağımsızlığını kazanan Ukrayna 24 bölgeden oluşmakta olup, Başkenti Kiev’dir. Ukrayna’nın sanayisinin % 15’ni, ihracatının % 25’ni gerçekleştirdiği, kömür ve demir rezervlerine sahip Donbas bölgesinin büyük bölümünün kontrolü ayrılıkçıların idaresine geçmiştir.
3.2. Siyasi ve İdari Durum
Devlet Başkanlığı, Bakanlar Kurulu ve Parlamento, ülke yönetiminde söz sahibi olan üç temel organdır. Bağımsızlığını 1991 yılında ilan eden Ukrayna’nın Anayasası 28 Haziran 1996 tarihinde kabul edilmiştir.
Bağımsız Ukrayna’nın siyasi tarihindeki dönüm noktalarından biri olan 2004 yılının sonlarında yaşanılan Turuncu Devrim isimli toplumsal olayların ardından yapılan Anayasa değişikliği ile Parlamento’nun yetkileri arttırılırken, Devlet Başkanı’nın başta atamaları kapsayan yetkileri önemli ölçüde kısıtlanmıştır.
31 Ekim 2004 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı seçiminde; en önemli iki adaydan Viktor Yanukoviç ile Viktor Yuşçenko seçilmek için yeterli oyu alamamışlardır. Seçimlerin 2 inci turunun ardından seçim sonuçlarının gerçeği yansıtmadığı savıyla Yuşçenko önderliğinde Turuncu Devrim olarak anılan sivil direniş başlamış, ayrıca sonuçlara yasal yollardan itiraz edilmiştir. (“Turuncu” denilmesinin sebebi Viktor Yuşçenko’nun seçim kampanyası dönemince bu rengi kullanmasıdır). Bunların sonucunda, seçimin 2 inci turu yenilenmiş ve Viktor Yuşçenko geçerli oyların % 52’sini almıştır. Seçimi kazanan Viktor Yuşçenko 23 Ocak 2005’te yemin ederek görevine başlamıştır.
Yuşçenko tarafından Başbakan olarak atanan Yulia Timoşenko Eylül 2005 tarihine kadar görevde kalmış, 22 Eylül 2005 tarihinde Başbakanlığa Yuri Yekhanurov getirilmiştir.
26 Mart 2006 tarihinde yapılan parlamento seçimlerinin ardından Ağustos 2006’da kurulan koalisyon hükümetinde Viktor Yanukoviç başbakanlık görevini üstlenmiştir. Bununla birlikte, derinleşen siyasi kriz sonucunda 2 Nisan 2007 tarihinde parlamento Cumhurbaşkanı Viktor Yuşçenko tarafından feshedilmiş ve 30 Eylül 2007 tarihinde genel seçimler gerçekleştirilmiştir. Seçimlerin ardından yeni hükümet % 30 oranında oy alan Yuliya Timoşenko Bloğu lideri Yuliya Timoşenko tarafından 18 Aralık 2007 tarihinde, 450 üyeli parlamentoda 226 milletvekilinin oyu ile kurulmuştur.
Söz konusu hükümet ile Turuncu Devrim ortağı devlet başkanı arasında sürekli anlaşmazlıklar yaşanması ülke siyasetinde istikrarsız bir ortam oluşturmuştur. Keza, 2008 yılında başlayan küresel ekonomik kriz Ukrayna’yı da etkilemiş, siyasi ve ekonomik istikrarsızlık sonucunda Turuncu Devrim’le hedeflenen dönüşüm gerçekleştirilememiştir.
Ukrayna’da 17 Ocak 2010 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turunda Yanukoviç % 35, Timoşenko ise % 25 oranında oy almıştır. 7 Şubat 2010 tarihinde gerçekleşen ikinci tur devlet başkanlığı seçimlerini Rusya yanlısı Bölgeler Partisi lideri Viktor Yanukoviç kazanmıştır.
Aynı dönemde, mevcut hükümet için yapılan güven oylamasında görevde bulunan hükümet düşürülerek Bölgeler Partisinden Mikolo Azarov başkanlığında bir koalisyon hükümeti kurulmuştur. Anılan hükümet tarafından muhtelif alanlarda Turuncu Devrim ile getirilen konularda yeni düzenlemeler yapılmış, 2004 yılında Anayasada yapılan değişiklikler iptal edilerek, Anayasa’da Devlet Başkanı’nın yetkileri yeniden arttırılmış ve Rusya ile yakın ilişkilere önem verilmiştir. Hükümet aynı zamanda Avrupa Birliği (AB) ile de ilişkilerini güçlü tutmaya gayret göstermiştir. Ancak 2011 yılında Timoşenko hakkında geçmişte görevini kötüye kullandığı iddiasıyla mahkûmiyet kararı verilmesi, Ukrayna-AB ilişkilerinde gündemi uzun süre işgal edecek bir hususu teşkil etmiştir.
28 Ekim 2012 tarihinde ise Ukrayna’da Parlamento Seçimleri gerçekleştirilmiştir. Merkez Seçim Kurulu tarafından açıklanan sonuçlara göre iktidardaki Bölgeler Partisi oyların % 30’nu alarak birinci parti olmuştur. O dönemde tutuklu bulunan eski Başbakan Yuliya Timoşenko’nun Vatan Partisinin de aralarında bulunduğu Birleşik Muhalefet Koalisyonu’nun “Batkivşçina” partisi % 25,54 oy oranı ile ikinci sırada; dünya ağır siklet boks şampiyonu Vitaliy Kliçko’nun “UDAR” (Yumruk) partisi % 13,96 oy oranı ile üçüncü sırada yer almıştır. Komünist Parti ise % 13,18 oy oranı ile dördüncü olarak parlamentoya girmiştir. Milliyetçi “Svoboda” (Özgürlük) Partisi % 10,44’lük oranla seçimleri beşinci sırada tamamlarken, parlamento seçimine katılan diğer partiler % 5’lik barajı aşamamıştır.
21 Kasım 2013 günü Başbakan Mikola Azarov Hükümeti 2013 Kasım ayı sonundaki Vilnius Zirvesinde imzalanması gündemde olan AB-Ukrayna Ortaklık Anlaşmasının imzalanma sürecini askıya aldığını duyurmuş, aynı gece Kiev’de Bağımsızlık Meydanı’nda başlayan ve ilerleyen aylarda ülke geneline yayılan protesto gösterileri başlamıştır. 30 Kasım’da Kiev’de Berkut adı verilen çevik kuvvet güçleri göstericileri güç kullanmak suretiyle dağıtmış, bu olay ülke çapında tansiyonu yükseltmiştir. Zaman zaman yaklaşık 300.000 kişinin katıldığı Kiev’in merkezindeki Bağımsızlık Meydanı’ndaki gösteriler kapsamında, bazı kamu binaları işgal edilmiş, bazıları ise ablukaya alınmıştır.
17 Aralık 2013 tarihinde Devlet Başkanı Yanukoviç Rusya’yı ziyaret etmiş, ziyarette Rusya’nın Ukrayna’dan 15 milyar dolar tutarında devlet tahvili satın alması ve doğalgazın fiyatında indirime gidilmesi kararlaştırılmıştır. Yanukoviç’in Rusya ziyaretinden elde edilen mali destekle ekonomideki gerginlik düşmüş, ancak ülkenin başka kentlerine de yayılan “Meydan” gösterileri, önce bazı önde gelen muhaliflere yönelik şiddet olayları, ardından 16 Ocak 2014 günü kabul edilen gösteri karşıtı yasalara yönelik tepkiler sonucunda güç kazanmıştır. Tepkilerin odağında yer alan isimler arasında yer alan Başbakan Mikola Azarov 28 Ocak 2014 tarihinde istifa etmiştir.
18 ve 20 Şubat 2014 günlerinde Meydan’daki göstericilere karşı açılan keskin nişancı ateşi sonucunda 100’den fazla kişinin hayatını kaybetmesiyle yönetim karşıtı Meydan gösterileri bir kriz boyutu kazanmıştır. 21 Şubat 2014 tarihinde Devlet Başkanı Yanukoviç, muhalefet liderleri (Batkivşçina Parti Grubu lideri Arseniy Yatsenyuk, Svoboda Partisi lideri Oleh Tianibok, UDAR lideri Vitali Kliçko), Alman, Fransız ve Polonya Dışişleri Bakanlarının arabuluculuk ettiği görüşme sonunda, (Devlet Başkanının yetkilerinin sınırlı olduğu) 2004 Anayasasına dönülmesi, erken Devlet Başkanlığı seçimlerinin yılsonunda yapılması, Mart ayı başında Ulusal Birlik Hükümeti kurulmasını öngören “Krizin Çözümüne İlişkin Anlaşma” başlıklı uzlaşma belgesi taraflarca imzalanmıştır.
21 Şubat gecesi Berkut polislerinin sokaklardan çekilmeye başlamasıyla Kiev şehri göstericiler ve muhalefetin kontrolüne girmiş, aynı gece Yanukoviç’in Kiev’den ayrıldığı rapor edilmiştir. 22 – 23 Şubatta Parlamento Yanukoviç’in görevden alınması yönünde karar almış, Aleksandr Turçinov’u Parlamento Başkanlığına getirmiş (adıgeçen geçici Devlet Başkanı görevini de üstlenmiştir) ve 25 Mayıs 2014 tarihinde erken Devlet Başkanlığı seçimleri yapılması kararlaştırılmıştır. Parlamento 22 Şubat günü aldığı kararla ayrıca eski Başbakan Yulya Timoşenko’nun hüküm giymesine neden olan maddeyi Ceza Kanunu kapsamından çıkarmış ve Timoşenko’nun tahliyesinin önü açılmıştır. 27 Şubat 2014 tarihinde Başbakan Yatsenyuk’un başkanlığında Meydan aktivistlerine de çeşitli görevlerin verildiği Hükümet kurulmuştur.
27 Şubat’ta Kırım’da Rusya yanlıları tarafından Kiev’deki yeni yönetimi protesto gösterileri düzenlenmeye başlamıştır. 16 Mart 2014’te KÖC’de yapılan referandumda Rusya’ya bağlanma kararı çıkmıştır. Referandumu RF dışında tanıyan ülke olmamıştır.
Ukrayna Parlamentosu 17 Martta kısmi seferberlik kararının yanı sıra, 19 Martta Kırım’daki ordusunu çekme kararı almıştır.
21 Mart 2014 tarihinde Ukrayna ile AB arasındaki Ortaklık Anlaşması’nın siyasi kısmı imzalanmıştır.
22-23 Martta Harkiv, Donetsk ve Luhansk şehir merkezlerinde Yanukoviç’e destek mitingleri düzenleyen ayrılıkçılar 7 Nisan’da Hükümet binalarını ele geçirerek, bağımsızlık için referandum yapılması amacıyla, Rusya’dan yardım talep etmişlerdir.
Ukrayna 15 Nisan’da Donetsk ve Luhansk’ta operasyonlar (ATO) başlatmıştır. 24 Nisan’da Rusya ATO’ya cevaben Ukrayna sınırında yeni askeri manevralara başlamıştır. 2 Mayıs’ta ise Odesa şehir merkezinde Hükümet/Avrupa Meydanı yanlılarıyla, ayrılıkçılar arasında çıkan olaylarda 46 kişi ölmüştür. 11 Mayıs’ta Donetsk ve Luhansk’taki ayrılıkçılar referandum düzenleyerek bağımsızlık ilan etmişlerdir.
25 Mayıs 2014 tarihinde Devlet Başkanlığı seçimleri düzenlenmiş, Petro Poroşenko ilk turda oyların % 54,7’sini alarak Devlet Başkanı olmuştur. 25 Ağustos’ta erken Parlamento seçimlerinin 26 Ekim 2014 tarihinde yapılması kararlaştırılmıştır.
5 Eylül 2014 tarihinde, daha önce krizin çözümüne yönelik olarak oluşturulan, Ukrayna, RF ve AGİT temsilcilerinden müteşekkil Üçlü Temas Grubu Donetsk ve Luhansk bölgelerinden ayrılıkçı temsilcileriyle Minsk’te bir görüşme gerçekleştirmesinin ardından imzalanan Protokolde ateşkes sağlanması, Donetsk ve Luhansk’ta yönetimin yerel makamlara devredilmesi, bu bölgede erken yerel seçimlerin düzenlenmesi öngörülmüştür.
16 Eylül 2014 tarihinde, Ukrayna Parlamentosunda Donetsk ile Luhansk’a üç yıl süreyle “özel statü” verilen yasa kabul edilmiş, bahse konu yasalar Devlet Başkanı Poroşenko tarafından 16 Ekim’de onaylanmıştır. Yasa ile bölgenin meşru temsilcilerinin seçimi için 7 Aralık günü yerel seçim yapılması öngörülmüş, ancak Donetsk ve Luhask’taki ayrılıkçılar yasa hükümlerini tanımayacaklarını ilan etmişlerdir.
26 Ekim 2014 tarihinde Ukrayna’da erken Parlamento seçimleri yapılmıştır. 29 siyasi partinin katıldığı seçimlerden Başbakan Yatsenyuk’un partisi Halk Cephesi az farkla birinci, Devlet Başkanı Poroşenko’nun liderliğindeli Poroşenko Bloğu ikinci parti olarak çıkmış, ancak Parlementoda en fazla sandalyeyi Poroşenko Bloğu almıştır. Seçimler sonucunda parlamentoya Lviv şehri Belediye Başkanının kurduğu Öz Yardım, Muhalefet Bloku, Radikal Parti ve Atavatan Partisi girmiştir. Seçimler için Kırım yarımadasında, ayrıca ATO’nun sürdüğü Donetsk ve Luhansk’ın bazı bölgelerinde sandık kurulamamıştır.
Seçimlerin ardından 4 Aralık günü kurulan koalisyon hükümetinde pek çok Bakan, Bakan yardımcısı ve üst düzey bürokrat insan kaynakları şirketlerinin de dahil edildiği bir süreçle yöneticilik kariyeri olan kişiler arasından seçilmiştir. Öte yandan Ekonomik Kalkınma ve Ticaret, Maliye ve Sağlık Bakanları Devlet Başkanlığı kararnamesiyle Ukrayna vatandaşlığına geçirilen yabancı ülke vatandaşları arasından atanmıştır. Hükümetin kurulmasıyla başlatılan ve yasama, kurumsallaşma çalışmaları ve idari düzenlemeleri içeren reform süreci Ukrayna’nın bağımsızlığını kazanmasından bugüne kadar denenen en kapsamlı reform süreci olarak gözükmektedir. Ancak ülkenin geçmişten gelen yapısal bürokratik ve ekonomik sorunlarına ilaveten Kırım meselesi ve Donbas’taki kırılgan ateşkes koşullarında geniş kapsamlı reform programlarının uygulanması, Ukrayna yönetiminin önünde önemli bir sınama teşkil etmektedir.
Arseniy Yatsenyuk başkanlığındaki yeni Hükümetin 2 Aralık 2014 tarihinde Parlamento onay alınarak göreve başlamış ve 14 Nisan 2016 tarihine kadar görevini sürdürmüştür.
Arseniy Yatsenyuk’un Başbakanlıktan istifasından sonra, Petro Poroşenko Bloğu milletvekili olarak parlamentoya giren Vladimir Groysman Başbakanlığında Petro Poroşenko Bloku ve Halk Cephesi koalisyonu oluşturulmuş ve yeni hükümet, 450 sandalyeli Ukrayna Parlamentosu’nda 257 oy alarak, 14 Nisan 2016 tarihinde göreve başlamıştır.
3.3. Coğrafi Bilgiler ve Nüfus
3.3.1. Coğrafi Konum, İklim ve Yer Şekilleri
Ukrayna eski Sovyetler Birliği’ni oluşturan on beş Cumhuriyet içinde Rusya Federasyonu ve Kazakistan’ın ardından yüzölçümü en büyük üçüncü ülkedir. Ukrayna’nın güneyi Karadeniz ve Azak Denizi ile çevrilmiştir. En önemli limanları Odesa, Herson ve Mikolayev’dir. Ülkenin kuzeyden güneye en uzak mesafesi 893 km, batıdan doğuya en uzak mesafesi ise 1.316 km’dir. Sınırlarının toplam uzunluğu 7.698 km’dir. Denize olan kıyılarının uzunluğu 1.533 km’si Kara Deniz’e, 225 km’si Azak Denizi’ne olmak üzere toplam 1.758 km’dir. En yüksek yeri, Karpat Dağlarında 2.061 m ile Hoverla tepesi, güneyde Kırım Dağlarında ise 1.545 m ile Roman-Koş tepesidir. Ukrayna’nın % 70’i alçak, % 25’i yüksek ve % 5’i dağlık arazidir. Ukrayna topraklarının % 55’i ekilebilir arazidir.
24 bölge, bir otonom bölge (Kırım) ve bölge statüsündeki iki kentten (Kiev ve Sivastopol) oluşan Ukrayna kuzeyde Belarus, doğu ve kuzeydoğuda Rusya Federasyonu, kuzeybatıda Polonya, batıda Slovak Cumhuriyeti ve güneybatıda Macaristan, Romanya ve Moldova ile sınır komşusudur.
Ukrayna’da Ocak ayındaki ortalama hava sıcaklığı; kuzey doğuda –8 °C, güney batıda –2 °C’dir. Temmuz ayındaki ortalama hava sıcaklığı ise; kuzey batıda +18 °C’dir. Yıllar itibariyle en yüksek hava sıcaklığı 36 °C ile 44 °C arasında, en düşük hava sıcaklığı ise -30 °C ile -40 °C arasında değişmektedir. Don olmayan günlerin sayısı kuzeyde 160, güneyde ise 250 gün kadardır.
Ülkede uzunluğu 100 km’den fazla olan 100’ün üzerinde akarsu vardır. Bunların en büyükleri, Dinyeper, Dinyester, Güney Bug, Siverski Donets ve Tisa’dır. Bu nehirlerin hemen hepsi Karadeniz ve Azak Denizi’ne dökülür. Dinyeper gibi gemilerin yüzebileceği büyük nehirler ulaşım açısından çok önemlidir. Dinyeper nehrinin uzunluğu 981 km’si Ukrayna içinde olmak üzere toplam 2.300 km’dir.
Ukrayna’da irili ufaklı 3.000’den fazla tabii göl mevcuttur. Bunlar genellikle Polissia, Kırım ve Karadeniz kıyılarına yakın bölgelerde olup, ayrıca 22.000 civarında da suni gölet bulunmaktadır.
Başkent Kiev’in Ukrayna’nın Başlıca Diğer Şehirlerine Uzaklığı (km):
| Mesafe | Mesafe | |||
| Kiev- | Kiev- | |||
| Vinnitsa | 266 | Odessa | 480 | |
| Dnipropetrovsk | 479 | Poltava | 343 | |
| Donetsk | 729 | Rivne | 324 | |
| Jitomir | 140 | Sevastopol | 939 | |
| Zaporoji | 568 | Simferopol | 852 | |
| Ivano-Frankovski | 599 | Sumy | 339 | |
| Izmail | 695 | Ternopil | 465 | |
| Kerç | 989 | Ujgorod | 819 | |
| Kirovograd | 299 | Harkov | 487 | |
| Lugansk | 836 | Herson | 584 | |
| Lutsk | 398 | Hmelnitski | 348 | |
| Lviv | 544 | Çerkasi | 201 | |
| Mariupol | 790 | Çernivtsi | 538 | |
| Nikolayev | 517 | Çernigiv | 151 |
3.3.2. Demografik Yapı
Nüfusun % 46,3’ünü erkekler, % 53,7’sini kadınların oluşturduğu Ukrayna’da, % 29’nu 25 yaşına kadar olan gençler teşkil etmektedir. Toplumun % 69,2’si kentlerde yaşamaktadır. Nüfus yoğunluğu kilometre kare başına 75 kişidir.
En büyük şehirleri; Dnipropetrovsk 3,2, Kiev 2,9, Harkov 2,6, Lviv 2,5, Odesa 2,4 ve Zaporojje 1,7 milyon kişidir.
Yurt dışında yaşayan Ukrayna kökenli kişi sayısı yaklaşık 12-20 milyon civarındadır. En çok Ukraynalı Rusya Federasyonu 10 milyon, ABD 1,5 milyon, Kanada 1,3 milyon, Brezilya 600 bin, Kazakistan 550 bin, Moldova 455 bin, Arjantin 350 bin, Belarus 237 bin, Almanya 140 bin ve Özbekistan’da 95 binkişi yaşamaktadır. Aynı zamanda oldukça geniş Ukrayna diasporası Romanya, Slovakya, Litvanya, Letonya, Polonya, Büyük Britanya, Azerbaycan, Estonya, Fransa, Avusturya, Bulgaristan, Macaristan ve Avustralya gibi ülkelerde bulunmaktadır. Bunun dışında da Ukrayna geçici işgücü göçü temsilcileri yaklaşık olarak İspanya 100, Portekiz 50 ve Yunanistan’da 32 bin kişidir.
Nüfusun % 78’i Ukraynalı, %17’si Rus, % 5’i ise Belarus, Yahudi, Kırım Tatarları (toplam nüfusun % 0,5’i veya 250.000 kişi), Kazan Tatarı, Moldovalı, Polonyalı, Macar, Romen, Rum, Alman, Bulgar ve Ermeni’dir.
Ukrayna’nın altı bölgesinde nüfusun etnik dağılımı aşağıdaki gibidir:
| Kiev | Batı | Merkez | Kuzey | Doğu | Güney | |
| Ukraynalılar (%) | 62 | 91 | 85 | 79 | 63 | 46 |
| Ruslar(%) | 30 | 5 | 12 | 18 | 34 | 46 |
3.3.3. Çalışma ve İşgücü
2016 yılı itibariyle Ukrayna’da çalışma çağındaki nüfus 17,9 milyon kişidir. Ukrayna’da çalışan nüfusa ait veriler aşağıda yer almaktadır. Bu nüfusun 1,6 milyon kişisi işsiz olup, ILO metoduna göre hesaplanan işsizlik oranı % 9,9 seviyesindedir.
| 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | |
| Çalışan Erkek Nüfus (Milyon kişi) | 9,92 | 9,99 | 10,03 | 9,02 | 8,25 | 8,13 |
| Çalışan Kadın Nüfus (Milyon kişi) | 8,58 | 8,74 | 8,87 | 8,17 | 7,49 | 7,49 |
* Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
2014 yılı sonunda Ukrayna’da 3.480 Grivna (214 dolar) olan ortalama ücret, 2015 yılında 4.195 Grivna (158 dolar), 2016 yılında 5.183 Grivna’ya (203 dolar) yükselmiştir.
Asgari ücret; 01 Ocak 2014 tarihi itibariyle 1.218 Grivna (yaklaşık 74 dolar) iken, 01 Ocak 2015 tarihinde 1.218 Grivna’ya (45 dolar) düşmüş, 2016 yılında ise 2.640 Grivna’ya (99 dolar) yükselmiştir.
3.3.4. Eğitim, Kültür ve Sosyal Güvenlik
Ukrayna’da okuma yazma oranı % 99,7 olup, nüfusun % 11’i üniversite ve yüksekokul mezunudur. 2016 yılı verilerine göre Ukrayna’da 659 üniversite ve yüksekokul bulunmaktadır. 2016 yılında yükseköğretim kurumlarında okuyan öğrencilerin sayısı ise 1,6 milyon kişidir.
Ukrayna’da devlet doğan her çocuk için 1 Temmuz 2014 tarihinden itibaren 41.280 Grivna (2016 Resmi Kuruna göre 1.615 $) tutarında parasal yardımda bulunulmaktadır.
2016 yılında emekli nüfusun sayısı 12,3 milyon kişi seviyesinde kaydedilmiştir. Emekli maaşlarının artırılması yönündeki çalışmalar devam etmektedir. Hali hazırda, Ukrayna’da ortalama emekli aylığı 1.699,5 Grivna (66 dolar) dır.
Sistemdeki yaygın yolsuzluk, mevcut çalışanların geçmişte ve günümüzde sisteme yetersiz katkıları gibi nedenlerden dolayı, emeklilik giderlerinin ülke GSMH’sine oranı % 13,5’dir.
- GENEL EKONOMİK DURUM
4.1. Genel Durum
Bağımsızlık sonrası, sekiz yıllık daralmayı takiben, Ukrayna ekonomisinin 1999 yılından bu yana, 2008 yılındaki global kriz sonrasındaki % 14,8 oranındaki küçülme hariç tutacak olursak, 2012 yılına kadar bir büyüme trendi yakaladığı görülmektedir. 2010 yılında % 4,1 ve 2011 yılında % 5,2 oranında büyüyen Ukrayna ekonomisinde 2012 yılında sadece % 0,3 oranında büyüme gözlenirken, 2013 yılında GSYİH büyüme hızı % 0 olarak gerçekleşmiştir. Ülkede 2013 yılının sonlarında başlayan siyasi sıkıntılar, Kırım’ın Rusya tarafından ilhakı ve ülkenin doğu bölgesindeki sıcak çatışmaların etkisiyle, büyük bir ekonomik krize giren Ukrayna’da ekonomi 2014 yılında % 6,8, 2015 yılında ise % 9,9 oranında küçülmüştür. 2016 yılında ülke ekonomisinde özellikle tarım sektöründe görülen gelişme ile büyüme % 2,3 olarak gerçekleşmiştir.
Üretim sektörü % 3,6, inşaat sektörü % 16,3, iç ticaret % 4, taşıma sektörü % 3 büyümüştür. Ülkedeki düşük iç talep, kuzeydeki çatışma bölgeleri ve yeterli reformların gerçekleştirilememesi nedeniyle, yabancı yatırımlar istenilen düzeye ulaşmamıştır. Yıllık enflasyon % 12,4, işsizlik oranı % 9,3 olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında sosyal güvenlik sistemleri açıkları, vergi gelirlerine rağmen, GSYİH’nın 2015 yılında % 1,2 olan açık, 2016 yılında % 2,2 ye yükselmiştir. Nafto gaz açıklarının sıfırlanmasına karşın, 2016 yılında Privat bankasının özelleştirilmesi nedeniyle, kamu garantili devlet borçları milli gelirin % 81 seviyesine yükselmiştir. Gaz ve diğer mineral yakıtların ithalatında düşüş olmasına rağmen, ara ve yatırım malları nedeniyle, ithalat yükselmiş ve dış açık GSYİH’nın % 3 seviyesine ulaşmasına karşın, ulusal döviz rezervi 15,5 milyar dolar seviyesine yükselmiştir.
Demir çelik ürünleri ihracatına dayalı Ukrayna ekonomisinde anılan sektörde yaşanan sorunlar genel ekonomik yapıda da kendini derhal hissettirmektedir. Özellikle doğal gaz kullanarak çalışan demir çelik sektörünün, doğal gaz fiyatındaki % 100’e varan artışlarından da yoğun bir şekilde etkilenmiştir.
2016 yılı GSYİH cari fiyatlarla 2.383 milyar Grivna (yaklaşık olarak 93,2 milyar dolar) olarak gerçekleşmiştir. GSYİH’nin % 24,7’si sanayi, % 16,4’ü ticaret, % 13,7’si tarım, % 7,7’si ulaşım, % 2,5’i inşaat ve % 35’i diğer sektörlerdeki üretimden oluşmaktadır.
2016 yılında özelleştirmesine başlanılan 2000’e yakın kuruluşun, hukuki sorunlar ve yasal alt yapı yetersizliği gibi nedenlerle, önemli bir gelişme kaydedilememiş ve 2017 yılında da söz konusu kuruluşların özelleştirmesine devam edilecektir.
Yıllar İtibariyle Ukrayna GSYİH ve Kişi Başına Düşen Milli Gelir aşağıda tablo halinde verilmiştir.
| 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | |
| GSYİH (Milyar $) | 138 | 165 | 174 | 182 | 132 | 90,6 | 93,2 |
| Kişi Başına Milli Gelir ($) | 3.009 | 3.613 | 3.815 | 4.003 | 2.920 | 2.115 | 2.826 |
* Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
*2014, 2015ve 2016 yıllarına ilişkin veri Kırım Özerk Cumhuriyeti ve anti-terör operasyonunun olduğu bölgeler hariçtir
2015 yılında 2.115 dolar olan kişi başı milli gelir, 2016 yılında % 25 artarak 2.826 dolara yükselmiştir.
Ukrayna’nın son yedi yıldaki tüketici ve üretici fiyat endeksleri aşağıdaki tabloda verilmektedir.
| YILLAR | TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ (%)(Bir önceki yılın Aralık ayına kıyasla) | ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ(%)(Bir önceki yılın Aralık ayına kıyasla) |
| 2010 | 9,1 | 18,7 |
| 2011 | 4,6 | 14,2 |
| 2012 | -0,2 | 0,3 |
| 2013 | 0,5 | 1,8 |
| 2014 | 24,9 | 31,8 |
| 2015 | 43,3 | 25,4 |
| 2016 | 12,4 | 35,7 |
* Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
*201,2015 ve 2016 yıllarına ilişkin veri Kırım Özerk Cumhuriyeti ve kriz bölgeleri hariçtir
2011 yılında bir önceki yıla göre tüketici fiyat endeksi % 4,6 olarak gerçekleşmiştir. Ukrayna’da 2012 yılında kaydedilen % 0,2 oranındaki deflasyonu müteakip 2013 yılında tüketici fiyat endeksi % 0,5 artmıştır. 2014 yılında ülkede yaşanılan derin ekonomik kriz neticesinde enflasyon (TÜFE) % 24,9, 2015 yılında 43,3 seviyesine yükselmiş, 2016 yılında ise 12,4 seviyesine düşmüştür.
Öte yandan, Ukrayna’da 2008 yılındaki global kriz sonrasında, 2009 yılında % 9,6 seviyesine yükselen işsizlik oranı yıllar itibariyle düşüş göstermiştir. 2015 yılında % 9,1 olan işsizlik oranında 2016 yılında ise % 9,3’e yükselmiştir.
2015 yılında kamu borcu (kamu garantili dâhil) bir önceki yıla göre % 6,3 düşüşle 65,4 milyar dolar seviyesine inmiş, 2016 yılında yaklaşık % 18 artarak 79 milyar dolara yükselmiştir. İç borçlar % 25 oranında azalarak 22 milyar dolar seviyesine gerilemiş, 2016 yılında tekrar % 14 artarak 25,3 milyar dolara ulaşmıştır. 2015 yılında 78 milyar dolar olan dış borçlar 2016 yılında 78,9 milyar dolara yükselmiştir.
Standard & Poor’s 2014 yılının sonunda, Ukrayna’nın “CCC” olan kredi notunu “kurtarılması beklenen, iflasa yakın” anlamına gelen “CCC-” ye çekerken, 2016 yılı Standard & Poor’s ve Fitch’s kredi derecelendirme kuruluşları tarafından Ukrayna’nın kredi notunu B- durağan olarak açıklamıştır.
Ukrayna’nın, ödemeler dengesinin sağlanması, ekonominin yeniden rayına oturtulması, kamu finansmanının güçlendirilmesi, yapısal ve yönetişimsel reformların gerçekleştirilmesi yoluyla sürdürülebilir ve güçlü bir büyümenin yakalanması oluşturmak amacıyla, 11 Mart 2015’te toplanan IMF icra kurulu, Ukrayna hükümetinin 30 Nisan 2014’de imzalanan stand-by antlaşmasının iptaline ilişkin talebini değerlendirmiş ve 5 milyar doları hemen, dört yıl içerisinde ise toplamda 17,5 milyar dolarlık destek sağlayacak genişletilmiş fon kolaylığı anlaşması onaylanmıştır.
Bu çerçevede, IMF ile 17 milyar dolarlık mali paket konusunda anlaşma sağlanarak, Batı ülke ve kurumlarından gelen mali destekle bu paket dört yıl için 40 milyar dolara çıkarılmıştır. 2014 yılında % 70 oranında (devalüe olan Ukrayna yerel para birimi dolar karşısında istikrara kavuşturularak döviz rezervleri 5 milyar dolardan, 13,3 milyar dolara yükselmiştir. Rusya hariç kreditörlerle antlaşma sağlanarak devlet dış borçlarının 15 milyar dolarlık bölümünde yeniden yapılandırılmaya gidilmiştir. Ukrayna’da son yıllarda yapılan kısıtlı reformlarya 2016 yılı sonunda Merkez Bankası döviz rezervi 15,5 milyar dolara yükselmiştir.
Ancak güçlü ve sürdürülebilir büyüme için yapısal ve yönetişimsel reformaların kararlılıkla uygulanması şart. Emeklilik ve kamu reformlarının ivedilikle gerçekleştirilmesi, ayrıca yolsuzlukla etkin mücadele fonun öncelikler arasında yer almaktadır.
4.2. Tarım
Ukrayna, verimli toprakları ve uygun iklim koşulları ile tarım alanında dünyada en yüksek üretim potansiyeline sahip ülkelerden biridir. Ülke topraklarının yaklaşık % 55’i (34,1 milyon hektar) ekilebilir tarım arazisidir. Kişi başına düşen arazi miktarı 0,87 hektardır. Eski SSCB döneminde; tahıl, et ve süt üretiminin yaklaşık dörtte birlik kısmını tek başına karşılayan Ukrayna’nın şu andaki önemli tarım ürünleri tahıllar, patates, şeker pancarı ve ayçiçeğidir. Aynı zamanda başta ayçiçeği olmak üzere, bitkisel yağlarda da eskiden olduğu gibi BDT ülkeleri içerisinde en büyük üretici konumundadır.
2001 yılında parlamento tarafından kabul edilerek 2002 yılında yürürlüğe giren arazi yasasına göre “2005 yılından itibaren tarım arazisi satışına izin verilecek” olmasına karşın, 2004 yılından beri söz konusu kanunda her yıl yapılan değişiklikler ile tarım arazisi satışının serbestleşmesi 1 Ocak 2018 tarihine kadar uzatılmıştır. Dolayısıyla, tarım arazilerinin satışı henüz mümkün değildir. Bu durum, tarımsal üretimde verimliliğin arttırılmasını engelleyici bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır.
Tarım sektörü zamanla daha rekabetçi hale gelmiş olup, tarım sektöründe faaliyet gösteren firmalar daha verimli üretim modellerine geçiş için çalışmalarını sürdürmektedir.
1990’ların başında GSYİH’nın yaklaşık % 20’sini oluşturan tarım kesiminin GSYİH içindeki payı, diğer sektörlerdeki gelişmelere bağlı olarak, 2016 yılında % 13,7 olarak gerçekleşmiş ve tarımsal üretimde % 16 oranında artış kaydedilmiştir. 2016 yılında hububat rekoltesi bir önceki yıla göre % 9,9 oranında artış göstererek 66,088 milyon tona çıkmıştır. Bunun yanı sıra, şeker pancarı üretimi % 35,6 oranında, patates üretimi % 4,4 oranında ve sebze üretimi % 2,2 oranında, ayçiçeği tohumu üretimi % 21,9 oranında artış kaydedilmiştir.
| Ukrayna Başlıca Tarımsal Ürünler Üretimi (Bin Ton) | |||||
| Hububat | Şeker Pancarı | Ayçiçeği Tohumu | Patates | Sebzeler | |
| 2007 | 29.294 | 16.977 | 4.174 | 19.102 | 6.835 |
| 2008 | 53.290 | 13.438 | 6.526 | 19.545 | 7.965 |
| 2009 | 46.028 | 10.067 | 6.364 | 19.666 | 8.341 |
| 2010 | 39.226 | 13.691 | 6.769 | 18.705 | 8.122 |
| 2011 | 56.674 | 18.730 | 8.659 | 24.247 | 9.826 |
| 2012 | 46.216 | 18.438 | 8.387 | 23.250 | 10.016 |
| 2013 | 63.051 | 10.789 | 11.050 | 22.258 | 9.872 |
| 2014 | 63.859 | 15.734 | 10.134 | 23.693 | 9.638 |
| 2015 | 60.125 | 10.330 | 11.181 | 20.839 | 9.214 |
| 2016 | 66.088 | 14.011 | 13.627 | 21.750 | 9.415 |
* Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
*201, 2015 ve 2016 yıllarına ilişkin veri Kırım Özerk Cumhuriyeti ve kriz bölgeleri hariçtir
Tarım sektörü, son yıllarda Ukrayna ekonomisinin en önemli ve istikrarlı sektörü olarak kendisini göstermektedir. Ancak 2009 yılında kriz nedeniyle bu sektörde de daralma yaşanmıştır. 2010 yılında Ukrayna’nın tarımsal ürünlerin üretim hacmi cari fiyatlarla 184,9 milyar Grivna (yaklaşık 23 milyar dolar), 2011 yılında 265,1 milyar Grivna (yaklaşık 33 milyar dolar), 2012 yılında 261,8 milyar Grivna (yaklaşık 32 milyar dolar), 2013 yılında 308,1 milyar Grivna (yaklaşık 38,5 milyardolar) olmuştur. 2014 yılında % 19,1 oranında artış göstererek 370,8 milyar Grivna (yaklaşık 31,2 milyar dolar) seviyesine ulaşan tarımsal üretim 2015 yılında 544,2 milyar Grivna (yaklaşık 24,9 milyar dolar), 2016 yılında ise 631,1 milyar Grivna (yaklaşık 24,7 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
2015 yılında Ukrayna’nın toplam ihracatındaki payı 38,2 olan tarım ürünleri ihracatı, 2014 yılına göre % 12,5 oranında düşüşle 14,6 milyar dolar seviyesine gerilemiştir. 2016 yılında tarım ürünleri ihracatı bir önceki yıla oranla % 5 artarak 15,2 milyar dolara yükselmiştir.
2016 yılı Ukrayna tarım ürünleri fiyatlarına göz atacak olursak; tahılarda % 14,7, yağlık ürünlerde % 12,9, şeker pancarında % 7 ve sütte % 2 0 oranında düşüş gerçekleşirken, sadece yumurtada % 20 fiyat artışı (ihracattaki artışa bağlı olarak) kaydedilmiştir.
Banka kredileri için toprağını ipotek olarak gösteremeyen küçük çiftçi, gübre, tohum, makine ekipman gibi ihtiyaçlarını karşılamak için banka kredilerinden mahsur kalarak, toprağını aracılara kiralamışlardır. Aracılarda daha daha yüksek bedellerle büyük işletmelere bu haklarını devrederek, toprağın sahibinden çok daha fazla gelir elde etmektedirler.
Sözleşme sürelerinin sınırlı olması ve ülkedeki belirsizliklerden dolayı yerli ve yabancı sermayenin tarım sektörüne yatırımları gerçek potansiyelin altında kalmıştır. Bankacılık sektöründe tarım kredileri yeterince gelişemezken, toplam kredilerin tamamına yakını orta ve büyük işletmeler tarafından kullanılmıştır. Öyle ki Ukrayna’daki tarım işletmelerinin % 86’sı 5000 dönümden daha düşük alanda tarım yapıyor ve bunların ancak % 2’si banka kredisi kullanabiliyor. Bugün için sektörde yılda yalnızca 1 milyar dolar olarak gerçekleşen yatırım, moratoryumun kaldırılması ve tarım reformunun gerçekleştirilmesiyle yıllık 5 milyar dolarlık seviyelere rahatlıkla ulaşabilecektir.
Ukrayna yabancı sermaye çekmek, tarımda dünyada rekabetçi bir ülke olmak ve bugün için yıllık 66 milyon ton olan tahıl üretimini çok değil, 10 yıl içersinde iki katına çıkarılması imkan dahilindedir. Bu durumda, moratoryumun kaldırılması ve tarım reformunun ülkenin ihtiyaçları doğrultusunda hiç vakit kaybetmeden gerçekleştirilmesi bir tercih değil zorunluluktur. Tarıma gelecek yabancı sermaye, başka sektörlerdeki yabancı sermaye gelişi için de katalizör görevi görecektir.
4.3. Sanayi
Doğal kaynaklarının zengin oluşu ve Sovyet dönemindeki planlama Ukrayna’yı sanayi sektöründe, her ne kadar eski ve enerji yoğun teknolojiye sahip olsa da, belirli bir gelişmişlik düzeyine ulaşmıştır. Ülkenin gelişmiş demir ve çelik sanayi eski SSCB’nin dökme demir üretiminin % 5’ini, çelik üretiminin % 40’ını ve çelik boru üretiminin % 25’ini karşılamaktaydı. Yine mineral gübre üretiminin % 21’ini karşılayan, bunun yanında özellikle lastik, plastik ve gübre üretiminde deneyimli bir kimya sanayi tecrübesine sahiptir. Sovyetler Birliği döneminde Ukrayna’da, ağır sanayi ve savunma sanayi ön planda yer almış, ancak bağımsızlıkla birlikte merkezi otorite dağılmış ve piyasa mekanizmasının geliştirilmesinde güçlüklerle karşılaşılmıştır. 1993’ten itibaren Ukrayna sanayisi yapısal değişiklikler yaşamıştır. Temel sanayi olarak adlandırılan enerji sektörü ve çelik sanayi üretiminin genel sanayi üretimi içindeki payı artarken, imalat sanayi olarak adlandırılan makina yapımı ve hafif sanayi üretiminin payı azalmıştır.
Ukrayna sanayisi içindeki diğer önemli sektörler makina imalatı, gıda, demir-çelik, metalurji, kimyasallar, uçak ve gemi inşa sanayisidir. Makina üretimi ve kimyasallar alanlarındaki en büyük sorun, eski teknolojilerin kullanılıyor olması ve ithal edilen mallarla rekabet edilememesidir. Bu nedenle üretim istenen seviyeye ulaşamamaktadır. Fakat özelleştirme süreciyle birlikte bu alanlarda bir canlanma gözlenmektedir. Buna karşın özelleştirilen alanlara yeni yatırımlar yapılması yerine genelde mevcutla devam edilmesi benimsenmektedir.
Sanayi üretimi bir önceki yıla oranla 2014 yılında % 10,1, 2015 yılında % 14,0 oranında azalmış 2016 yılında % 3,6 artmıştır.
Sanayi üretim endekslerinin yıllar itibariyle değişimine ilişkin aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere; 2015 yılında bir önceki yıla kıyasla % 15,5 oranında düşüş gösteren madencilik sanayinde 2016 yılında da % 0,2 oranında küçülme olmuştur. 2015 yılında % 13,7 oranında düşüş kaydedilen imalat sanayinde 2016 yılında % 4,3 oranında büyüme olmuştur. 2016 yılında sanayi üretiminde en fazla gerileme % 2,6 ile ham petrol ve doğalgaz çıkarımı ve % 2,1 ile Metal cevherleri madenciliğinde görülmüştür. Öte yandan, kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı % 8,7, plastik ve kauçuk ürünleri ile diğer metal dışı mineral ürünlerin imalatı % 8,5, diğer madencilik ve taşocakçılığı % 7,5, makine ve teçhizat hariç başlıca metallerin ve fabrikasyon metal ürünlerinin imalatında % 6,8 oranlarında artış kaydedilmiştir.
(Bir önceki yıla göre % değişim)
| SANAYİ ÜRETİM ENDEKSLERİ | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 |
| Sanayi | 11,2 | 7,6 | -0,5 | -4,3 | -10,1 | -14,0 | 2,8 |
| I. Madencilik ve İmalat | 11,5 | 8,8 | -0,9 | -4,7 | -10,7 | -14,3 | 2,9 |
| A- Madencilik | 3,7 | 6,8 | 1,9 | 0,6 | -13,7 | -15,5 | -0,2 |
| → Kömür ve linyit madenciliği | -0,7 | 13,7 | 4,5 | -2,4 | -30,5 | -40,5 | 4,8 |
| → Ham petrol ve doğalgaz çıkarımı | -3,1 | -2,7 | 1,2 | -2,9 | -1,7 | -4,9 | -2,6 |
| → Metal cevherleri madenciliği | 14,8 | 3,2 | 1,2 | 4,6 | -6,6 | -5,8 | -2,1 |
| →Diğer madencilik ve taşocakçılığı | 12,0 | 25,7 | -4,8 | -1,1 | -4,4 | -12,1 | 7,5 |
| B- İmalat | 13,9 | 9,6 | -2,0 | -7,1 | -9,3 | -13,7 | 4,3 |
| → Gıda, içecek ve tütün ürünlerinin imalatı | 3,2 | 2,9 | 1,0 | -5,1 | 2,5 | -11,1 | 4,4 |
| → Tekstil sanayii, Giyim/ Konfeksiyon, deri, deri ürünleri ve diğer materyallerin üretimi | 9,5 | 07,6 | -6,6 | -5,8 | -1,4 | -8,2 | 2,2 |
| → Kereste ve orman ürünleri, kağıt üretimivematbaacılık | 9,6 | 18,6 | -0,8 | 2,5 | -4,0 | -12,0 | 2,0 |
| → Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı | -0,2 | -3,6 | -18,4 | -10,8 | -21,3 | -21,0 | 8,7 |
| → Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı | 26,6 | 23,7 | -3,8 | -16,9 | -14,2 | -15,8 | 1,1 |
| →İlaç ve eczacılık müstahzarlarının imalatı | 34,8 | -1,4 | 7,2 | 11,8 | 1,9 | -9,1 | 4,4 |
| → Plastik ve kauçuk ürünleri ile diğer metal dışı mineral ürünlerin imalatı | 10,1 | 9,4 | -1,6 | -2,4 | -8,8 | -8,4 | 8,5 |
| → Makine ve teçhizat hariç başlıca metallerin ve fabrikasyon metal ürünlerinin imalatı | 12,2 | 11,0 | -3,6 | -5,3 | -14,5 | -17,3 | 6,8 |
| → Mühendislik, makine ve ekipmanların onarımı ve montajı hariç | 21,1 | 15,9 | -3,3 | -13,2 | -20,6 | -15,9 | 2,0 |
| →Elektrik ekipmanı üretimi | 24,2 | 28,6 | -12,3 | -8,9 | 0,9 | -11,3 | 0,9 |
| → Diğermakine ve teçhizat imalatı | 10,4 | 10,2 | -2,7 | -5,0 | -11,3 | -14,2 | 2,3 |
| → Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork imalatı | 23,8 | 19,0 | 0,5 | -20,4 | -35,7 | -17,4 | -1,6 |
| →Mobilya üretimi ve diğer imalat, makine ve ekipmanların onarımı ve montajı | 15,0 | 13,7 | 8,0 | -7,9 | -7,0 | -16,9 | 1,3 |
| II. Elektrik, gaz ve su üretimi ve dağıtımı | 9,5 | 3,6 | 2,0 | -1,4 | -6,6 | -12,2 | 2,5 |
| → Elektrik enerjisi üretim, iletim ve dağıtımı | 9,6 | 3,9 | 2,5 | -1,0 | -6,1 | -11,7 | 2,5 |
| →Gaz imalatı; ana şebeke üzerinden gaz yakıtların dağıtımı | – | -0,3 | -4,7 | -5,6 | -12,5 | -19,7 | 3,9 |
* Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
*2014, 2015 ve 2016 yıllarına ilişkin veri Kırım Özerk Cumhuriyeti ve kriz bölgeleri hariçtir
2014 yılında sanayi üretimi Ukrayna’nın 25 bölgesinin (Kırım Özerk Cumhuriyeti ve Sivastopol hariç) 16 bölgesinde azalmış olup, en büyük düşüş bir süredir yoğun çatışmaların yaşandığı Lugansk % 42 ve Donetsk % 31,5 bölgelerinde kaydedilmiştir. (2013 yılında Lugansk ve Donetsk bölgelerindeki üretim Ukrayna’nın toplam sanayi üretiminin % 25’ine tekabül ederken 2014 yılında bu oran % 19 seviyesine düşmüştür). 2015 yılında ise sanayi üretimindeki düşüş devam ederken 2016 yılında Lugansk Bölgesinde % 39 oranında ve Donetsk Bölgesinde % 6,4 oranında büyüme yaşanmıştır.
Ukrayna sanayisi enerjiye oldukça bağımlıdır. 2016 yılında doğal gaz ve elektriğe %100’e varan oranlarda zam yapılmıştır. 1 Mayıs 2016 tarihinden itibaren evlerde kullanılan doğalgaz fiyatı 1.000 m3’e kadar 6.879 Grivna, sanayide kullanılan 1.000 m3 doğal gaza ise 7.000-11.000 Grivna arasında değişmektedir. 1 Mart 2017 tarihi itibariyle elektrik fiyatları 100 kilovat saate kadar 0,9 Grivna/kilovatsaat, 100-600 Kwh 1,68 Grivna/Kwh ve 600’den fazla 1,68 Kwh fiyaat uygulanmaktadır. Anılan fiyatlara % 20 KDV olabilecek diğer bazı masraflar dahildir.
4.4. Ulaştırma
Ukrayna’nın ulaştırma sektörünü; eskimiş demiryolu taşıtları, kalitesiz karayolları, kapasiteyi karşılamak hususunda yetersiz deniz ve hava limanları ile özetlemek mümkündür.
Ukrayna’nın 2012 Avrupa Futbol Şampiyonası’nda Polonya ile birlikte evsahibi ülke olması, ülkenin eski olan ulaştırma altyapısının yenilemesini zorunlu kılmıştır. Ancak, Ukrayna’nın şampiyonaya evsahipliği yapacağının belli olmasından itibaren projeler gerekli hız ve etkinlikte gerçekleştirilememiştir. Son olarak da ekonomik krizin etkilerini göstermesiyle birlikte, diğer altyapı projelerine olduğu gibi, ulaştırma altyapısının yenilenmesiyle ilgili projelere de kaynak aktarımı oldukça azalmıştır. Buna karşın şampiyonaya kısa süre kala şampiyonaya ilişkin altyapı tamamlanmış ve şampiyona sorunsuz atlatılmıştır.
Ukrayna 20.951,8 km’lik bir demiryolu ağına sahip olmasına rağmen, bu alanda modernizasyona ihtiyaç duyulmaktadır. Demiryolu ağının 9.926,4 km’lik bölümü elektriklidir. Demiryolu ulaşımı uzun mesafeli yolcu ve yük taşımacılığı için en ucuz yol olmasına rağmen, bağımsızlık sonrasında sistemin etkinliğinde bir düşüş olmuştur.
Ukrayna’da karayollarının toplam uzunluğu 163.033 bin km’dir. Ülkede sadece Kiev-Odesa, Kiev-Harkiv, Kiev-Lviv şehirleri arasında tamamlanmış bölünmüş yol bulunmaktadır. Bu yollardan Kiev-Harkiv ve Kiev-Lviv arasındaki yollar 2012 Avrupa Futbol Şampiyonasıhazırlık çalışmaları kapsamında gerçekleştirilmiştir. 2008 yılı sonunda başlayan küresel kriz ve Ukrayna’nın kronik siyasi istikrarsızlığı bu alanda da tıkanmaları ortaya çıkarmış ve 2011 yılına kadar bu alanda herhangi bir gelişme sağlanamamış, ancak 2012 yılında 230,8 km yol tamir edilmiş ve 25,3 km uzunluğunda yeni yol inşa edilmiştir. 2013 yılında tamir edilmiş ve inşa edilmiş toplam yol uzunluğu ise 626 km’dir. 2014 yılında toplam 133 km, 2015 yılında 121 km, 2016 yılında ise 816 km yol inşaatı ve tamiri yapılmıştır.
Ukrayna’nın, Karadeniz ve Azak Denizi ile Yujniy Bug ve Dnipro nehirlerinde toplam 18 limanı bulunmaktadır. Bunlardan en önemlileri Odesa, İliçevsk ve Yujniy limanlarıdır. Buna ek olarak oldukça gelişmiş olan Mıkolayiv limanı da sivil kullanıma açılmıştır. Bütün limanlar eskidir ve işletme problemleri bulunmaktadır. Yeni yatırımlarla limanların kapasitelerinin arttırılmasına ve derinleştirme çalışmalarına ihtiyaç duyulmaktadır.
Sovyetler Birliği’nin dağılması sonrasında, önceden bütün uluslararası bağlantılar Moskova üzerinden yapıldığı için, Ukrayna yeni bir havayolu ağı kurma ihtiyacı ile karşı karşıya kalmıştır. Bu süreç zarfında özel muhtelif havayolu şirketleri oluşmuştur. Örneğin, Ukrayna Uluslararası Havayolları halen yurtdışında 57 şehirle bağlantılı olarak hizmet vermektedir. Kiev şehir merkezine 30 km uzaklıkta bulunan Borispol Havaalanı kısmen yenilenmiş olmakla birlikte uluslararası standartlarda faaliyet göstermemektedir. Borispol’deki havalimanına yeni D Terminali ülkemiz firmalarından müteşekkil bir konsorsiyum tarafından yapılmış olup, 2012 yılının Mayıs ayında hizmete açılmıştır.
Ukrayna’da pist uzunluğu 3.047 metreden uzun 13 havaalanı vardır. Uluslararası uçuşlar halihazırda Kiev, Odesa, Kherson, Dnipropetrosk, Lviv, Zaporojieve İvano-Frankivsk’den gerçekleştirilmekte olup, Simferepol ve Donetsk havaalanları ise ülkede son yaşanılanlar nedeniyle kullanılamamaktadır. Ülkedeki havayolu taşımacılığının % 60’ı Kiev Borispol havaalanından yapılmaktadır. Lviv ve Donetsk hava limanları 2012 Avrupa Futbol Şampiyonası çerçevesinde yeniden inşa edilmiştir.
Havacılık sektöründe Ukrayna’nın bağımsızlığından itibaren Türk Hava Yolları faaliyet göstermekte olup, günümüzde İstanbul; Kiev, Odesa, Kherson, Lviv, Zaporojie ve Harkov olmak üzere 6 şehre doğrudan uçuş gerçekleştirilmektedir. Ayrıca, Atlasjet jointventure olarak Ukrayna hava yollarında faaliyet göstermekte olup, iki Türk özel yolcu taşıyıcı firmalarımız Onur Air ve Pegasus’un da Ukrayna’ya uçuşları bulunmaktadır.
Demiryolu ile kargo taşımacılığı hacmi 2016 yılında bir önceki yıla göre % 4 oranında düşüş göstererek 187 milyon tona inmiştir.
Boru hatları ile yapılan taşıma hacmi 2016 yılında 94,4 milyon ton olup, 2015 yılına göre % 17 oranında artış göstermiştir.
2016 yılında deniz ve nehir taşımacılığı kargo hacmi 2015 yılına kıyasla % 8,4 oranında düşüş göstererek 3,9 milyon tona gerilemiştir.
Havayolları ile taşınan kargo hacmi 2016 yılında bir önceki yıla göre % 7 oranında artmış olup, yaklaşık 225,9 bin ton olarak gerçekleşmiştir.
Ukrayna’da 2016 yılında yolcu taşımacılığı ile ilgili istatistiki veriler aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
| Taşınan Yolcu (Milyon kişi) (2016) | 2015 yılına göre % değişim | |
| TOPLAM | 4.854 | -6,0 |
| Demiryolu | 389,5 | -0,1 |
| Karayolu | 2.025 | -10,0 |
| Deniz ve Nehir | 0,5 | -16,9 |
| Havayolu | 8,3 | 31,3 |
* Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
Baltık Denizi ile Karadeniz arasında kombine taşımacılık (konteynır taşıması ve demiryolu-karayolu kombine taşımacılığı) hizmeti sağlama fikri, Litvanya ve Ukrayna Ulaştırma Bakanlıkları arasında 5 Mart 1999 tarihinde imzalanan Mutabakat Zaptı çerçevesinde ortaya atılmış ve Eylül 2002’de Odessa ve Klaipeda bağlantısını sağlayan kombine taşımacılık trenine “Viking Tren Hattı” adı verilmiştir. İlk Viking Treni Iliçovsk’ten Şubat 2003’te hareket etmiştir.
Baltık Denizi, Karadeniz güzergahı ve tersi yönündeki uluslararası yük taşımacılığının geliştirilmesine ilişkin TCDD ile Ukrayna demiryolu kuruluşları arasında 25 Eylül 2013 tarihinde Ankara’da yapılan toplantı sonunda “Viking” Demiryolu-Karayolu Kombine Taşımacılık Treni Hizmetleri Bulunan Baltık Denizi-Karadeniz Taşımacılık Koridorunun Geliştirilmesi hususunda bir Mutabakat Zaptı imzalanmıştır. Bu kapsamda, “Baltık Denizi ile Karadeniz Arasında Uluslararası Taşımacılık Koridoru Geliştirilmesine İlişkin Anlaşma” taslağı üzerinde görüşmeler devam etmektedir.
4.5. Haberleşme
1 Ocak 2017 tarihi itibariyle Ukrayna’daki cep telefonu abone sayısı 56.718 milyon’dur. Ukrayna ulusal telefon şirketi “Ukrtelekom” pazarın % 70’inden fazlasına hizmet vermektedir. Ukrtelekom Ukrayna’da 39.309,78 km fiber optik iletişim hattına sahip bulunmaktadır. 11 Mart 2011 tarihinde Ukrayna Devlet Mülkiyet Fonu, Ukrayna devlet telefon işletmesi Ukrtelekom’un hisselerinin % 92,79’luk bölümünü 10,6 milyar Grivna’ya (1,3 milyar dolar) Avusturya firması EPIC’in Ukrayna’daki iştiraki olan ESU firmasına satmıştır. 4 Ekim 2013 tarihinde ise “Ukrtelekom A.Ş.” Ukraynalı oligark Rinat Ahmetov’un sahip olduğu System Capital Management (SCM) Group şirketinin bir parçası olmuştur. ESU firmasının kurumsal hak sahibi olan UA Telecominvest Limited (Kıbrıs) firmasının % 100 hisselerinin (“Ukrtelekom A.Ş.’nin % 92.79 hissesine sahipti) satın alınması sonucunda SCM Group şirketi “Ukrtelekom”un çoğunluk hissedarı haline gelmiştir.
Ukrayna’da faaliyet gösteren beş GSM operatörü vardır. En büyüğü “Ukrayina” Vimpel Com Ltd. adı altında olan “KievStar”, İngiliz cep telefonu şirketi iştiraki “Vodafone Ukrayna”, çok ortaklı Intertelecom, Turkcell iştiraki “LiveCell” ve Ukrtelekom’un iştiraki “3Mob/Lycamobile Ukraine”dir.
Turkcell firması Ukrayna’da GSM lisansına sahip DCC firmasının % 51 hissesini 50 milyon dolara satın alarak hızla büyüyen Ukrayna cep telefonu sektörüne girmiştir. Turkcell’in cep telefonu hattı 2004 yılında “Life” markası ile Ukrayna’nın belli başlı şehirlerinde hizmete girmiştir.
Acil finansman ihtiyacı içinde olan Ukrayna hükümeti tarafından finansman temin etmek üzere telekomünikasyon alanında yıllardır gerçekleştirilemeyen 3G lisans ihalesine çıkılmıştır. 16 Şubat 2015 tarihinde açık artırma usulü ile yapılan 3G lisans ihalesinde ilk lisansı alma hakkını Turkcell’in % 55 hissesine sahip olduğu ve Ukrayna’da “life:)” markasıyla faaliyet gösteren iştiraki Astelit firması, yatırıma ve üstün müşteri deneyimi sağlamaya en uygun frekans bandını içeren Lot 1’i 3,35 milyar Ukrayna Grivnası (ihalenin yapıldığı günün kuruyla yaklaşık 118,4 milyon dolar) teklif vererek almaya hak kazanmıştır.
Temmuz 2015’te ise yerel ortağının yüzde 44.96 hissesini satın alarak “Life”’ın yüzde 100’üne sahip olan Turkcell, life:) markasını kendi renkleri olan mavi-sarıyla ana logosuna benzeterek “Lifecell” olarak hizmet vermeye başlamıştır.Ukrayna pazarındaki 3 üncü büyük firma olan Lifecell’ın pazar payı % 20’yi aşmış olup, 2016 yılı sonu itibariyle 9,2 milyon aktif aboneye sahiptir.
4.6. Madencilik ve Enerji
Ukrayna, çok zengin yeraltı ve yerüstü kaynaklarına sahiptir. Eski SSCB’nin alan olarak % 2,7’sini kaplıyor olmasına rağmen, mineral kaynaklar açısından eski SSCB’nin % 20’sine, dünyanın ise % 5’ine sahip rezervleri bulunmaktadır. Bu kaynaklar arasında 47 milyar ton ile kömür ilk sırayı alırken, 28 milyar ton ile demir cevheri, 1,5 milyar ton ile kireç ve kireçtaşı diğer önemli kaynaklar arasındadır. Bunların dışında titanyum, civa, sülfat ve potasyum tuzları, sülfür, granit, toromin ve kaolin gibi madenler ve toprak elementleri de önemli miktarda bulunmaktadır.
Hâlihazırda Ukrayna’da bulunan 150 kömür ocağının büyük bir kısmı (% 80) devlete ait olup, kömür üretiminden kar elde edilememektedir. 350 bin civarında kişinin istihdam edildiği madencilik sektöründe zararların önlenebilmesi, işçilerin birikmiş ücretlerinin ödenebilmesi ve devlete ait madenlerin ilerleyen dönemlerde özelleştirilebilmesi amacıyla, 2003 yılı içinde sektörün yeniden yapılandırmasına yönelik adımlar atılmaya başlanmıştır. Bu çerçevede, devletin sahip olduğu 18 kömür holdingi ve 7 üretim birliği, 18 devlet şirketi altında toplanmıştır. Ancak bu yeniden yapılandırma çalışmaları tam olarak sorunları çözememiştir. 2012 yılı başında madenlerin özelleştirilmesine karar verilmiş olup, bu konudaki süreç başlatılmıştır. Ancak, yabancı yatırımcılar açısından son derece riskli bir ortamın mevcudiyeti devam etmektedir. Zira madenin çıkarılması dışında bunun işlenmesi ve nakledilmesi konuları büyük önem arz etmektedir. Bu noktada ise yabancıların çok rahat edebildiklerini söylemek güçtür. Hal böyle olunca, madenler özelleştirilse dahi ekonomik olmaktan uzaktırlar.
Ukrayna sanayisi enerjiye oldukça fazla bağımlıdır. Bu nedenle dünya gaz tüketiminde üst sıralarda yer almaktadır. Ukrayna genel olarak petrol ihtiyacının % 20’sini, doğalgaz ihtiyacının ise % 30’unu kendi kaynaklarından sağlayabilmektedir. 2016 yılında doğal gaz üretimi 19,987 milyar m3, tüketim ise 32,361 milyar m3; petrol üretimi 1,6 milyon ton ve petrol ürünlerinin tüketimi 6,78 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.
Enerji alanında tüketimin üretimin bir hayli üzerinde seyretmesi nedeniyle, Ukrayna Rusya Federasyonu ve Türkmenistan’dan ithalat yapmaktadır.
Öte yandan, Rusya’da üretilen doğalgazın bir kısmı Ukrayna toprakları üzerinden Avrupa’ya transfer edilmektedir. Ukrayna üzerinde bulunan gaz transit sisteminde, 713 gaz körüğünün bulunduğu 74 kompresör istasyonu, 112 kompresör tesisi, 1.607 gaz dağıtım istasyonu, 32 milyar metreküp kapasiteli 13 yeraltı gaz deposu ve 39,8 bin km boru hattı yer almaktadır. Yıllık gaz transit kapasitesi girişte 288 milyar metreküp, çıkışta ise Avrupaya olan 142 milyar metreküp dahil 179 milyar metreküptür.
Ukrayna doğal gaz transit sisteminde yer alan kompresörler eski olmasından ötürü verimli çalışmamaktadırlar ve bu nedenle yenilenmeleri gerekmektedir. Bu konuda Avrupa Birliği ile Rusya arasında hattın yenilenmesine dair büyük bir rekabet olduğu gözlenmektedir.
Ukrayna, kendi petrol ve doğalgaz kaynaklarını geliştirme ve yerli üretimi şu andaki seviyesinin üzerine çıkarma çabası içindedir. Buna ilave olarak, kömür ve nükleer enerjinin daha yoğun kullanılması kararlaştırılmış, ancak teknolojik yetersizlikler nedeniyle istenen başarı sağlanamamıştır. Eski nükleer reaktörlerin modernizasyonu ve yeni reaktörlerin inşası konusunda dış yardımlara ve yabancı sermayeye ihtiyaç duyulmaktadır.
Ukrayna 1,2 trilyon m3 seviyesindeki rezervleri ile Avrupa’nın 4üncü büyük kaya gazı (shale gas) rezervine sahiptir. Kaya gazı projelerinin geliştirilmesi ve yabancı yatırımcıların ülkeye çekilmesi için en iyi şartları sağlamak üzere hükümet çalışmalar yapmaktadır.
Ukrayna’nın, 2016 yılında elektrik üretim hacmi 2015 yılına göre % 1,8 oranında düşüş göstererek 154,8 milyar kilovatsaat olarak gerçekleşmiştir. Ukrayna’da elektrik üretimi termoelektrik santralleri, nükleer santraller ve hidroelektrik santralleri vasıtasıyla yapılmakta olup; termoelektrik ve nükleer santrallerde üretilen elektrik birbirine eşit miktarlarda olup toplamın % 95’ine tekabül etmektedir. Hidroelektrik santrallerdeki üretim ise toplamın % 5-6’sı civarındadır. Ukrayna’nın 2016 yılında yaptığı elektrik ihracatı 2015 yılına göre % 10,3 oranında artış göstererek 4.017 milyar kilovatsaat olarak gerçekleşmiştir.
Odesa-Brody hattı olarak adlandırılan proje çerçevesinde Kafkas petrolünün Avrupa’ya taşınması düşünülmektedir. Rusya Federasyonu, Kafkas petrolünün Odesa’dan Brody’e, oradan da Avrupa’ya akıtılmasına karşı çıkmakta, kendi petrolünün Brody-Odesa yolunu izleyerek Boğazlar üzerinden dünya pazarlarına gönderilmesini istemektedir. Ancak, Boğazlardaki aşırı trafik nedeniyle başta Türkiye olmak üzere, Rusya Federasyonu’nun enerji alanında hakimiyet kurmasını ve Ukrayna ile Avrupa’nın Rusya Federasyonu’na enerjide bağımlı olmasını istemeyen Avrupa Birliği ve ABD, Odesa-Brody boru hattının işletilmesini istemektedirler. Ukrayna hükümeti 2004 yılı Şubat ayı sonunda Odesa-Brody hattına prensipte onay vermiştir. Ancak bu kararı izleyen kısa süre içinde hattın işletilmesini sağlayacak konsorsiyumun kurulması yönünde somut bir adım atılamamıştır. 2004 yılı sonlarına doğru Cumhurbaşkanı Kuchma hattın Odesa yönünde işletilmesi şeklinde bir karar vermiştir. 2005 yılı başında görevi devralan yeni Cumhurbaşkanı Yuşçenko ise, hattın Odesa-Brody yönünde işletilmesi gerektiğini belirtmiştir. Ancak, hattın Polonya’nın Pulok şehrine ve oradan da Gdansk’a kadar uzatılması için gerekli Konsorsiyum oluşturulana kadar hat Odesa yönünde işletilmeye devam edilecektir. Aralık 2006 tarihinde Rusya Federasyonu ile hattın Odesa yönünde işletilmesine devam edilmesini öngören 3 yıllık bir anlaşma imzalanmıştır.
Odessa-Brody petrol hattı resmi olarak 31 Ocak 2010 tarihinden itibaren çalışmaya başlamıştır. Azerbaycan petrolünün, Belarus’un Mozır Petrol Üretimi Fabrikası’na (PÜF) nakli fiili olarak 13 Şubat 2010 tarihinden itibaren gerçekleştirilmektedir.
Enerji sektöründe hane halklarının kullandığı doğalgazın fiyatı, piyasa fiyatlarına çekilirken, devlet doğalgaz şirketi Naftogaz’ın ülke GSMH’sinin % 6,5’una ulaşan açıkları sıfırlanmış, dar gelirliler ise doğrudan desteklenmiştir. Üç yıl içinde yapılan reformlar, ülke bağımsızlık döneminin bu kadar kısa sürede yapılan en cesur ve etkin reformlardır.
4.7. Bankacılık
Ukrayna’da Bankalar Kanunu 1991 yılında kabul edilmiştir. Ülkede iki kademeli bir bankacılık sistemi mevcuttur. Bir tarafta Ukrayna Milli Bankası, diğer tarafta ise devletin sahip olduğu Export-Import Bank ve Oschadny Bankası ile diğer özel bankalar yer almaktadır. Bankacılık sistemi 1 Ocak 1998 tarihinde uluslararası muhasebe sistemine geçmiş bulunmaktadır.
1 Ocak 2017 tarihi itibariyle, kayıtlı olarak faaliyet gösteren 96 banka Ukrayna Milli Bankası’nın verdiği lisansa sahiptir. İlk 5 banka sektördeki toplam varlıkların % 35’inden fazlasına sahip bulunmaktadır. Bankaların 41 tanesi yabancı sermayeli, 17 tanesi ise % 100 yabancı sermayelidir. Bunlardan bazıları, Bank Austria Creditanstalt, Citibank (1998), Commerzbank AG, Drezdner Bank AG, ING Barrings Ukraine (1997), Societe Generale Ukraine, Kalyon Bank (1993) ve Raiffeisenbank Ukraine (1998) dir. Bankaların 11’ü açık anonim şirket, 112’si kamu şirketi ve 4’ü limited şirket şeklinde kurulmuştur. Büyük Ukrayna bankalarının çoğu ülkenin önde gelen sanayi grupları ile ilişki içindedir. 2015 yılında bir önceki yıla göre % 23 oranında düşüş kaydeden Ukrayna’da faaliyet gösteren bankaların toplam sermayesi 1 Ocak 2016 tarihi itibariyle 169,5 milyar UAH (yaklaşık 6,6 milyar Dolar)dır. Ukrayna’da toplam yaklaşık 9.844 banka şubesi mevcuttur. 2016 yılında bankaların toplam gelirleri 190,6 milyar UAH, giderleri de 350 milyar UAH olarak gerçekleşmiştir. Neredeyse son yıllarda karlı hale gelen bankacılık sektörü 2016 yılını 159,3 milyar UAH zararla tamamlamıştır (2015 yılında söz konusu zarar 66,6 milyar UAH seviyesindeydi).
Ukrayna’da güçlü ve sağlıklı bir bankacılık sektörünün bulunmaması nedeniyle, 2013 yılının sonunda ülkede yaşanılan siyasi sıkıntılar, Kırım’ın Rusya tarafından ilhakı ve ülkenin doğu bölgesindeki sıcak çatışmaların etkisiyle büyük bir ekonomik krize giren Ukrayna’da faaliyette bulunan pek çok banka mali sıkıntı içine girmiştir. Merkez Bankası web sitesinde yer alan bilgilere göre; 2013 yılsonu itibariyle lisanslı banka sayısı 180 iken son 1,5 yıl içerisinde 84 bankanın yönetimine el konulmuş ve fesih süreçleri başlamıştır. Önümüzdeki dönemlerde birçok bankanın daha fesih sürecine girme ihtimali gündemde yer almaktadır.
Türkiye’den Ukrayna’ya yapılacak yeni mal ve hizmet ihracatının finansmanı için Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş./Türk Eximbank tarafından Ukrayna’ya 20 milyon dolar tutarında bir finansman imkânı sağlanmasına yönelik olarak iki ülke arasında bir protokol 21 Mayıs 1998 tarihinde imzalanmıştır. Ancak, bu kapsamda Ukrayna tarafından bir talep gelmediği için herhangi bir kredi kullanımı olmamıştır. Diğer taraftan, bahsekonu anlaşmayı canlandırmak üzere Şubat 2004 ayında Ukreximbank ile imzalanmış 20 milyon dolar tutarında bir “Genel Çerçeve Anlaşma” yapılmış olup, bu kapsamda da talep gelmediği için kredi kullandırılmamıştır.
Ayrıca, Türk Eximbankın Ukrayna gibi OECD risk kategorisi 7 olan ülkeler için Bakanlar Kurulu Kararı ile tahsisi etmiş olduğu bir kredi limiti söz konusudur. Bu limit kapsamında Ukrayna devletine ya da muteber kabul edilen bankalara Türk mal ve hizmetlerinin finansmanına yönelik kredi kullandırılabilmektedir. Türk Eximbank’ın borçlusu olacak, ilgili referans listesindeki bankalardan kredi başvurusu gelmesi halinde; işlemin özelliğine ve Bankanın başvuru anındaki finansal durumuna göre yapılacak analiz sonucunda limit tahsisi yapılabilmesi mümkündür.
Ukrayna’nın en çok müşteri profiline sahip Privatbank’a 2016 yılı Aralık ayında el konulmuştur. Ukrayna Merkez Bankası Privatbank’ta yapılan stres testinde bankanın sermaye yapısının yetersiz olduğunu belirtmiştir. Kesin olmamakla birlikte, banka’nın devlete 5-7 milyar dolar arasında bir maliyetinin olması tahmin edilmektedir.
Geçmiş yıllarda Ukrayna’da bir Türk bankasının bulunmamasının yarattığı sıkıntılar ihracatçılarımızca muhtelif vesilelerle dile getirilmiştir. Bununla birlikte, Türkiye Ekonomi Bankası (TEB) ile Ukrsibbank arasında yapılan anlaşma neticesinde, Nisan 2006 tarihinde TEB’de Ukrayna masası, Ukrsibbank’ta ise Türkiye masası kurularak faaliyete geçmiştir. Daha sonra, 2007 yılı Şubat ayında Altınbaş Holding’e ait Creditwest ve Fiba Holding’e ait Credit Europe bankaları gerekli izin işlemlerini tamamlayarak Ukrayna Kiev’de faaliyete başlamışlardır.
4.8. Ekonomiyi Etkileyen Önemli İç ve Dış Olaylar
6 Ocak 1995 tarihinde Rusya ile Belarus arasında imzalanan Gümrük Birliği Anlaşması ile temelleri atılan “Avrasya Ekonomik Topluluğu’nun Kurulmasına Dair Anlaşma” 10 Ekim 2000 tarihinde Rusya, Belarus, Tacikistan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan arasında imzalanmıştır. Ukrayna ise Avrasya Ekonomik Topluluğuna 13 Mayıs 2002 tarihinde gözlemci statüsünde katılmıştır.
Bu kapsamda, Rusya Federasyonu, Kazakistan ve Belarus arasında 1 Ocak 2010 tarihinde kurulan Gümrük Birliği çerçevesinde 1 Temmuz 2011 tarihi itibariyle adı geçen ülkeler arasındaki ticarette gümrük vergileri kaldırılmıştır.
1 Ocak 2012 tarihinden itibaren Gümrük Birliği üyesi olan Kazakistan, Belarus ve Rusya’da “Tek Ekonomik Alan” uygulanmaya başlamıştır. Gümrük Birliği ile Tek Ekonomik Alanın temelini Avrasya Ekonomik Topluluğu oluşturmaktadır. Gümrük Birliği ve Ortak Ekonomik Alanın tek yürütme organı Avrasya Ekonomik Komisyonu’dur (AET).
31 Mayıs 2013 tarihinde Ukrayna ve Avrasya Ekonomik Komisyonu (AEK) arasında işbirliğinin derinleşmesine dair bir muhtıra imzalanmıştır.
Öte yandan, 18 Ekim 2011 tarihinde St. Petersburg’da Bağımsız Devletler Topluluğu’nun (BDT) 8 üye ülkesinin (Ukrayna, Rusya, Belarus, Kazakistan, Ermenistan, Kırgızistan, Moldova ve Tacikistan) başbakanları tarafından BDT bünyesindeki Serbest Ticaret Bölgesi Anlaşması imzalanmıştır. Söz konusu anlaşma, 30 Temmuz 2012 tarihli “Bağımsız Devletler Topluluğu ile Serbest Ticaret Anlaşmasının Onaylanmasına Dair Ukrayna Kanunu” ile yürürlüğe girmiştir. Hali hazırda bahsedilen Anlaşma Ukrayna’nın yanı sıra, Rusya, Belarus, Kazakistan, Ermenistan ve Moldova Parlamentoları tarafından onaylanmıştır. Fakat Kırgızistan ve Tacikistan parlamentoları tarafından hala onaylanmamıştır. Ayrıca, anlaşmanın imzalandığı dönemde Azerbaycan, Özbekistan ve Türkmenistan ise, ileride bu anlaşmaya katılabileceğini dile getirmiştir. 31 Mayıs 2013 tarihinde ise Belarus’un başketi Minsk’te yapılan BDT Ülkeleri Hükümet Başkanları Toplantısında, Özbekistan’ın BDT bünyesindeki Serbest Ticaret Bölgesi Anlaşmasına katılmasını öngören protokol imzalanmıştır.
Ancak, Ukrayna ile AB arasında Serbest Ticaret Anlaşması imzalanması ve Ukrayna tarafından STA nın 1 Ocak 2016 tarihinde yürürlüğe konulması ile birlikte Rusya tek taraflı olarak Ukrayna STA’nı askıya almıştır.
Ukrayna ekonomisi Rusya Federasyonu’ndan gelen doğalgaza önemli derecede bağımlı olmakla birlikte, Rus doğalgazını Avrupa’ya ileten boru hatları da esas olarak Ukrayna topraklarından geçmektedir. Zaman zaman Ukrayna ile Rusya arasındaki siyasi ilişkilerin gelişimi paralelinde doğal gaz akışında sıkıntılar yaşandığı gözlemlenmiştir.
Ukrayna’nın Rusya Federasyonu şirketi Gazprom’a doğalgaz borçlarını ödememesi, Ukrayna toprakları üzerindeki gaz sisteminden illegal gaz çekilmesi ve benzeri nedenlerle, Ukrayna toprakları üzerindeki transit geçiş sisteminin yerine, Belarus, Polonya ve Slovakya üzerinden geçecek gaz transit sistemi projesi ortaya çıkmış bulunmaktadır. 2001 yılı Ekim ayında Rusya ve Ukrayna arasında, 2014 yılına kadar Rus doğalgazının Ukrayna toprakları üzerinden geçişine ilişkin bir anlaşma imzalanmıştır. Ukrayna Rusya Federasyonu’ndan ithal ettiği doğalgazın 1000 m3’üne 2006 yılında ortalama 95 dolar, 2007 yılında 130 dolar ödemiştir. Bu rakam 2008 yılı için 179,5 dolara’a yükselmiştir. 2009 yılı ilk aylarında artık kronik hale gelen Ukrayna-Rusya arasındaki doğal gaz krizi Avrupa Birliği’nin de müdahalesiyle iki ülke arasında yeni şartlarla bir anlaşma yapılmasıyla sonuçlanmış ve Rusya Ukrayna’nın satın almış olduğu doğal gaz fiyatını yükseltmiştir. Söz konusu anlaşma kapsamında kademeli bir fiyatlandırma yapılmış olup, doğal gazın 1000 m3’ünün yıllık ortalama fiyatı 2009 yılında 228,8 dolar, 2010 yılında 250 dolar ve 2011 yılında 319 dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.
Bu arada, 21 Nisan 2010 tarihinde Ukrayna ile Rusya Federasyonu Devlet Başkanları tarafından Rus Karadeniz Filosunun Kırım’daki (Sevastopol) varlığının 25 yıllığına (2017’den 2042’ye kadar) uzatılmasına dair Harkov Anlaşması’nı imzalanmıştır. Harkov Anlaşması aynı zamanda, Rusya’nın Sivastopol üssü karşılığında Ukrayna’ya 1.000 m3 doğalgaz başına 100 dolar indirim uygulamasını öngörmüştür. 2012 yılında doğalgaz fiyatı 432 dolara’a yükselmiştir.
Rusya tarafından, Ukrayna’nın Rusya, Kazakistan ve Belarus arasındaki gümrük birliğine katılımı halinde Ukrayna’ya doğalgazın iç piyasa fiyatından verileceği garanti edilmektedir. Ancak, bu durumun Ukrayna AB ilişkilerini bozabileceği düşüncesiyle, Rusya’nın bu teklifine olumlu yaklaşılmamaktadır. Diğer taraftan, bir süredir süren çabalara rağmen Rusya’nın gaz fiyatlarını düşürmeyi reddetmesi üzerine Ukrayna tarafı 2012 yılında Rusya’dan ithal etmiş olduğu gaz miktarını bir önceki yıla göre % 26,5 oranında azaltarak 32,9 milyar m3 seviyesine, 2013 yılında ise bir önceki yıla göre % 15,1 oranında azaltarak 28,1 milyar m3 seviyesine düşürmüştür.
2013 yılında Ukrayna 1.000 m3 doğalgaz için Rusya’ya 400 dolar ödeme yapmaktaydı. Ukrayna ile Rusya Federasyonu hükümetleri arasında 17 Aralık 2013 tarihinde Moskova’da gerçekleşen görüşmeler çerçevesinde Gazprom ile Naftogaz Ukrayna arasında doğalgaz fiyatının 400 dolardan 268,5 dolara düşürülmesini öngören bir anlaşma imzalandı. Fakat Kırım’da yapılan sözde referandumun ardından Kırım’ı ilhâk eden Rusya, 1 Nisan 2014 tarihinde Ukrayna ile 2010 yılında yaptığı Harkov Anlaşması’nı feshetmiş olup, Ukrayna’ya doğalgaz tedarikinde bütün tercihli politikalarını kaldırarak, 2014 yılının Nisan ayından itibaren doğalgazın ihraç fiyatını 1.000 m3 başına 485 dolara yükseltmiştir. Daha sonra, 1 Kasım 2014 – 31 Mart 2015 dönemi için uygulanan fiyat 1.000 m3 başına 378,22 dolar seviyesine indirilmiştir.
Hali hazırda, Ukrayna Avrupa’daki 5 inci büyük doğalgaz kullanıcısı ülke konumundadır. Kısa dönemde ise doğalgaz fiyat artışı Ukrayna’nın ödemeler dengesine ilave bir yük getirecek ve sanayi tesislerinin yüksek enerji maliyetleriyle çalışması durumunda rekabet gücünü koruma konusunda zorlanabileceklerdir. Kaldı ki bir çok sanayi tesisi zaten son derece verimsiz bir şekilde çalışmaktadır.
Ukrayna’ya 2005 yılının Aralık ayında Avrupa Birliği ve 2006 yılının Mart ayında ABD tarafından “Pazar Ekonomisi Statüsü” tanınmıştır. 14 yıldır süren müzakerelerin ardından, Ukrayna 16 Mayıs 2008 tarihinde Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) üye olmuştur. Buna karşın, küresel krizin etkileri ile siyasi istikrarsızlığın bir arada gittiği Ukrayna’da ekonomik alanda alınan bir takım önlemlerin DTÖ üyeliği ile ters düştüğü de gözlenmektedir.
AB ile Ukrayna arasında kapsamlı mahiyette yeni bir genişletilmiş Ortaklık ve İşbirliği Anlaşması (OİA) akdedilmesine yönelik müzakereler 6 Şubat 2007 tarihinde Kiev’de düzenlenen AB-Ukrayna Bakanlar Toplantısı ile açılmış, teknik mahiyetteki ilk tur müzakereler 2007 yılı Mart ayında, serbest ticarete ilişkin müzakereler ise Ukrayna’nın DTÖ üyeliğinden sonra başlatılmıştır. Uzun süren müzakereler sonucunda, 30 Mart 2012 tarihinde Ukrayna – Avrupa Birliği (AB) Ortaklık Anlaşması Avrupa Birliği ile Ukrayna müzakerecileri tarafından parafe edilmiş ve bilahare 28-29 Kasım 2013 tarihinde Litvanya/Vilnius’da yapılan Doğu Ortaklığı Zirvesinde imzalanmasına karar verilmişti. Ancak, Ukrayna Bakanlar Kurulunca 21 Kasım 2013 tarihinde yayımlanan bir karar ile Vilnius Zirvesinde imzalanması beklenen söz konusu anlaşmanın imzalanmasına yönelik çalışmaları Ukrayna hükümeti tek taraflı olarak askıya almıştır.
Bu süreçte, yukarıda da bahsedildiği üzere, 17 Aralık 2013 tarihinde Moskova’da gerçekleştirilen “Ukrayna – Rusya VI. Hükümetlerarası Komisyon Toplantısı”nda iki ülke devlet başkanları tarafından Naftogaz Ukrayna ile Gazprom Rusya arasında 19 Ocak 2009 tarihinde imza altına alınmıştır. Doğalgaz Tedarikine Dair Anlaşma’da değişiklik yapan bir Ek Anlaşma imzalanarak, üç aylık süre için ve ileride bir araya gelinerek tekrar değerlendirilmek üzere, Ukrayna’ya satılan doğal gaz fiyatında yaklaşık % 30 oranında indirim sağlanarak 1.000 m3 gazın fiyatı 268,5 dolara düşürülmüştür. Ayrıca, Rusya Devlet Başkanı Putin tarafından Ukrayna bütçesini desteklemek amacıyla Rusya hükümetince Ulusal Refah Fonundan Ukrayna devlet tahvillerine 15 milyar dolar tutarında bir yatırım yapılmasına karar verildiği de ifade edilmiştir. Keza, bu kapsamda, 23 Aralık 2013 tarihinde Ukrayna tarafından Rusya’ya % 5 faizli ve ilk ödeme 2014 Haziran ayında yapılmak üzere 3 milyar dolar’lık eurobond satışı gerçekleştirilmiştir. 2014 yılı Şubat ayının 2. ve 3. haftalarında Rusya’nın 2 milyar dolarlık ikinci eurobond alımını yapacağı yönünde basında haberler çıkmakta iken Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç ve Bakanlar Kurulu üyelerinin azledilmesi ve geçici yeni bir hükümetin kurulması ile sonuçlanan olaylar vuku bulmuştur.
Avrupa Birliği (AB) Komisyonu tarafından, Ukraynanın ekonomik ve mali durumunun stabilize edilmesine yardımcı olmak üzere AB bütçesi ile AB bazlı uluslararası mali kurumlar kaynaklı kısa ve orta vadeli en az 11 milyar Avro tutarında destek paketi hazırlanmıştır. Söz konusu paketin, 3 milyar Avroluk kısmının 2014-2016 yılları arasında hem yerel özel sektörü hem de ekonomik ve sosyal altyapıyı desteklemek için uzun dönemli yatırımların finansmanında kullanılmak üzere Avrupa Yatırım Bankası tarafından sağlanacak krediler, aynı dönem için Avrupa İmar ve Kalkınma Bankasınca güvenilir yapısal ve makroekonomik reformları desteklemek amacıyla verilebilecek 5 milyar Avroluk krediler, 1,6 milyar Avroluk kısmının makro finansal yardım kredileri ile 1,4 milyar Avroluk kısmının 2014-2020 yılları arasında kullanılması öngörülen hibe şeklindeki kalkınma yardım paketinden (demokrasinin ve insan haklarına saygının derinleştirilmesindeki ilerleme, güvenlik sektöründeki reformlara bağlı olarak) oluştuğu bilinmektedir.
Söz konusu 1,6 milyar Avroluk makro finansal yardım kredisinin, 2014 yılının Mayıs ayında 100 milyon Avro, Haziran ayında 500 milyon Avro, Kasım ayında 260 milyon Avro ve Aralık ayında 500 milyon Avroluk kısmı geriye kalan 250 milyon Avroluk kredi ise 2015 yılının Nisan ayında Ukrayna’ya aktarılmıştır.
Diğer taraftan, AB Komisyonunun 11 Mart 2014 tarihli oturumunda Ukrayna’dan ithal edilen ürün ve mallara uygulanan gümrük vergilerinin 01 Kasım 2014 tarihine kadar tek taraflı indirme önerisi kabul edilerek 22 Nisan 2014 tarihinden itibaren söz konusu karar uygulanmaya başlanmıştır.
Bunu takiben, Avrupa Birliği liderlerinin 20 – 21 Mart 2014 tarihlerinde Brüksel’de gerçekleştirilen zirvesinde “Ukrayna – Avrupa Birliği Ortaklık Anlaşması”nın siyasi bölümü Konsey Başkanı Herman Van Rompuy, Komisyon Başkanı José Manuel Barroso, Ukrayna Başbakanı Arseniy Yatsenyuk ile AB üyesi ülkelerin devlet ve hükümet başkanları tarafından 21 Mart 2014 tarihinde imzalanmıştır. Bilahare, 27 Haziran 2014tarihinde Brüksel’de düzenlenen Avrupa Birliği Liderler Zirvesi’nde Ortaklık Anlaşması’nın ekonomik bölümü imzalanmıştır.
Ukrayna – AB Ortaklık Anlaşması Ukrayna Parlamentosu’nda Avrupa Parlamentosu ile eşzamanlı olarak 16 Eylül 2014 tarihinde onaylanarak Anlaşmanın politik, kurumsal ve sektörel bölümlerinin bazı hükümleri 1 Kasım 2014 tarihinden itibaren, diğer hükümleri ise anlaşmanın Avrupa Birliği’nin 28 üye ülkesi tarafından onaylanmasını müteakip yürürlüğe girmiştir.
Ukrayna Ortaklık Anlaşmasının serbest ticarete ilişkin hükümlerinin uygulanması 1 Ocak 2016 tarihinde yürürlüğe koymuştur.
Ülkemizle ile Ukrayna arasında bir Serbest Ticaret Anlaşması (STA) imzalanmasına yönelik istikşafi mahiyetteki ilk tur görüşmeler 29 Haziran 2007 tarihinde Ankara’da gerçekleştirilmiştir. İstikşafi mahiyetteki ikinci ve üçüncü tur görüşmeler sırası ile 22-23 Aralık 2008 ve 20-21 Mayıs 2009 tarihlerinde Kiev’de yapılmıştır.
Nihayet, 2011 yılında Ukrayna ile Türkiye Cumhuriyeti arasında bir Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmasına yönelik resmi müzakereler başlamıştır. Anılan müzakerelerin birinci turu 6-7 Aralık 2011 tarihinde Kiev’de, ikinci turu 5-7 Mart 2012’de Ankara’da, üçüncü turu 16-18 Mayıs 2012’de Kiev’de, dördüncü turu 6-7 Eylül 2012’de Ankara’da, beşinci turu ise 5-6 Eylül 2013’te Kiev’degerçekleştirilmiştir. Taraflar ayrıca, 16-17 Nisan 2012 tarihlerinde Ankara’da tarım ürünlerindeki taviz değişimi, 24-25 Ocak 2013 tarihlerinde Kiev’de hizmetler ticaretine ilişkin olarak 8-9 Ekim 2013 tarihinde Ankara’da sanayi ve tarım ürünlerinde pazara giriş konuların ele alındığı üç ara oturum yapmıştır.
Ukrayna’da 2013 yılının sonundan beri yaşanan sıkıntılar iki ülke arasındaki STA sürecini olumsuz etkilemiş ve son 1,5 yıldır herhangi bir müzakere yapılamamıştır. Bu dönemde, müzakere sürecinin yeniden canlandırılmasını teminen durum değerlendirmesi yapmak ve bir yol haritası belirlemek amacıyla iki tarafın müzakere heyet başkanları arasında 21 Ağustos 2014 tarihinde bir video konferans gerçekleştirilmiştir. Ancak, müzakere sürecinin 2015 yılı içerisinde tekrar canlanması beklenmiştir.
Zira, 2015 yılının Mart ayında Kiev’de Devlet Başkanları düzeyinde gerçekleştirilen Yüksek Düzeyli Stratejik Konsey toplantısında iki ülke arasındaki Serbest Ticaret Anlaşması müzakerelerine ivme kazandırılması konusunda ortak siyasi irade beyan edilmiştir.
Aynı toplantıda Cumhurbaşkanımız, hali hazırda 6 milyar dolar seviyesinde olan iki ülke arasındaki ticaret hacminin 2017 yılında 10 milyar dolar ve 2023 yılında 20 milyar dolar seviyesine çıkarılmasını hedeflediğimizi açıklayarak, bu hedefe ulaşmak için müzakerelerinde son aşamaya gelinen Serbest Ticaret Anlaşması’nın en kısa zamanda imzalanması konusunda mutabık kalındığına işaret etmiştir.
Bu çerçevede, 9-10 Kasım 2015 tarihleri arasında Kiev’de, 10-11 Mart 2016 tarihlerinde ise Ankara’da STA görüşmeleri gerçekleşmiştir. Ancak Ukrayna tarafı söz konusu toplantılarda; Ukrayna’da yaşanan siyasi ve ekonomik durum öne sürerek, 2013 yılında iki ülke tarafından verilen taviz listesinde değişiklik yaparak, Türkiye’den en çok ithalatı gerçekleşen ürünler dikkate alınarak hazırlanan yeni listede gümrük vergisi oranlarında yükseltmeye gitmiş ayrıca indirim takvimi de uzun tutulmuştur. Yeni önerilen ürünlerin vergi oranları ile indirim takvimi STA dan beklenilen faydayı sağlamaması nedeniyle, ülkemiz tarafından kabul edilmemiştir. Ankara’da yapılan görüşmede Ukrayna tarafı daha önce verdiği taviz listesini yeniden gözden geçirerek bir liste sunacaklarını belirtmiştir. STA görüşmelerinin Türkiye-Ukrayna Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu (TEİK) 10 uncu Dönem toplantısı 12-13 Mayıs 2016 tarihlerinde yapılmasını teklif etmiş, süre kısıtı nedeniyle toplantının daha ileriki bir tarihte yapılması önerilmiştir.
Ukrayna’na ekonomisine gerekli kaynak akışını sağlamak amacıyla Uluslararası Para Fonu (IMF) ile yapılan görüşmeler neticesinde 2008 yılı Ekim sonunda 16,4 milyar dolarlık bir Stand-By Anlaşması yapılmıştı. 2009 yılı sonuna kadar kredinin üç dilimi (10,6 milyar dolar) serbest bırakılmıştı. Ancak, Ukrayna’nın yükümlülüklerini yerine getirmemesi nedeniyle dondurulan 16,4 milyar dolar büyüklüğündeki stand-by anlaşması, 2010 yılında yeni bir anlaşma yapılmasını gerektirmişti.
2010 yılında IMF tarafından Ukrayna ile yeni koşullar ile 15,12 milyar dolarlık yeni bir Stand-By Anlaşması imzalanmıştı. Bu yeni anlaşmanın süresi 2,5 yıl ve yıllık faiz miktarı % 3,5 idi. Söz konusu anlaşma çerçevesinde, 2010 yılında Ukrayna’ya 1,89 ve 1,5 milyar dolarolmak üzere iki kere para transferi yapılmıştır. Ayrıca, Ukrayna’da gerçekleştirilecek reformların desteklenmesi amacıyla, 2011 yılında IMF tarafından her üç aylık dönemde 1,5 milyar dolar verilmesi öngörülmekte idi. Fakat Ukrayna stand-by anlaşmasında belirtilen taahhütlerini yerine getirmediği için, 2011 yılında IMF’ten para transferi yapılmamıştır. Bu paranın alınabilmesi için Ukrayna’da emeklilik reformunun yapılması, doğal gaz birim fiyatlarının gerçek maliyeti karşılayacak şekilde yükseltilmesi ve bütçe açığının azaltması gerekmekteydi. Bu şartları sağlamak ve bütçe gelirlerini arttırmak adına ülkede son derece alışılmadık yöntemler uygulanmaktaydı ve köklü reformlar gerçekleştirilememişti.
Ukrayna hükümeti ile IMF yetkilileri arasında gerek 2011 yılında gerekse 2012 yılında gerçekleştirilen görüşmeler esnasında, herhangi bir somut sonuca varılamamış, IMF temsilcilerince, Ukrayna Hükümeti’nin IMF’nin önerilerinden özellikle halk için doğalgaz fiyatlarının yükseltilmesini uygulamaya hazır olduğunun görülmesi halinde, kredinin verilmesi imkânının tekrar değerlendirebileceği bildirilmiştir.
Ukrayna ile IMF arasında 15,4 milyar dolarlık yeni bir stand-by anlaşması imzalanmasına ilişkin 27 Mart-10 Nisan 2013 tarihlerinde yapılan görüşmeler de başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
Diğer taraftan, 2013 yılının Temmuz ayında IMF Yönetim Kurulu tarafından Ukrayna ekonomisinin program sonrası yakın takibe alınması kararı alınmıştır. 27 Aralık 2012 tarihinde geçerliliğini yitiren 15,12 milyar dolarlık Stand-By Anlaşması çerçevesinde, Ukrayna sadece 3,4 milyar dolar kullanabilmiştir.
Daha sonra ülkede 2013 yılının Kasım ayında yaşanılan politik kriz ve akabindeki derin ekonomik kriz çerçevesinde, IMF heyetinin Ukraynalı yetkililer ile 2014 yılının ilk aylarında ülke ekonomisinin mevcut durumuna dair yaptığı analizler sonucunda, 30 Nisan 2014 tarihinde 2 yıllık stand-by anlaşması kapsamında yaklaşık 17,01 milyar dolar kredinin Ukrayna’ya sağlanması IMF tarafından onaylanmıştır. Söz konusu kredinin 3,2 milyar dolarlık ilk dilimi 6 Mayıs 2014 tarihinde ve 1,39 milyar dolar tutarında ikinci dilim 4 Eylül 2014 tarihinde Ukrayna Merkez Bankasına aktarılmıştır.
Ukrayna’nın içinde bulunduğu özel durum ve şartlar nedeniyle, 11 Mart 2015 tarihinde toplanan IMF Direktörler Kurulu, mevcut Stand-by kredi anlaşması yerine dört yıl sürmesi öngörülen Genişletilmiş Fon Yardımı (Extended Fund Facility) Programı uygulanmasına karar vermiştir. Söz konusu program çerçevesinde toplam 17,5 milyar dolar kredi verilecek olup, ilk diliminin 5 milyar dolar olacağı, bu miktarın 2,7 milyardoların Ukrayna bütçesine destek amacıyla kullanılacağı, geri kalan kısmın ise Ukrayna Merkez Bankası rezervlerine ekleneceği öngörülmektedir. 2016 yılında üçüncü dilim olan 1 Milyar Doların transferi gerçekleşmiştir. Söz konusu krediden kalan 4,5 milyar doların 2017 yılında Ukrayna’ya verilmesi planlanmaktadır.
- EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER
5.1. Genel Durum
Ukrayna’nın 24 Ağustos 1991 tarihinde bağımsızlığını ilanından sonra geçen dönemde ülkedeki ekonomik yapının serbest piyasa ekonomisine dönüştürülmesinde bazı gelişmeler kaydedilmiş olmasına rağmen, yeterli değildir. Sovyetler Birliği’nin dağılması sürecinden başlayarak 1990-1999 yılları arasında ağır bir ekonomik kriz yaşayan Ukrayna’da, 2000-2007 yılları arasındaki hızlı ekonomik büyüme Ukrayna’yı sadece geçiş ekonomileri arasında değil Avrupa ülkeleri arasında da büyüme hızı açısından öne çıkarmıştır. Yüksek oranlı büyümenin ardındaki en önemli etken, ülkenin bir numaralı ihraç kalemi olan demir çelik sektörü ürünlerine yönelik talep artışıdır.
Ancak, 2008 yılı sonunda etkileri tüm dünyaya yansıyan küresel mali krizden en fazla etkilenen ülkelerin başında Ukrayna gelmiş, keza 2009 yılında bir önceki yıla göre ekonomide % 14,8 oranında küçülme yaşanmıştır. Bunun başlıca nedenlerini ülkede devlet gelirlerinde bir istikrar bulunmaması, Ukrayna özel sektörünün yüksek oranlı borçlanması oluşturmaktadır. Ülkede son derece kırılgan yapıda çok sayıda bankanın mevcudiyeti finansal açıdan ülkenin risklere açık olmasının ana nedenini teşkil etmektedir. Aynı şekilde, ülkedeki kronik siyasi istikrarsızlık ekonomi alanında gerekli önlemlerin alınmasını ve bunların uygulanmasını imkansız kılmaktadır.
2010 yılında % 4,1 oranında, 2011 yılında % 5,2, 2012 yılında % 0,3 oranında büyüyen Ukrayna ekonomisi, 2013 yılında büyüme % 0 olarak gerçekleşmiştir. 2014 yılında % 6,8, 2015 yılında ise % 9,9 oranında küçülen ekonomi, 2016 yılında % 2,3 oranında büyümüştür.
30 Kasım 1993 tarihinde Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) üyeliği için başvuran Ukrayna’nın, uzun bir müzakere sürecinin ardından DTÖ üyeliği 5 Şubat 2008 tarihinde onaylanmıştır. Ukrayna, DTÖ üyeliğine ilişkin iç onay sürecinin 16 Nisan 2008 tarihinde tamamlandığını DTÖ’ye bildirmiştir. Bu kapsamda, Ukrayna 16 Mayıs 2008 tarihinde DTÖ’nün 152’inci üyesi olmuştur.
Ukrayna’nın, Rusya Federasyonu (1 Ocak 2016 tarihi itibariyle Rusya tarafından askıya alınmıştır), Belarus, Moldova, Tacikistan, Makedonya, Azerbaycan, Kırgızistan, Gürcistan, Özbekistan, Türkmenistan, Ermenistan, Kazakistan, Karadağ, Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA – Norveç, İsviçre, İzlanda, Lihtenştayn) ile Serbest Ticaret Anlaşmaları mevcuttur.
Avrupa Birliği (AB) ile Ukrayna arasında 19 Temmuz 2012 tarihinde parafe edilen Serbest Ticaret Anlaşmasına ilişkin yaşanan yukarıda anlatılan süreçler sonucunda; “Ukrayna – Avrupa Birliği Ortaklık Anlaşması”nın siyasi bölümü 21 Mart 2014 tarihinde ekonomik bölümü ise 27 Haziran 2014 tarihinde Brüksel’de AB liderler zirvesinde imzalanmıştır.
Avrupa Birliği ile Ukrayna arasında imzalan STA 374/2014 sayılı Konsey Yönetmeliği 22 Nisan 2014 tarihli ve L:118 sayılı Topluluk Resmi Gazetesinde yayımlanarak, AB tarafından tek taraflı olarak yürürlüğe konulmuştur.
Rusya, Ukrayna ile AB arasındaki STA’nın yürürlüğe girmesi ile birlikte AB menşeli ürünlerin Ukrayna üzerinden Rusya’ya vergisiz olarak girerek, ekonomilerine yıllık 4,5 milyardolar zarar vereceğini iddia etmiştir.
Ancak, Ukrayna-AB arasında gerçekleştirilen STA kapsamında taraflar arasındaki ticarette sadece Ukrayna-AB menşeli ürünler yararlanacaktır. Dolayısıyla AB menşeli bir ürünün Ukrayna’ya girerek Ukrayna menşe kazanması, menşee kuralları çerçevesinde gerçekleşmektedir. Rusya’nın itirazına istinaden, 2015 yılında uygulamaya girmesi gereken anlaşma, Ukrayna tarafından 1 Ocak 2016 tarihinde Ukrayna tarafından yürürlüğe konulmuştur.
Rusya’nın 1 Ocak 2016 tarihinden itibaren Ukrayna arasındaki STA’yı askıya alması, Ukrayna menşeli bazı tarım ürünlerinin ithalatının yasaklamanın yanı sıra, Ukrayna menşeli eşyanın Rusya üzerinden transit ticaretine de kısıtlama getirmesi, ülkenin Kazakistan, Türkmenistan, Çin gibi ülkelere olan ihracatında karşılaşılan sorunların Gürcistan üzerinden aşılmasına yöneltmiş ancak, Batum limanının kapasitesi itibariyle bu talep karşılanamamıştır.
Diğer taraftan, Kanada ile STA imzalanmıştır. Türkiye, İsrail ve Sırbistan ile STA imzalanmasına yönelik görüşmelere devam edilmekte olup, Vietnam ile ise ön danışma toplantıları başlatılmıştır.
5.2. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları
Yabancı Sermaye Kanunu Ukrayna Parlamentosu tarafından 19 Mart 1996 tarihinde kabul edilmiştir. Bu yasaya göre yabancı yatırımlar, konvertibl döviz; gelir vergisi ödemek şartı ile Ukrayna kanunu uyarınca ilk yatırım tesisine ve diğer tesislere yeniden yatırım yapıldığı durumlarda Ukrayna milli parası; hakları ile birlikte taşınır ve taşınmaz mal ve mülk, konvertibl döviz olarak gösterilen değerli kağıtlar; döviz değeri olan ve birinci sınıf bankalarca garanti edilmiş kağıtlar; döviz değeri yatırımcı ülkenin kanunları ve/veya uluslararası ticari teamüllere uygun biçimde belgelendirilmiş olan ve Ukrayna’da bilirkişilerce onaylanan ve Ukrayna’da yasallaştırılan telif hakkı, icat hakları, faydalı modeller, sanayi örnekleri, ticari markalar, know-how ve benzerleri dahil olmak üzere fikri mülkiyet hakları; döviz değeri, yatırımcı ülkenin kanunları ve/veya uluslararası ticari teamüllere uygun olarak tasdik edilen mevzuat ya da anlaşmalar uyarınca verilen yeraltı ve yerüstü kaynakların değerlendirme hakları da dahil olmak üzere, ekonomik faaliyet gerçekleştirme hakları; Ukrayna mevzuatına göre diğer değerler şeklinde gerçekleştirilebilir.
Yabancı yatırımcılar, Ukraynalı özel ve tüzel kişilerle ortak kurulan şirketlere kısmen katılarak ya da faaliyette bulunan işletmelerin bir kısmını satın alarak; tamamen yabancı yatırımcıya ait olacak şirket kurarak ya da faaliyette bulunan şirketi tamamen satın alarak; tek başına ya da Ukraynalı özel ve tüzel kişilikleriyle birlikte Ukrayna’da doğal kaynakların değerlendirilmesinin imtiyazı ve toprak tasarruf haklarıyla diğer mal ve mülk haklarını alarak; Ukrayna kanunları gereğince doğrudan yasaklanmayan taşınır ve taşınmaz malı satın alarak; Ukrayna’da yabancı yatırım öngörülmesi halinde tüzel kişiliğin oluşturulmasını gerektirmeyen üretim işbirliği ve ortak üretime ilişkin anlaşmalar yaparak yatırım yapma haklarına sahiptirler.
Ukrayna kanunları uyarınca kurulan ve kuruluş sermayesinde yabancı yatırım payı en az % 10 olan hukuki şekillerdeki şirket ve yatırımlar “yabancı sermaye yatırımı” sayılırlar. Ukrayna’da ekonomik ve ticari faaliyetlerde bulunan yabancı yatırımcılar, Ukrayna Kanunlarında ve Ukrayna’nın uluslararası anlaşmalarında aksi belirtilmedikçe, Ukraynalı kişilerin sahip olduğu hak ve sorumluluklara sahiptir.
Ukrayna’da yabancı sermaye yatırımları millileştirmeye tabi değildir. Devlet organları, tabii afet, kaza, salgın hastalık ve salgın hayvan hastalığı durumlarında tahliye tedbirlerinin alınması durumları haricinde yabancı yatırımları istimlak edemez. Söz konusu istimlak yalnız Ukrayna Bakanlar Kurulu’nca yetkilendirilen devlet organları kararları ile yapılabilir, yabancı yatırımın istimlak ve tazminat koşulları ile ilgili karar mahkeme yolu ile temyiz edilebilir.
Yabancı sermayeli şirketin yabancı ortağı, kuruluş sermayesi olarak taahhüt ettiği miktardan payına düşen kısmın bir bölümünü Ukrayna’ya yatırım malı olarak getirdiği takdirde gümrük vergisi ödemez. Ancak, yabancı yatırımcının, şirketin kuruluş sermayesindeki payına karşılık getirmiş olduğu malı, yabancı yatırımın şirket bilançosuna kaydedildiği tarihten itibaren 3 yıl içinde satması, devretmesi veya şirketin faaliyetine son vermesi halinde gümrük vergisini ödemesi gerekmektedir.
Yabancı yatırımcılara toprak mülkiyet hakkı hariç, her türlü bina için mülkiyet hakkı tanınmıştır. Yabancı sermayeli şirketler Ukrayna mevzuatı uyarınca vergi öderler. Yabancı sermayeli şirketler için döviz işlemleri yürürlükteki Ukrayna mevzuatı gereğince gerçekleştirilir. Ukrayna sınırları içerisindeki tek ödeme aracı Ukrayna milli parası ‘Grivna’dır.
Ukrayna’ya yapılan yabancı yatırımlar (Kırım ve çatışmalı bölgeler hariç) kümülatif olarak 31 Aralık 2016 tarihi itibariyle toplam 37,6 milyar dolar düzeyine ulaşmıştır. Yabancıların yatırım yaptıkları sektörler arasında metalurji, finans, araç ve araç yan sanayi ticareti ve imalatı, inşaat, gıda, finans, ticari kiralama, emlak hizmetleri yer almaktadır.
2016 yılında Ukrayna’ya yatırım yapan ülkeler:
| Ülkeler | 2016 Milyon dolar | Payı % |
| Toplam | 4.405,8 | 100 |
| Rusya Federasyonu | 1.667 | 37,8 |
| Kıbrıs | 427,7 | 9,7 |
| İngiltere | 403,9 | 9,2 |
| Hollanda | 255 | 5,8 |
| Avusturya | 249,9 | 5,7 |
| İtalya | 209,9 | 4,8 |
| Macaristan | 187,6 | 4,3 |
| Virjin Adaları | 140,2 | 3,2 |
| İsviçre | 108,6 | 2,5 |
| Türkiye | 103,2 | 2,3 |
| ABD | 85,2 | 1,9 |
| Diğer Ülkeler | 567,6 | 12,8 |
2016 yılında 4,4 milyar dolar olarak gerçekleşen yabancı sermaye girişinin, 3 milyar doların üzerindeki bölümü, ülkede faaliyette bulunan yabancı bankaların sermaye artışından kaynaklanmaktadır.
Aşağıdaki tabloda, Ukrayna’ya yapılan Toplam Yatırımlar, ayrıca Türkiye’den yapılan yatırımların sektörel dağılımı yer almaktadır.
| (Milyon ABD Doları) | ||
| 31.12.2016* | 31.12.2015* | |
| SEKTÖR ADI | TOPLAM YATIRIM HACMİ | TOPLAM YATIRIM HACMİ |
| UKRAYNA’YA GELEN DİREKT YATIRIM TOPLAMI: | 37.655 | 43.371 |
| TÜRKİYE’DEN GELEN YATIRIM TOPLAMI: | 289,2 | 196,8 |
| Tarım, Orman ve Hayvancılık | 5,2 | 5,5 |
| Sanayi | 61,2 | 63,4 |
| Maden Çıkarma Sanayi | 11,6 | 14,6 |
| İmalat sanayi: | 47,5 | 46,7 |
| Gıda Ürünlerin, İçeceklerin ve Tütün Ürünlerin İşleme Sanayi | 17,6 | 15,4 |
| Metalürji ve metal işleme sanayi | 3,8 | 5,6 |
| Kimya ve Petrokimya Sanayi | 1,8 | 1,8 |
| Makina İmalatı Sanayi | 0,4 | 0,4 |
| Ağaç İşleme Sanayi (mobilya hariç) | 2,3 | 1,9 |
| Maden Dışı Mineral Ürünler İşleme Sanayii | 8,7 | 8,3 |
| İnşaat | 7,6 | 8,7 |
| Toptan ve Perakende Tic., Ulaştırma Araçları Ticareti ve Onarımı | 41,1 | 32,8 |
| Bilgi ve İletişim | 0,5 | 35,6 |
| Taşınmaz Mal Hizmetleri | 101,9 | 3,1 |
*Kırım Özerk Cumhuriyeti bölgeler hariç
Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
Bölgeler Bazında Türkiye’nin Ukrayna’daki Doğrudan Yatırımları 2016 (1.000$)
| 31.12.2016 | 31.12.2015 | |||
| TOPLAM YATIRIMLAR | TOPLAM YATIRIM İÇİNDEKİ PAY (%) | TOPLAM YATIRIMLAR | TOPLAM YATIRIM İÇİNDEKİ PAY (%) | |
| TÜRKİYE | 289.213,5 | 100,0 | 196.640,8 | 100,0 |
| KIRIM ÖZERK CUM. | Bilgi bulunmamaktadır | |||
| BÖLGELER | ||||
| VINNITSA | 6.916,4 | 2,4 | 7.201,2 | 3,7 |
| VOLIN | 155,1 | 0,1 | 175,7 | 0,1 |
| DNİPROPETROVSK | 7.763,8 | 2,7 | 6.247,1 | 3,2 |
| DONETSK | 12.167,7 | 4,2 | 12.684,3 | 6,4 |
| JITOMIR | 1.393,7 | 0,5 | 1.129,6 | 0,6 |
| ZAPORİJYA | 583,2 | 0,2 | 649 | 0,3 |
| İVANO-FRANKİVSK | 4.505,9 | 1,6 | 4.056,4 | 2,1 |
| KİEV | 12.959,7 | 4,5 | 13.139,2 | 6,7 |
| KİROVOGRAD | 413,5 | 0, | 469,6 | 0,2 |
| LUGANSK | 208,3 | 0,1 | 214 | 0,1 |
| LVİV | 5.941,7 | 2,1 | 989,8 | 0,5 |
| MYKOLAYİV | 1.395,6 | 0,5 | 1152,5 | 0,6 |
| ODESA | 4.889,8 | 1,7 | 7176,8 | 3,6 |
| POLTAVA | 428,9 | 0,1 | 436 | 0,2 |
| RİVNE | * | * | * | * |
| SUMİ | * | * | 57,2 | 0,0 |
| TERNOPİL | * | * | * | * |
| KHARKİV | 880,2 | 0,3 | 904,9 | 0,5 |
| KHERSON | 4.004,1 | 1,4 | 4044,7 | 2,1 |
| KHMELNITSKİY | 1.639,5 | 0,6 | 1379,9 | 0,7 |
| ÇERKASY | 383,3 | 0,1 | 395,6 | 0,2 |
| ÇERNİVTSY | 4.037,6 | 1,4 | 4136,7 | 2,1 |
| ÇERNİGİV | 2.414,1 | 0,8 | 2484,3 | 1,3 |
| ŞEHİRLER | ||||
| KİEV | 215.738,8 | 74,6 | 127.516,3 | 64,8 |
| SEVASTOPOL | Bilgi bulunmamaktadır | |||
*Kırım Özerk Cumhuriyeti bölgeler hariç
Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
Türkiye’nin Ukrayna’daki yatırımları 31 Aralık 2016 tarihi itibariyle 289,2 milyon dolar düzeyine ulaşmıştır. Ancak, Türk sermayesinin başka ülkeler yoluyla Ukrayna’ya girmesi nedeniyle fiiliyatta gerçekleşen yatırım miktarı kayıtların oldukça üzerindedir. Örneğin Astelit (Life) ve Credit Europe Hollanda üzerinden gelen yatırımları 1,7 Milyar dolara ulaşmıştır).
31.12.2016 tarihi itibariyle, Türkiye, Ukrayna’ya yatırım yapan 125 ülke arasında 19 ncu sırada yer almakta olup, Türkiye’nin Ukrayna’daki yatırımlarında % 35 payla taşınmaz mal alımı ilk sırada gelmektedir.
| Ukrayna Tarafından Diğer Ülkelere Doğrudan Yapılan Dış Yatırım – 31/12/2016* | ||
| Milyon ABD doları | % | |
| TOPLAM | 6210,0 | 100,0 |
| Güney Kıbrıs | 5817,6 | 93,7 |
| Rusya Federasyonu | 122,8 | 2,0 |
| Letonya | 69,8 | 1,1 |
| Virgin Adaları (Britanya) | 51,3 | 0,8 |
| Polonya | 50,1 | 0,8 |
| Diğer ülkeler | 98,4 | 1,6 |
*Kırım Özerk Cumhuriyeti hariç
Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
Ukrayna’nın 2016 yılında diğer ülkelere yaptığı yatırımlar ise aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
| 2016 yılı,Milyon ABD Doları | % olarak | |
| TOPLAM | 20,7 | 100,0 |
| Güney Kıbrıs | 7,5 | 36,1 |
| Virjin Adaları (Britanya) | 7,3 | 35,5 |
| Avusturya | 1,6 | 7,8 |
| Rusya Federasyonu | 1,6 | 7,5 |
| Diğer ülkeler | 2,7 | 13,1 |
Ukrayna’nın diğer ülkelere yaptığı doğrudan yabancı yatırımları 31 Aralık 2016 tarihi itibariyle 20,7 milyar dolar seviyesindedir. Ukrayna’nın en çok doğrudan yatırım yaptığı ülkeler ise, sırasıyla, Güney Kıbrıs (bütün doğrudan yatırımın % 93,7’ı), Rusya Federasyonu % 2, Letonya % 1,1 ve Polonya % 8 dir. Ukrayna ve Güney Kıbrıs arasındaki sermaye akışı vergi kaçırma ve kara para aklama faaliyetlerinden kaynaklandığı düşünülmektedir.
5.3. Yıl İçinde Alınan Ekonomik Önlem ve Uygulamalar
Aşağıda Ukrayna tarafındna yürütülen/yürülükte olan özel/antidamping soruşturmaları hakkında bilgi bulabilirsiniz.
POLİÜRETANLARDAN ÜRETİLEN ESNEK, GÖZENEKLİ LEVHA, BLOK VE YAPRAKLAR
07 Temmuz 2015 tarihinde “Uryadovıy Kuryer” Ukrayna resmi gazetesinde yayımlanan bildirime göre, Ukrayna Kurumlararası Dış Ticaret Komisyonu’nun 03 Temmuz 2015 tarihli ve СП-332/2015/4442-06 sayılı Kararıyla, menşe ve ihracatçı ülke dikkate alınmaksızın Ukrayna’ya yapılan poliüretanlardan üretilen esnek, gözenekli levha, blok ve yaprakların ithalatına karşı özel soruşturma başlatılmıştır (G.T.İ.P. kodu: 3921.13.10.19).
28 Mayıs 2016 tarihinde “Uryadovıy Kuryer” Ukrayna resmi gazetesinde yayımlanan bildirime göre, 26 Mayıs 2016 tarihinde Ukrayna Kurumlararası Dış Ticaret Komisyon “Menşe ve İhracatçı Ülke Dikkate Alınmaksızın Ukrayna’ya Yapılan Poliüretanlardan Üretilen Esnek, Gözenekli Levha, Blok ve Yaprakların İthalatına Karşı Özel Önlemlerin Alınmasına İlişkin” СП-356/2016/4411-05 sayılı Karar almıştır.
Söz konusu Karar gereğince, özel önlemler, 08.08.2016 tarihinden itibaren 3 yıl süreyle, aşağıda belirtilen oranlarda döneme göre ekstra gümrük vergisi ödeme yoluyla uygulanacaktır:
Uygulanmaya başladığı tarihinden itibaren – %13,09;
Uygulanmaya başladığı tarihinden 12 ay sonra –%12,44;
Uygulanmaya başladığı tarihinden 24 ay sonra –%11,81
Özel önlemler, İzlanda, Lihtenştayn Prensliği, Norveç Krallığı, İsviçre Konfederasyonu, Karadağ, Ermenistan, Kazakistan, Azerbaycan, Turkmenistan, Özbekistan, Tacikistan, Kırgızistan, Angola, Bangladeş, Benin, Burkina Faso, Burundi, Kamboçya, Çad, Kongo, Orta Afrika Cumhuriyeti, Cibuti, Gambiya, Gine, Gine Bisau, Haiti, Laos Demokratik Halk Cumhuriyeti, Lesotho Krallığı, Madagaskar, Malavi, Mali, Moritanya, Mozambik, Myanma, Nepal, Nijer, Ruanda, Samoa, Senegal, Sierra Leone, Solomon Adaları, Tanzanya, Togo, Uganda, Vanuatu, Zambiya ülke menşeli ürünlerin Ukrayna’ya yapılan ithalatına karşı uygulanmamaktadır.
5.4. Dış Ticaret
5.4.1. Genel Durum
Ukrayna’nın dış ticaret hacmi 2015 yılında bir önceki yıla göre % 30,5 oranında azalarak 108 milyar dolardan 75,6 milyar dolara gerilemiştir. 2016 yılında ise öneli bir değişiklik olmamıştır. Bir önceki yıla oranla 2015 yılında ihracat % 29 azalışla 38,1, 2016 yılında ise % 5 azalışla 36,3 milyar dolara gerilemiştir. İthalat 2015 yılında bir önceki yıla oranla % 31 azalışla 37,5, 2016 yılında % 5 artışla 39,2 milyar dolara yükselmiştir.
2014 yılında 0,5 milyar dolar olan dış ticaret açığı 2015 yılı Ocak-Eylül dönemide 0,6 milyar dolar fazlaya karşılık, 2016 yılında açık 2,9 milyar dolara yükselmiştir.
2016 yılında Ukrayna toplam 217 ülke ile dış ticaretini gerçekleştirmiştir.
2016 yılında Ukrayna’nın ihracatındaki başlıca ülkeler sırasıyla Rusya Federasyonu %10, Mısır % 6, Polonya % 6, Türkiye % 6, İtalya % 5, Çin Halk Cumhuriyeti %5, Almanya % 3, Macaristan % 3 ve İspanya % 3 olarak sıralayabiliriz.
2016 yılında Ukrayna’nın ithalatındaki başlıca ülkeler ise Rusya Federasyonu % 13, Çin Halk Cumhuriyeti % 12, Almanya % 11, Beyaz Rusya 7, Polonya % 7, ABD % 4, Fransa % 4, İtalya % 3, Türkiye % 3, İsviçre % 3 ve Macaristan % 2 olarak sıralanabilir.
Ukrayna’nın dış ticaret hacminde Rusya Federasyonu’nun payı 2010-2011 yıllarında % 32, 2012 yılında % 29, 2013 yılında % 27, 2014 yılında % 21 oranında iken, 2015 yılında % 16, 2016 yılında ise % 11 e düşmüştür.
Ukrayna’nın dış ticaret hacminde AB ülkelerinin payı ise 2010-2011 yıllarında % 29, 2012 yılında % 28, 2013 yılında % 31, 2014 yılında % 35, 2015 yılında % 38 iken, 2016 yılında % 40 a yükselmiştir.
Ukrayna Devlet İstatistik Servisi verilerine göre; 2016 yılında Ukrayna’nın Türkiye’den ithalatı 1,099 milyar dolar (2015 yılında 0,850 milyar dolar), Ukrayna’nın Türkiye’ye ihracatı 2,048 milyar Dolar’dır (2015 yılında 2,771 milyar dolardı).
Ukrayna Devlet İstatistik Servisi verilerine göre; 2016 yılı sonu itibariyle Türkiye Ukrayna’nın ihracatında 4 üncü Sırada, ithalatında ise 9 uncu sırada bulunmaktadır.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre; 2012 yılında 6,2 ve 2013 yılında 6,7 milyar dolar seviyelerinde olan Ukrayna ile ülkemiz arasındaki dış ticaret hacmi 2014 yılında bir önceki yıla göre % 11 oranında azalarak 6 milyar dolar seviyesine gerilemiştir. Söz konusu dönemde ihracatımız % 21 oranında azalarak 1,7 milyar dolar, ithalatımız ise % 6 oranında gerileyerek iki ülke arasındaki dış ticaret hacmi 4,2 milyar dolar seviyesine düşmüştür. 2014 yılında Türkiye’nin ihracatında Ukrayna 26. sırada ve ithalatında 13. sırada yer almaktadır. 2015 yılında iki ülke arasındaki ticaret hacmi % 23 azalarak 4,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemde ülkemizin ihracatında % 35 azalma ile 1.1 milyar dolar, Ukrayna’nın ihracatında ise % 23 azalışla 3,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında ise Ukrayna’ya ihracatımız % 12 artarak 1,1 milyar dolar, ithalatımızda % 28 azalışla 2,5 milyar dolara, iki ülke arasındaki toplam ticaret hacmi de 3,6 milyar dolara düşmüştür.
5.4.2. Dış Ticaret Mevzuatı
DTÖ ve AB standartlarına uymaya çalışan ve uluslararası ekonomik ve ticari kuruluşlara dahil olma yolunda çalışmalarını yoğunlaştıran Ukrayna’da, geçmişte fazla devletçi ve reform karşıtı Parlamento ile hükümet arasındaki sorunlar nedeniyle dış ticaret rejiminde istenilen serbestliğe ulaşılamamıştır. Sık sık yapılan mevzuat değişiklikleri, bazı lisans zorlukları, ürün kotaları, gümrük vergilerinin yüksekliği ve ithalatta alınan % 20 KDV yabancı firmaların Ukrayna’ya yönelik ticaretini olumsuz etkilemektedir.
2005 yılından başlayarak DTÖ standartlarına uyum amacıyla pek çok üründeki gümrük vergisi oranı düşürülmüştür. 2008 yılında DTÖ üyeliği sonrasında Ukrayna’nın tarım ürünlerindeki ortalama gümrük vergisi oranı % 13,8’den % 11,16’ya düşmüştür. Anılan oran sanayi ürünlerinde ortalama % 4,4’ten % 4,85’e yükseltilmiştir. Yapılan bu çalışmalar sonrasında, 2015 yılında, tüm ürünler için uygulanan ortalama gümrük vergisi oranı % 4,87’dir. Tarım ürünlerindeki ortalama gümrük vergisi oranı % 8,48, sanayi ürünlerinde ise % 3,67’dir.
Ukrayna’nın dış ticareti incelendiğinde SSCB’nin ayrılmasının ardından 25 yılı aşkın bir süre geçmesine rağmen, eski SSCB ülkeleriyle olan ticaretin payının hala büyük olduğu gözlenmektedir. Ukrayna’nın enerji konusunda dışa bağımlı olması nedeniyle, ithalatının büyük bir kısmını Rusya Federasyonu ve Türkmenistan’dan ithal edilen ham petrol ve doğal gaz oluşturmaktadır.
20 Eylül 2012 tarihinden itibaren yürürlükte bulunan “Bağımsız Devletler Topluluğu ile Serbest Ticaret Anlaşması” kapsamında Ukrayna, Rusya Federasyonu, Belarus, Kazakistan, Ermenistan ve Moldova arasındaki ticarette bahse konu anlaşma çerçevesinde, lüks tüketim vergisine tabi mallar hariç, söz konusu ülkeler menşeli ürünlerin ithalatında karşılıklı olarak gümrük vergisi alınmamakta sadece KDV tahsil edilmektedir.
Ukrayna’ya getirilen mal veya malların gümrük işlemleri bundan böyle herhangi bir gümrük noktasında yapılabilecektir. İlgili gümrük noktasına gümrük beyannamesinin verilmesini müteakiben, gümrük yetkililerine gümrük muayene işlemini en fazla dört saat içerisinde tamamlama zorunluluğu getirilmiştir. Gümrüklerde yasal gerekçe olmadan, gümrük işlemlerinin geciktirilmesinden ilgili gümrük görevlileri doğrudan sorumlu tutulmaktadır.
Gümrük işlemleri sırasında zamandan kazanmak üzere, dileyen ithalatçı elektronik ortamda gümrük beyannamesi verebilmektedir. Elektronik ortamda gümrük beyannamesi verilmesi uygulamasından faydalanabilmek için ithalatçı firmanın gümrük elektronik sistemine kayıt olmak üzere, önceden gümrük makamlarına müracaat etmesi gerekmektedir. Bu yeni sistem ile, sürekli olarak aynı tür malların Ukrayna’ya ithalatını gerçekleştiren firmalara oldukça avantaj sağlamaktadır.
Ukrayna gümrüklerinden karayolu araçları ile geçişler sırasında yapılan gümrük kontrollerinde; sadece Ukrayna’ya resmi giriş noktaları haricinde başka bir yoldan giriş yapılması, ithalatı yasak olan malların taşındığının tespit edilmesi ve taşıt aracında kaçak ve yasak nesnelerin saklandığı gizli yerin tespit edilmesi durumlarında taşıt araçlarına el konulabilecektir.
Gümrük işlemlerinde “uzlaşma” adı verilen yeni terim uygulamasına başlanılacaktır. Buna göre; Ukrayna gümrük kurallarının ihlali halinde (getirilen mal veya malların ithalat gümrük vergileri fiilen ödenmiş veya ödeme garantisi bulunuyorsa, mal veya mallar müsadere işlemine tabi tutulmadıysa ve mahkemede delil olarak kullanılmayacaksa) mahkeme işlemleri devam ederken mal veya malların taşındığı taşıt aracının Ukrayna sınırından geçişi mümkün hale gelebilecek.
Mal kaçakçılığı ağır suç kategorisinden çıkarılarak, idari (kabahat) suçlar kategorisine sokulmuştur. (hapis cezası yerine para cezası ve el koyma cezası uygulanacaktır).
Ukrayna’ya getirilen parti mal içerisinde 10’dan fazla farklı ürün bulunuyorsa, ithalatçı firma isterse, parti mal içinde bulunan bütün ürünlerden en yüksek ithalat vergisini tabi olan ürünün ithalat vergisi oranında olmak üzere, parti mal içerisinde bulunan tüm ürünler için tek gümrük beyanında bulunabilecektir. (Örnek, çeşitli otomobil yedek parçaları aynı GTİP kodu altında beyan edilebilecek).
Ukrayna Gümrük Kanunu’nun ihlali sonucu verilecek para ve maddi cezaların infaz süreleri Ukrayna İdari Suçlar Kanunu hükümlerine uygun olarak düzenlenmektedir.
Ukrayna, bazı tarım ve hayvancılık ürünleri ile madenler ve kimyasal maddelerde asgari ihraç fiyatı ve ön izin uygulamaktadır. 2 Ekim 1999 tarihinde alınan karar gereğince ayçiçeği tohumu ihracında ihraç vergisi uygulanmaktadır. Söz konusu vergi Temmuz 2005 tarihinde % 16’ya düşürülmüş olup; 2007 yılından başlamak üzere her yıl % 1 oranında düşürülecek ve 6 yıl sonunda 10 olacaktır. Keza, hali hazırda (15.08.2017 tarihi itibariyle) ayçiçeği tohumu ihracatında % 10 oranında vergi uygulanmaktadır (G.T.İ.P. 1206).
Ayrıca Ukrayna, 1 Ocak 2003 tarihinden itibaren hurda metal ihracatında 30 Euro/ton ihraç vergisi uygulamaya başlamıştır. Buna gerekçe olarak da, Ukrayna’dan büyük miktarda hurda metal ihracatı olması, buna bağlı olarak yerli üreticilerin zaman zaman hammadde sıkıntısı yaşamaları ve üretimin durma noktasına gelmesi gösterilmektedir. Başta Türkiye ve AB olmak üzere çeşitli ülkelerden gelen tepkilere rağmen hurda metalde ihraç vergisi uygulaması devam etmiştir. Ancak, 2008 yılında DTÖ üyeliğini takiben 5 yıllık sürede belli bir takvime bağlı olarak söz konusu verginin 10 €/ton seviyesine düşürülmesi taahhüt edilmiştir. 5 Ekim 2016 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 1 yıl boyunca ülke ayrımı gözetilmeksizin, Ukrayna’dan yapılacak metal hurdası ihracatında, 30 €/ton oranında ihracat vergisi uygulanmaktadır.
5.5. DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ
Ukrayna’nın 2010 yılında 112, 1 milyar dolar olan dış ticaret hacmi 2013 yılında 140,2 milyar dolara yükselmiştir. 2013 yılı sonu itibariyle ülkede meydana gelen ekonomik ve siyasi olaylar sonucu 2016 yılında 75,6 milyar dolara gerilemiştir.
2015 yılı istatistikleri esas alındığında, 2016 yılında ihracat % 5 düşüşle 36,3, ithalat ise % 4 artarak 39,2 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
| Ukrayna’nın Dış Ticareti (milyar ABD doları) | |||||||
| Yıllar | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014* | 2015* | 2016* |
| Dış Ticaret Hacmi | 112,1 | 151,0 | 153,4 | 140,2 | 108,3 | 75,6 | 75,6 |
| Toplam İhracat | 51,4 | 68,4 | 68,8 | 63,3 | 53,9 | 38,1 | 36,3 |
| Toplam İthalat | 60,7 | 82,6 | 84,6 | 76,9 | 54,4 | 37,5 | 39,2 |
| Dış Ticaret Dengesi | -9,3 | -14,2 | -15,8 | -13,6 | -0,5 | 0,6 | -2,9 |
| *Kırım Özerk Cumhuriyeti ve anti-terör operasyonunun olduğu bölgeler hariçKaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
|
|||||||
Ülke Gruplarına Göre Ukrayna’nın Dış Ticareti (1.000 ABD doları)*
| ÜLKE GRUPLARI | İTHALAT | İHRACAT | ||
| 2015 | 2016 | 2015 | 2016 | |
| GENEL TOPLAM | 37.502.287 | 39.248.607 | 38.134.807 | 36.362.801 |
| AVRUPA | 16.669.473 | 18.467.070 | 13.250.607 | 13.791.681 |
| BDT ÜLKELERİ | 10.473.119 | 8.563.804 | 7.808.737 | 6.030.504 |
| ASYA | 7.232.092 | 8.922.863 | 12.379.767 | 11.796.548 |
| AMERİKA | 2.335.140 | 2.595.930 | 785.835 | 735.474 |
| AFRİKA | 601.455 | 553.899 | 3.804.967 | 3.865.062 |
| AVUSTRALYA VE OKYANUSYA | 169.094 | 120.678 | 13.577 | 18.266 |
*Kırım Özerk Cumhuriyeti ve anti-terör operasyonunun olduğu bölgeler hariç
Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
Ukrayna’nın 2016 Yılında AB Ülkelerine İhracat ve İthalat İstatistikleri (1.000 ABD doları)
| Ülkeler | İhracat 2016 | İthalat 2016 |
| Almanya | 1.423.735 | 4.318.446 |
| Polonya | 2.200.010 | 2.693.327 |
| Fransa | 453.674 | 1.530.515 |
| İtalya | 1.929.576 | 1.358.228 |
| Macaristan | 1.053.084 | 801.993 |
| İngiltere | 317.792 | 709.263 |
| Çek Cumhuriyeti | 560.756 | 654.831 |
| Hollanda | 995.323 | 546.848 |
| İspanya | 1.004.547 | 500.940 |
| Litvanya | 258.222 | 492.528 |
| Avusturya | 361.324 | 465.091 |
| Belçika | 251.542 | 450.194 |
| Slovakya | 471.363 | 434.866 |
| İsveç | 71.275 | 419.001 |
| Romanya | 716.981 | 380.745 |
| Yunanistan | 159.123 | 233.560 |
| Finlandiya | 62.356 | 216.841 |
| Danimarka | 155.454 | 184.203 |
| Bulgaristan | 418.193 | 172.874 |
| Slovenya | 16.758 | 137.288 |
| Letonya | 138.155 | 112.462 |
| İrlanda | 45.484 | 84.712 |
| Estonya | 98.048 | 66.632 |
| Lüksemburg | 5.087 | 61.476 |
| Portekiz | 228.126 | 50.562 |
| Hırvatistan | 39.066 | 29.661 |
| Kıbrıs | 53.481 | 22.082 |
| Malta | 7.746 | 11.479 |
| Toplam | 13.496.283 | 17.140.645 |
Ukrayna’nın 2016 yılı İthalatında Avrupa Birliğine üye ülkeler büyüklük sırasına göre; Almanya, Polonya, Fransa, İtalya, Macaristan, İngiltere Çek Cumhuriyeti, İhracatında ise Polonya, İtalya, Almanya, Macaristan ve İspanya yer almaktadır.
Ukrayna’nın Yıllar İtibariyle İhracat Yaptığı Önemli Ülkeler (1.000 ABD doları)
| ÜLKE İSMİ | 2014* | 2015* | 2016 |
| Rusya Federasyonu | 9.798.226 | 4.827.718 | 3.591.796 |
| Mısır | 2.862.068 | 2.079.784 | 2.266.171 |
| Polonya | 2.644.657 | 1.977.330 | 2.200.159 |
| Türkiye | 3.561.365 | 2.771.758 | 2.048.691 |
| İtalya | 2.468.271 | 1.979.844 | 1.929.590 |
| Hindistan | 1.815.850 | 1.444.087 | 1.903.250 |
| Çin | 2.674.126 | 2.399.079 | 1.832.514 |
| Almanya | 1.590.590 | 1.328.677 | 1.423.686 |
| Macaristan | 1.509.894 | 909.721 | 1.053.088 |
| İspanya | 1.166.565 | 1.043.603 | 1.004.550 |
| Holanda | 1.106.096 | 905.655 | 996.405 |
| Belarus | 1.617.084 | 870.696 | 903.279 |
*Kırım Özerk Cumhuriyeti ve anti-terör operasyonunun olduğu bölgeler hariç
Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
Ukrayna’nın 2016 yılı ihracatında büyüklük sırasına göre ülkeler; Rusya, Mısır, Polonya, Türkiye, İtalya, Hindistan, Çin, Almanya, Macaristan, İspanya ve Hollanda’dır.
Ukrayna’nın Yıllar İtibariyle İthalat Yaptığı Önemli Ülkeler (1.000 ABD doları)
| ÜLKE İSMİ | 2014* | 2015* | 2016* |
| Rusya | 12.699.989 | 7.492.725 | 5.148.279 |
| Çin | 5.410.953 | 3.770.991 | 4.688.479 |
| Almanya | 5.361.521 | 3.975.627 | 4.318.638 |
| Belarus | 3.970.793 | 2.449.146 | 2.777.257 |
| Polonya | 3.070.820 | 2.324.048 | 2.692.759 |
| ABD | 1.928.924 | 1.480.699 | 1.687.909 |
| Fransa | 1.269.213 | 892.786 | 1.530.337 |
| İtalya | 1.508.974 | 976.328 | 1.358.199 |
| Türkiye | 1.299.541 | 851.742 | 1.099.988 |
| İsviçre | 523.577 | 457.723 | 983.325 |
| Macaristan | 1.463.970 | 1.608.536 | 802.042 |
| İngiltere | 692.045 | 570.128 | 709.319 |
*Kırım Özerk Cumhuriyeti ve kriz bölgeleri hariç
Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
Ukrayna’nın 2016 yılında ithalat yaptığı ülkeler büyüklük sırasına göre; Rusya, Çin, Almanya, Belarus, Polonya, ABD, Fransa, İtalya ve Türkiye’dir.
Ukraynanın 2015-2016 Fasıl Bazında Büyüklük Sırasına Göre İhracat İstatistikleri (1.000 ABD doları)
| 2015 Yıllık | 2016 Yıllık | Art/Azl. | ||
| Fasıllar | Fasıl Tanımı | Değer | Değer | % |
| 72 | Demir ve çelik | 8.077.628 | 7.247.335 | -0,10 |
| 10 | Hububat | 6.057.490 | 6.075.394 | 0,00 |
| 15 | Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar; yemeklik katı yağlar; hayvansal ve bitkisel mumlar | 3.299.799 | 3.962.986 | 0,20 |
| 85 | Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses kaydetme-verme cihazları;aksam parça aksesuarı | 1.979.214 | 2.076.693 | 0,05 |
| 26 | Metal cevherleri, cüruf ve kül | 2.216.459 | 1.954.269 | -0,12 |
| 84 | Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları | 1.961.642 | 1.561.269 | -0,20 |
| 12 | Yağlı tohum ve meyvalar; muhtelif tane, tohum ve meyvalar; sanayiide ve tıpta kullanılan bitkiler; saman ve kaba yem | 1.475.456 | 1.535.025 | 0,04 |
| 44 | Ağaç ve ahşap eşya; odun kömürü | 1.106.386 | 1.130.697 | 0,02 |
| 23 | Gıda sanayiinin kalıntı ve döküntüleri; hayvanlar için hazırlanmış kaba yemler | 995.781 | 983.061 | -0,01 |
| 73 | Demir veya çelikten eşya | 916.985 | 689.787 | -0,25 |
| 28 | Anorganik kimyasallar; kıymetli metal, radyoaktif element, metal ve izotopların organikanorganik bileşikleri | 967.422 | 629.956 | -0,35 |
| 48 | Kağıt ve karton; kağıt hamurundan, kağıttan veya kartondan eşya | 534.668 | 471.728 | -0,12 |
| 27 | Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler; bitümenli maddeler; mineral mumlar | 488.016 | 446.457 | 0,09 |
| 94 | Mobilyalar, yatak takımları; aydınlatma cihazları; reklam lambaları, ışıklı tabelalar vb; prefabrik yapılar | 397.190 | 397.813 | 0,00 |
| 02 | Etler ve yenilen sakatat | 377.668 | 387.789 | 0,03 |
| 62 | Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı | 330.856 | 355.078 | 0,07 |
| 17 | Şeker ve şeker mamulleri | 169.508 | 352.567 | 1,08 |
| 39 | Plastikler ve mamulleri | 342.530 | 333.955 | -0,03 |
| 04 | Süt ürünleri; yumurtalar; tabii bal; diğer yenilebilir hayvansal menşeli ürünler | 386.477 | 330.641 | -0,14 |
| 31 | Gübreler | 534.088 | 328.170 | -0,39 |
| 25 | Tuz; kükürt; topraklar ve taşlar; alçılar, kireçler ve çimento | 395.016 | 327.668 | -0,17 |
| 24 | Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler | 350.796 | 321.898 | -0,08 |
| 86 | Demiryolu vb hatlara ait taşıtlar ve malzemeler, bunların aksam-parçaları; mekanik trafik sinyalizasyon cihazları | 210.822 | 237.770 | 0,13 |
| 19 | Hububat, un, nişasta veya süt müstahzarları; pastacılık ürünleri | 267.918 | 212.455 | -0,21 |
| 30 | Eczacılık ürünleri | 155.442 | 184.193 | 0,18 |
| 22 | Meşrubat, alkollü içkiler ve sirke | 183.608 | 163.860 | -0,11 |
| 18 | Kakao ve kakao müstahzarları | 187.263 | 162.210 | -0,13 |
| 64 | Ayakkabılar, getrler, tozluklar ve benzeri eşya; bunların aksamı | 144.692 | 154.506 | 0,07 |
| 07 | Yenilen sebzeler ve bazı kök ve yumrular | 97.215 | 152.653 | 0,57 |
| 08 | Yenilen meyvalar ve yenilen sert kabuklu meyvalar; turunçgillerin ve kavunların ve karpuzların kabukları | 154.084 | 148.314 | -0,04 |
| 90 | Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar, tıbbi, cerrahi alet ve cihazlar; bunların aksam, parça ve aksesuarı | 156.010 | 143.252 | -0,08 |
| 20 | Sebzeler, meyvalar, sert kabuklu meyvalar ve bitkilerin diğer kısımlarından elde edilen müstahzarlar | 183.897 | 140.285 | -0,24 |
| 11 | Değirmencilik ürünleri; malt; nişasta; inülin; buğday gluteni | 17.888 | 138.655 | 0,18 |
| 87 | Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça, aksesuarı | 175.608 | 132.495 | 0,25 |
| 70 | Cam ve cam eşya | 116.242 | 114.987 | -0,01 |
| 69 | Seramik mamulleri | 139.345 | 111.425 | -0,20 |
| 61 | Örme giyim eşyası ve aksesuarı | 96.890 | 107.334 | 0,11 |
| 89 | Gemiler ve suda yüzen taşıt ve araçlar | 102.114 | 106.455 | 0,04 |
| 83 | Adi metallerden çeşitli eşya (kilit, kasa, mobilya tertibatı, vb.) | 103.349 | 103.599 | 0,00 |
| 63 | Dokunabilir maddelerden hazır eşya; takımlar; kullanılmış giyim ve dokunmuş diğer eşya; paçavralar | 95.050 | 100.272 | 0,05 |
| 21 | Yenilen çeşitli gıda müstahzarları (kahve hülasaları, çay hülasaları, mayalar, soslar, diyet mamaları, vb.) | 117.179 | 100.204 | -0,14 |
| 33 | Uçucu yağlar ve rezinoitler; parfümeri, kozmetik veya tuvalet müstahzarları | 106.506 | 93.268 | -0,12 |
| 76 | Aluminyum ve aluminyumdan eşya | 112.448 | 92.683 | -0,18 |
| 38 | Muhtelif kimyasal maddeler (biodizel, yangın söndürme maddeleri, dezenfektanlar, haşarat öldürücüler, vb.) | 87.595 | 88.266 | 0,01 |
| 88 | Hava taşıtları, uzay taşıtları ve bunların aksam ve parçalar | 190.636 | 78.943 | -0,59 |
| 81 | Diğer adi metaller (tungsten, molibden, tantal, magnezyum, kobalt, bizmut, kadmiyum, vb.);sermetler; bunlardan eşya | 97.082 | 77.890 | -0,20 |
| 40 | Kauçuk ve kauçuktan eşya | 70.027 | 75.257 | 0,07 |
| 74 | Bakır ve bakırdan eşya | 116.717 | 74.682 | -0,36 |
| 95 | Oyuncaklar, oyun ve spor malzemeleri; bunların aksam, parça ve aksesuarı 96 Çeşitli mamul eşya (hijyenik havlu, bebek bezi, kalem, çakmak, fermuar, fırça vb.) | 71.526 | 73.691 | 0,03 |
| 68 | Taş, alçı, çimento, amyant, mika veya benzeri maddelerden eşya | 75.984 | 72.137 | -0,05 |
| 29 | Organik kimyasal ürünler | 66.519 | 68.580 | 0,03 |
| 32 | Debagatte ve boyacılıkta kullanılan hülasalar; tanenler; boyalar, pigmentler,vb; vernikler, vb; macunlar; mürekkepler | 74.852 | 68.331 | -0,09 |
| 96 | Mobilyalar, yatak takımları; aydınlatma cihazları; reklam lambaları, ışıklı tabelalar vb; prefabrik yapılar | 55.600 | 65.543 | 0,18 |
| 41 | Ham postlar, deriler (kürkler hariç) ve köseleler | 59.655 | 64.736 | 0,09 |
| 49 | Basılı kitaplar, gazeteler, resimler ve baskı sanayiinin diğer mamulleri; el ve makina yazısı metinler ve planlar | 82.011 | 63.964 | -0,22 |
| 56 | Vatka, keçe ve dokunmamış mensucat; özel iplikler; sicim, kordon, ip, halat ve bunlardan mamul eşya | 52.898 | 54.783 | 0,04 |
| 71 | İnciler, kıymetli veya yarı kıymetli taşlar, kıymetli metaller; taklit mücevherci eşyası; metal paralar | 82.031 | 51.958 | -0,37 |
| 34 | Sabunlar, yüzey-aktif organik maddeler, yıkama-yağlama müstahzarları, mumlar,bakım müstahzarları, dişçilik müstahzarları | 73.231 | 46.332 | -0,37 |
| 42 | Deri-saraciye eşyası, eyer-koşum takımları; seyahat eşyası, el çantaları vb mahfazalar; hayvan bağırsağından mamul eşya | 37.227 | 40.343 | 0,08 |
| 35 | Albüminoid maddeler; değişikliğe uğramış nişasta esaslı ürünler; tutkallar; enzimler | 56.944 | 38.276 | – 0,33 |
| 01 | Canlı hayvanlar | 25.640 | 30.910 | 0,21 |
| 78 | Kurşun ve kurşundan eşya | 22.730 | 29.322 | 0,29 |
| 14 | Örülmeye elverişli bitkisel maddeler; tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya yer almayan bitkisel ürünler | 55.898 | 27.011 | -0,52 |
| 82 | Adi metallerden aletler, bıçakcı eşyası ve sofra takımları; adi metallerden bunların aksam ve parçaları | 17.924 | 17.306 | -0,03 |
| 03 | Balıklar, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar ve suda yaşayan diğer omurgasız hayvanlar | 12.995 | 17.007 | 0,31 |
| 55 | Sentetik ve suni devamsız lifler | 12.461 | 16.991 | 0,36 |
| 43 | Kürkler ve taklit kürkler; bunların mamulleri | 17.818 | 16.883 | -0,05 |
| 16 | Et, balık, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar veya diğer su omurgasızlarının müstahzarları | 12.468 | 14.324 | 0,15 |
| 09 | Kahve, çay, paraguay çayı ve baharat | 10.596 | 14.088 | 0,33 |
| 36 | Barut ve patlayıcı maddeler; pirotekni mamulleri; kibritler; piroforik alaşımlar; ateş alıcı maddeler | 7.920 | 11.359 | 0,43 |
| 59 | Emdirilmiş, sıvanmış, kaplanmış veya lamine edilmiş dokunabilir mensucat; dokunabilir maddelerden teknik eşya | 12.623 | 9.130 | -0,28 |
| 05 | Diğer hayvansal menşeli ürünler (kıl, kemik, boynuz, fildişi, mercan, bağırsak, vb.) | 20.655 | 8.813 | -0,57 |
| 54 | Sentetik ve suni filamentler, şeritler ve benzeri sentetik ve suni dokumaya elverişli maddeler | 4.435 | 7.952 | 0,79 |
| 60 | Örme eşya | 9.891 | 7.765 | -0,21 |
| 75 | Nikel ve nikelden eşya | 5.741 | 6.295 | 0,10 |
| 57 | Halılar ve diğer dokumaya elverişli maddelerden yer kaplamaları | 6.275 | 6.211 | -0,01 |
| 66 | Şemsiyeler, güneş şemsiyeleri, bastonlar, iskemle bastonlar, kamçılar, kırbaçlar ve bunların aksamı | 3.281 | 5.865 | 0,79 |
| 51 | Yapağı ve yün, ince veya kaba hayvan kılı; at kılından iplik ve dokunmuş mensucat | 4.242 | 4.141 | -0,02 |
| 98 | Komple Üretim Tesisleri | 4.025 | 3.882 | -0,04 |
| 6 | Canlı ağaçlar ve diğer bitkiler; yumrular, kökler ve benzerleri; kesme çiçekler ve süs yaprakları | 2.340 | 3.704 | 0,58 |
| 58 | Özel dokunmuş mensucat; tufte edilmiş dokunabilir mensucat;dantela;duvar halıları; şeritçi ve kaytancı eşyası; işlemeler | 3.717 | 3.522 | -0,05 |
| 65 | Başlıklar ve aksamı (şapka, kasket, koruyucu başlıklar vb.) | 2.569 | 3.061 | 0,19 |
| 52 | Pamuk | 3.514 | 2.724 | -0,22 |
| 91 | Saatler ve bunların aksam ve parçaları | 2.015 | 1.995 | – 0,01 |
| 53 | Dokumaya elverişli diğer bitkisel lifler; kağıt ipliği ve kağıt ipliğinden | 1.342 | 1.414 | 0,05 |
| 47 | Odun veya diğer lifli selülozik maddelerin hamurları; geri kazanılmış kağıt veya karton (döküntü, kırpıntı ve hurdalar) | 417 | 1.214 | 1,91 |
| 46 | Hasırdan, sazdan veya örülmeye elverişli diğer maddelerden mamuller; sepetçi ve hasırcı eşyası | 593 | 671 | 0,13 |
| 13 | Lak; sakız, reçine ve diğer bitkisel özsu ve hülasalar | 527 | 443 | -0,16 |
| 92 | Müzik aletleri; bunların aksam, parça ve aksesuarı | 544 | 442 | -0,19 |
| 67 | Hazırlanmış ince ve kalın kuş tüyleri ve bunlardan eşya; yapma çiçekler; insan saçından eşya | 278 | 389 | 0,40 |
| 37 | Fotoğrafçılıkta veya sinemacılıkta kullanılan eşya | 325 | 335 | 0,03 |
| 45 | Mantar ve mantardan eşya | 218 | 292 | 0,34 |
| 97 | Sanat eserleri, kolleksiyon eşyası ve antikalar | 290 | 183 | -0,37 |
| 50 | İpek | 28 | 34 | 0,24 |
| 80 | Kalay ve kalaydan eşya | 22 | 20 | -0,11 |
| 79 | Çinko ve çinkodan eşya | 95 | 18 | -0,81 |
| 93 | Silahlar ve mühimmat; bunların aksam, parça ve aksesuarı 94 Mobilyalar, yatak takımları; aydınlatma cihazları; reklam lambaları, ışıklı tabelalar vb; prefabrik yapılar | |||
| Toplam | 38.127.150 | 36.362.802 | -0,05 |
Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
Ukrayna’nın 2016 yılı ihracatı bir önceki yıla oranla % 5 düşerek 36,3 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. İhracatta ilk sırada demir ve çelik ürünler yer almaktadır. Diğer ürünler büyüklük sırasına göre; hububat, bitkisel yağlar, elektrikli makine ve teçhizat, metal cevherleri, kazanlar, yağlı tohumlar ve ağaç ürünleridir.
Ukraynanın 2015-2016 Fasıl Bazında Büyüklük Sırasına Göre İthalat İstatistikleri (1.000 ABD doları)
| 2015 Yıllık | 2016 Yıllık | Art/Azl. | ||
| Fasıllar | Fasıl Tanımı | Değer | Değer | % |
| 27 | Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler; bitümenli maddeler; mineral mumlar | 10.882.446 | 7.850.926 | -0,28 |
| 84 | Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları | 3.578.211 | 4.686.326 | 0,31 |
| 85 | Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses kaydetme-verme cihazları;aksam parça aksesuarı | 2.695.169 | 3.204.032 | 0,19 |
| 87 | Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça, aksesuarı | 1.619.874 | 2.814.168 | 0,74 |
| 39 | Plastikler ve mamulleri | 2.092.970 | 2.201.244 | 0,05 |
| 30 | Eczacılık ürünleri | 1.367.035 | 1.606.884 | 0,18 |
| 38 | Muhtelif kimyasal maddeler (biodizel, yangın söndürme maddeleri, dezenfektanlar, haşarat öldürücüler, vb.) | 931.067 | 1.091.726 | 0,17 |
| 31 | Gübreler | 708.356 | 822.785 | 0,16 |
| 72 | Demir ve çelik | 685.739 | 798.991 | 0,17 |
| 48 | Kağıt ve karton; kağıt hamurundan, kağıttan veya kartondan eşya | 751.998 | 798.685 | 0,06 |
| 40 | Kauçuk ve kauçuktan eşya | 553.249 | 665.776 | 0,20 |
| 73 | Demir veya çelikten eşya | 522.030 | 645.301 | 0,24 |
| 90 | Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar, tıbbi, cerrahi alet ve cihazlar; bunların aksam, parça ve aksesuarı | 448.503 | 563.396 | 0,26 |
| 29 | Organik kimyasal ürünler | 568.812 | 544.515 | -0,04 |
| 33 | Uçucu yağlar ve rezinoitler; parfümeri, kozmetik veya tuvalet müstahzarları | 491.179 | 522.075 | 0,06 |
| 08 | Yenilen meyvalar ve yenilen sert kabuklu meyvalar; turunçgillerin ve kavunların ve karpuzların kabukları | 467.066 | 476.066 | 0,02 |
| 26 | Metal cevherleri, cüruf ve kül | 581.636 | 448.304 | -0,23 |
| 24 | Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler | 405.694 | 429.337 | 0,06 |
| 03 | Balıklar, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar ve suda yaşayan diğer omurgasız hayvanlar | 291.102 | 409.914 | 0,41 |
| 21 | Yenilen çeşitli gıda müstahzarları (kahve hülasaları, çay hülasaları, mayalar, soslar, diyet mamaları, vb.) | 339.810 | 328.398 | -0,03 |
| 12 | Yağlı tohum ve meyvalar; muhtelif tane, tohum ve meyvalar;sanayiide ve tıpta kullanılan bitkiler; saman ve kaba yem | 214.992 | 319.514 | 0,49 |
| 32 | Debagatte ve boyacılıkta kullanılan hülasalar; tanenler; boyalar, pigmentler,vb; vernikler, vb; macunlar; mürekkepler | 276.204 | 315.248 | 0,14 |
| 28 | Anorganik kimyasallar; kıymetli metal, radyoaktif element, metal ve izotopların organikanorganik bileşikleri | 284.220 | 304.795 | 0,07 |
| 22 | Meşrubat, alkollü içkiler ve sirke | 233.639 | 289.527 | 0,24 |
| 34 | Sabunlar, yüzey-aktif organik maddeler, yıkama-yağlama müstahzarları, mumlar,bakım müstahzarları, dişçilik müstahzarları | 254.656 | 276.703 | 0,09 |
| 76 | Aluminyum ve aluminyumdan eşya | 255.011 | 274.033 | 0,07 |
| 64 | Ayakkabılar, getrler, tozluklar ve benzeri eşya; bunların aksamı | 230.702 | 252.072 | 0,09 |
| 70 | Cam ve cam eşya | 212.604 | 246.114 | 0,16 |
| 15 | Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar; yemeklik katı yağlar; hayvansal ve bitkisel mumlar | 182.339 | 245.957 | 0,35 |
| 96 | Mobilyalar, yatak takımları; aydınlatma cihazları; reklam lambaları, ışıklı tabelalar vb; prefabrik yapılar | 215.499 | 220.706 | 0,02 |
| 18 | Kakao ve kakao müstahzarları | 193.531 | 217.073 | 0,12 |
| 94 | Mobilyalar, yatak takımları; aydınlatma cihazları; reklam lambaları, ışıklı tabelalar vb; prefabrik yapılar | 162.038 | 213.258 | 0,32 |
| 54 | Sentetik ve suni filamentler, şeritler ve benzeri sentetik ve suni dokumaya elverişli maddeler | 184.952 | 208.766 | 0,13 |
| 55 | Sentetik ve suni devamsız lifler | 176.509 | 204.611 | 0,16 |
| 63 | Dokunabilir maddelerden hazır eşya; takımlar; kullanılmış giyim ve dokunmuş diğer eşya; paçavralar | 158.072 | 203.378 | 0,29 |
| 25 | Tuz; kükürt; topraklar ve taşlar; alçılar, kireçler ve çimento | 225.904 | 194.307 | -0,14 |
| 95 | Oyuncaklar, oyun ve spor malzemeleri; bunların aksam, parça ve aksesuarı 96 Çeşitli mamul eşya (hijyenik havlu, bebek bezi, kalem, çakmak, fermuar, fırça vb.) | 134.404 | 192.340 | 0,43 |
| 09 | Kahve, çay, paraguay çayı ve baharat | 185.771 | 187.737 | 0,01 |
| 44 | Ağaç ve ahşap eşya; odun kömürü | 139.680 | 187.444 | 0,34 |
| 68 | Taş, alçı, çimento, amyant, mika veya benzeri maddelerden eşya | 156.720 | 186.648 | 0,19 |
| 83 | Adi metallerden çeşitli eşya (kilit, kasa, mobilya tertibatı, vb.) | 141.723 | 181.091 | 0,28 |
| 62 | Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı | 178.939 | 176.740 | -0,01 |
| 69 | Seramik mamulleri | 140.653 | 172.915 | 0,23 |
| 98 | Komple Üretim Tesisleri | 182.924 | 165.053 | -0,10 |
| 61 | Örme giyim eşyası ve aksesuarı | 159.377 | 160.724 | 0,01 |
| 82 | Adi metallerden aletler, bıçakcı eşyası ve sofra takımları; adi metallerden bunların aksam ve parçaları | 133.717 | 157.662 | 0,18 |
| 23 | Gıda sanayiinin kalıntı ve döküntüleri; hayvanlar için hazırlanmış kaba yemler | 158.278 | 151.626 | -0,04 |
| 10 | Hububat | 154.708 | 148.799 | -0,04 |
| 52 | Pamuk | 160.145 | 148.634 | -0,07 |
| 41 | Ham postlar, deriler (kürkler hariç) ve köseleler | 104.308 | 128.956 | 0,24 |
| 56 | Vatka, keçe ve dokunmamış mensucat; özel iplikler; sicim, kordon, ip, halat ve bunlardan mamul eşya | 122.232 | 123.471 | 0,01 |
| 20 | Sebzeler, meyvalar, sert kabuklu meyvalar ve bitkilerin diğer kısımlarından elde edilen müstahzarlar | 113.990 | 110.773 | -0,03 |
| 59 | Emdirilmiş, sıvanmış, kaplanmış veya lamine edilmiş dokunabilir mensucat; dokunabilir maddelerden teknik eşya | 86.731 | 101.157 | 0,17 |
| 35 | Albüminoid maddeler; değişikliğe uğramış nişasta esaslı ürünler; tutkallar; enzimler | 89.322 | 95.609 | 0,07 |
| 19 | Hububat, un, nişasta veya süt müstahzarları; pastacılık ürünleri | 85.552 | 88.410 | 0,03 |
| 75 | Nikel ve nikelden eşya | 107.271 | 86.690 | -0,19 |
| 60 | Örme eşya | 70.833 | 86.313 | 0,22 |
| 47 | Odun veya diğer lifli selülozik maddelerin hamurları; geri kazanılmış kağıt veya karton (döküntü, kırpıntı ve hurdalar) | 95.371 | 84.218 | -0,12 |
| 86 | Demiryolu vb hatlara ait taşıtlar ve malzemeler, bunların aksam-parçaları; mekanik trafik sinyalizasyon cihazları | 37.185 | 81.705 | 1,20 |
| 07 | Yenilen sebzeler ve bazı kök ve yumrular | 62.807 | 81.636 | 0,30 |
| 02 | Etler ve yenilen sakatat | 99.338 | 80.852 | -0,19 |
| 42 | Deri-saraciye eşyası, eyer-koşum takımları; seyahat eşyası, el çantaları vb mahfazalar; hayvan bağırsağından mamul eşya | 57.277 | 75.598 | 0,32 |
| 71 | İnciler, kıymetli veya yarı kıymetli taşlar, kıymetli metaller; taklit mücevherci eşyası; metal paralar | 71.870 | 67.348 | -0,06 |
| 16 | Et, balık, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar veya diğer su omurgasızlarının müstahzarları | 42.452 | 61.725 | 0,45 |
| 04 | Süt ürünleri; yumurtalar; tabii bal; diğer yenilebilir hayvansal menşeli ürünler | 79.777 | 59.489 | -0,25 |
| 01 | Canlı hayvanlar | 59.701 | 57.981 | -0,03 |
| 74 | Bakır ve bakırdan eşya | 48.013 | 57.817 | 0,20 |
| 17 | Şeker ve şeker mamulleri | 34.793 | 56.191 | 0,62 |
| 88 | Hava taşıtları, uzay taşıtları ve bunların aksam ve parçalar | 54.860 | 50.561 | -0,08 |
| 81 | Diğer adi metaller (tungsten, molibden, tantal, magnezyum, kobalt, bizmut, kadmiyum, vb.);sermetler; bunlardan eşya | 66.094 | 49.462 | -0,25 |
| 58 | Özel dokunmuş mensucat; tufte edilmiş dokunabilir mensucat;dantela;duvar halıları; şeritçi ve kaytancı eşyası; işlemeler | 43.320 | 48.688 | 0,12 |
| 79 | Çinko ve çinkodan eşya | 36.268 | 45.984 | 0,27 |
| 51 | Yapağı ve yün, ince veya kaba hayvan kılı; at kılından iplik ve dokunmuş mensucat | 42.077 | 43.097 | 0,02 |
| 49 | Basılı kitaplar, gazeteler, resimler ve baskı sanayiinin diğer mamulleri; el ve makina yazısı metinler ve planlar | 30.700 | 32.322 | 0,05 |
| 57 | Halılar ve diğer dokumaya elverişli maddelerden yer kaplamaları | 20.459 | 28.868 | 0,41 |
| 37 | Fotoğrafçılıkta veya sinemacılıkta kullanılan eşya | 26.386 | 27.752 | 0,05 |
| 13 | Lak; sakız, reçine ve diğer bitkisel özsu ve hülasalar | 26.541 | 25.339 | -0,05 |
| 06 | Canlı ağaçlar ve diğer bitkiler; yumrular, kökler ve benzerleri; kesme çiçekler ve süs yaprakları | 19.290 | 22.417 | 0,16 |
| 11 | Değirmencilik ürünleri; malt; nişasta; inülin; buğday gluteni | 14.029 | 22.106 | 0,58 |
| 05 | Diğer hayvansal menşeli ürünler (kıl, kemik, boynuz, fildişi, mercan, bağırsak, vb.) | 18.252 | 18.087 | -0,01 |
| 89 | Gemiler ve suda yüzen taşıt ve araçlar | 31.719 | 16.144 | -0,49 |
| 91 | Saatler ve bunların aksam ve parçaları | 10.533 | 11.188 | 0,06 |
| 36 | Barut ve patlayıcı maddeler; pirotekni mamulleri; kibritler; piroforik alaşımlar; ateş alıcı maddeler | 11.927 | 10.148 | -0,15 |
| 53 | Dokumaya elverişli diğer bitkisel lifler; kağıt ipliği ve kağıt ipliğinden | 8.898 | 10.123 | 0,14 |
| 45 | Mantar ve mantardan eşya | 6.819 | 7.547 | 0,11 |
| 65 | Başlıklar ve aksamı (şapka, kasket, koruyucu başlıklar vb.) | 8.623 | 7.494 | -0,13 |
| 67 | Hazırlanmış ince ve kalın kuş tüyleri ve bunlardan eşya; yapma çiçekler; insan saçından eşya | 6.327 | 6.030 | -0,05 |
| 92 | Müzik aletleri; bunların aksam, parça ve aksesuarı | 4.791 | 5.611 | 0,17 |
| 78 | Kurşun ve kurşundan eşya | 5.197 | 5.049 | -0,03 |
| 43 | Kürkler ve taklit kürkler; bunların mamulleri | 5.803 | 4.303 | -0,26 |
| 66 | Şemsiyeler, güneş şemsiyeleri, bastonlar, iskemle bastonlar, kamçılar, kırbaçlar ve bunların aksamı | 2.616 | 3.910 | 0,49 |
| 80 | Kalay ve kalaydan eşya | 3.177 | 2.855 | -0,10 |
| 46 | Hasırdan, sazdan veya örülmeye elverişli diğer maddelerden mamuller; sepetçi ve hasırcı eşyası | 1.712 | 1.743 | 0,02 |
| 97 | Sanat eserleri, kolleksiyon eşyası ve antikalar | 638 | 1.305 | 1,05 |
| 50 | İpek | 2.053 | 1.183 | -0,42 |
| 14 | Örülmeye elverişli bitkisel maddeler; tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya yer almayan bitkisel ürünler | 984 | 1.021 | 0,04 |
| 93 | Silahlar ve mühimmat; bunların aksam, parça ve aksesuarı 94 Mobilyalar, yatak takımları; aydınlatma cihazları; reklam lambaları, ışıklı tabelalar vb; prefabrik yapılar | |||
| Toplam | 37.516.443 | 39.248.608 | 0,05 |
Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
Ukrayna’nın 2016 yılı ithalatı bir önceki yıla oranla % 5 artarak 39,2 milyar dolara yükselmiştir. Ülkede önemli miktarda petrol ve doğal gaz üretimi olmadığından, ithalatın en önemli bir bölümü petrol ürünlerinden oluşmaktadır. 2016 yılında petrol ithalatı bir önceki yıla göre 3 milyar dolar azalmıştır. İthal edilen diğer ürünler büyüklük sırasına göre, kazanlar, elektrikli makine ve cihazlar, motorlu kara taşıtları, plastik hammadde ve mamuller, eczacılık ürünleri ve muhtelif kimyasallardır.
Yıllar İtibariyle Ukrayna’nın AB Ülkelerine İhracat İstatistikleri (1.000 ABD doları)
| İhracat 2015 | İhracat 2016 | |
| Ülkeler | Değer | Değer |
| Polonya | 1.977.330 | 2.200.159 |
| İtalya | 1.979.844 | 1.929.590 |
| Almanya | 1.328.677 | 1.423.685 |
| Macaristan | 909.721 | 1.053.088 |
| İspanya | 1.043.603 | 1.004.550 |
| Hollanda | 905.655 | 996.405 |
| Çek Cumhuriyeti | 540.951 | 560.756 |
| Slovakya | 468.529 | 471.368 |
| Fransa | 497.949 | 453.672 |
| Bulgaristan | 419.501 | 418.195 |
| Avusturya | 347.167 | 361.334 |
| Romanya | 569.947 | 381.202 |
| İngiltere | 367.897 | 317.792 |
| Litvanya | 236.301 | 258.225 |
| Belçika | 296.849 | 251.548 |
| Portekiz | 320.541 | 228.126 |
| Yunanistan | 153.776 | 159.134 |
| Danimarka | 144.675 | 155.456 |
| Litvanya | 150.267 | 138.155 |
| Estonya | 66.206 | 98.048 |
| İrlanda | 59.183 | 75.396 |
| İsveç | 60.610 | 71.275 |
| Finlandiya | 48.038 | 62.356 |
| Kıbrıs | 61.526 | 53.481 |
| Hırvatistan | 26.087 | 39.066 |
| Slovenya | 16.261 | 16.758 |
| Malta | 12.237 | 7.746 |
| Lüksemburg | 5.884 | 5.087 |
| Toplam | 12.980.828 | 13.162.063 |
| Artış/Azalış | 0,01 |
Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
Ukrayna’nın Avrupa Birliği üyelerine 2015 yılı ihracatı 12,9 milyar dolardan 2016 yılında % 1 artışla 13,1 milyar dolara yükselmiştir. İhracatında büyüklük sırasına göre ülkeler; Polonya, İtalya, Almanya, Macaristan, İspanya, Hollanda ve Çek Cumhuriyeti’dir.
Yıllar İtibariyleUkrayna’nın AB Ülkelerinden İthalatı (1.000 ABD doları)
| 2015 Yıllık | 2016 Yıllık | |
| Ülkeler | Değer | Değer |
| Almanya | 3.975.627 | 4.318.638 |
| Polonya | 2.324.048 | 2.692.759 |
| Fransa | 892.786 | 1.530.337 |
| İtalya | 976.328 | 1.358.199 |
| Macaristan | 1.608.536 | 802.042 |
| İngiltere | 570.128 | 709.319 |
| Çek Cumhuriyeti | 479.719 | 654.771 |
| Hollanda | 452.612 | 546.777 |
| İspanya | 440.751 | 500.913 |
| Litavanya | 552.614 | 492.513 |
| Avusturya | 369.635 | 465.015 |
| Belçika | 366.778 | 450.125 |
| Slovakya | 346.331 | 434.748 |
| İsveç | 273.535 | 418.980 |
| Romanya | 717.150 | 380.553 |
| Yunanistan | 238.559 | 233.954 |
| Filandiya | 222.957 | 216.836 |
| Danimarka | 147.614 | 184.191 |
| Bulgairstan | 253.119 | 172.873 |
| Slovenya | 128.876 | 137.288 |
| Litvanya | 87.145 | 112.462 |
| İrlenda | 45.484 | 84.712 |
| Estonya | 77.499 | 66.633 |
| Lüksemburg | 57.730 | 59.546 |
| Portekiz | 45.167 | 50.555 |
| Hırvatistan | 15.148 | 29.660 |
| Kıbrıs | 16.923 | 22.082 |
| Malta | 16.359 | 11.479 |
| AB Toplamı | 15.650.726 | 17.074.738 |
| Artış/azalış | % 9 |
Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
Ukrayna’nın 2015 yılında Avrupa Birliğine üye ülkelerden ithalatı 15,6 milyar dolar olup, 2016 yılında % 9 artarak 17 milyar dolara yükselmiştir. Almanya’nın 2015 yılında Ukrayna’ya 3,9 milyar dolar olan ihracatı 2016 yılında 4,3 milyar dolara ulaşmıştır. Ukrayna’nın Avrupa Birliğine üye diğer ülkelerden ithalatı büyüklük sırasına göre; Polonya, Fransa, İtalya, Macaristan, İngiltere, Çek Cumhuriyeti, Hollanda ve İspanya’dır.
BÖLÜM II
- TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ
1.1. Ekonomik İlişkilerin Genel Durumu
Türkiye ile Ukrayna arasındaki ticari ilişkilerin temel dayanağı iki ülke arasında 4 Mayıs 1992 tarihinde imzalanan ve 20 Nisan 1994 tarihinde yürürlüğe giren Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşmasıdır.
Söz konusu Anlaşma çerçevesinde kurulmuş bulunan Türkiye-Ukrayna Hükümetlerarası Karma Ekonomik Komisyonu I. Dönem Toplantısı 25-27 Kasım 1996 tarihlerinde Ankara’da, Türkiye-Ukrayna Hükümetlerarası Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu II. Dönem Toplantısı 13-16 Aralık 2000 tarihlerinde Kiev’de, III. Dönem Toplantısı ise 29-30 Ocak 2002 tarihlerinde Ankara’da yapılmıştır.
Türkiye-Ukrayna Hükümetlerarası Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonunun (TEİK) IV. Dönem Toplantısı 25-26 Şubat 2004 tarihlerinde Kiev’de düzenlenmiştir. Söz konusu Komisyonun V. Dönem Toplantısı ise Ukrayna Devlet Başkanı Victor Yuşenko’nun ülkemize gerçekleştirdiği resmi ziyaret esnasında 5-6 Haziran 2005 tarihinde Ankara’da gerçekleştirilmiştir. TEİK VI. Dönem Toplantısı 27-29 Mart 2007 tarihlerinde Kiev’de, VII. Dönem Toplantısı 25 Mayıs 2010 tarihinde İstanbul’da yapılmıştır.
T.C. Başbakan Yardımcısı Ali Babacan ile Ukrayna Başbakan Yardımcısı ve Sosyal Politikalar Sergiy Tigipko’nun eşbaşkanlıklarında 3-4 Mayıs 2012 tarihlerinde Kiev’de tertiplenen VIII. Dönem TEİK Toplantısında, taraflarca öncelikli olarak Yatırım ve Serbest Bölgeler, Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri, Bilim, Sanayi ve Teknoloji, Ulaştırma, Enerji, Gıda, Tarım, Hayvancılık ve Balıkçılık, Orman ve Su Kaynakları Yönetimi, Kültür ve Turizm alanlarında işbirliği yapılması hususunda mutabık kalınmıştır
- Dönem TEİK Toplantısı T.C. Başbakan Yardımcısı Ali Babacan ile Ukrayna Başbakan Yardımcısı Yuriy Boyko eşbaşkanlıklarında 24-25 Haziran 2013 tarihinde Ankara’da gerçekleştirilmiş olup, ayrıca, Boyko ile T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız ve Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Binali Yıldırım arasında ikili görüşmeler de yapılmıştır. Taraflar iki ülke arasındaki ticari ve ekonomik ilişkileri daha da güçlendirme ve öncelikli işbirliği alanlarında uzun vadeli perspektifte işbirliğini geliştirme kararlılıklarını teyit etmiş olup, yatırımlar, müteahhitlik, bilim, sanayi ve teknoloji, ulaştırma, enerji, tarım, kültür ve turizm ve benzeri öncelikli alanlarındaki işbirliğinin esasları hususlarında mutabakata varmışlardır.
Ülkede 2013 yılı sonunda meydana gelen ekonomik ve siyasi olaylar sonucu X. Dönem TEİK toplantısı Milli Savunma Bakanımız İsmet Yılmaz ile Ukrayna Başbakan Yardımcısı ve Bölgesel Kalkınma, İnşaat Konut ve Kamu Hizmetleri Bakanı Hennadiy Zubko başkanlıklarında 12-13 Mayıs 2016 tarihlerinde Kiev’de gerçekleşmiştir. Söz konusu görüşmede, Ticari ilişkiler, yatırım alanında işbirliği, Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik Alanında İşbirliği, Kamu ve Özel Sektör Ortaklığı, Gümrükler Alanında işbirliği, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Alanında İşbirliği, Ulaştırma Alanında İşbirliği, Enerji Alanında İşbirliği, Tarım Alanında İşbirliği, Ormancılık ve Su Kaynaklarının Yönetimi Alanında İşbirliği, Kültür Alanında İşbirliği, Turizm Alanında İşbirliği, Eğitim Alanında İşbirliği, Çevre ve Şehircilik Alanında İşbirliği konuları görüşülmüştür.
Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması, 30 Mayıs 1994 tarihinde Kiev’de imzalanmış ve 27 Ocak 1995 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması ile Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması, Ukrayna Cumhurbaşkanı’nın 27-29 Kasım 1996 tarihlerinde Türkiye’ye ziyaretleri esnasında Ankara’da imzalanmıştır.
Söz konusu anlaşmaların sırasıyla 11 Şubat 1998 ve 29 Nisan 1998 tarihlerinde yürürlüğe girmesiyle birlikte iki ülke arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin hukuki çerçevesi tamamlanmış bulunmaktadır.
İlki 1991 yılı Mart ayı içinde dönemin Cumhurbaşkanı Turgut Özal tarafından gerçekleştirilen Ukrayna’ya en üst düzeydeki resmi ziyaretler müteakip yıllarda karşılıklı olarak devam etmiş ve gerek Cumhurbaşkanları gerekse Başbakanlar ve Bakanlar seviyesindeki resmi ziyaretler sırasında iki ülke yöneticileri siyasal, sosyal, askeri ve kültürel alanlarda olduğu gibi ticari ve ekonomik alanda da birçok anlaşma ve protokole imza atarak her alandaki işbirliğinin gelişebilmesi için yasal zemini oluşturmuşlardır.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Leonid Kuchma’nın 22-24 Kasım 2000 tarihlerinde Türkiye’yi resmi ziyaretleri sırasında; Türkiye-Ukrayna Ortak Bildirisi; T.C. Hükümeti ile Ukrayna Bakanlar Kurulu Arasında Nükleer Kazaların Erken Bildirimi ve Nükleer Tesislere İlişkin Anlaşma; Türkiye ile Ukrayna Arasında Hukuki Konularda Adli Yardımlaşma ve İşbirliği Anlaşması; T.C. Adalet Bakanlığı ile Ukrayna Adalet Bakanlığı Arasında İşbirliğine İlişkin Protokol; T.C. Sağlık Bakanlığı ile Ukrayna Sağlık Bakanlığı Arasında İlaç ve Eczacılık Alanında İşbirliğine İlişkin Protokol; T.C. Hükümeti ile Ukrayna Hükümeti Arasında Askeri-Teknik Alanda Bilgi ve Belgelerin değişimi Anlaşması; T.C. Ulaştırma Bakanlığı ile Ukrayna Bilişim ve Haberleşme Devlet Komitesi Arasında Posta ve Haberleşme Alanlarında İşbirliği Anlaşması; Anadolu Ajansı (AA) ile Ukrayna Milli Haber Ajansı (Ukrinform-DİNAU) Arasında İşbirliği Anlaşması imzalanmıştır.
T.C. Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 24-25 Ocak 2011 tarihlerinde Ukrayna’yı ziyareti sırasında kurulan Türkiye- Ukrayna Yüksek Düzeyli Stratejik Konsey (YDSK) mekanizması sayesinde ilişkilerimiz “stratejik ortaklık” düzeyine yükseltilmiştir.
Şimdiye kadar 22 Aralık 2011, 13 Eylül 2012, 9 Ekim 2013, 20 Mart 2015 ve 9 Mart 2016 tarihlerinde beş defa toplanan YDSK çerçevesinde iki ülke arasında başta 1 Ağustos 2012’de yürürlüğe giren Vize Muafiyeti Anlaşması olmak üzere pek çok belge imzalanmıştır.
Türkiye-Ukrayna Yüksek Düzeyli Stratejik Konseyi IV. Dönem Toplantısı için 20 Mart 2015 tarihinde Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan ile Ukrayna Devlet Başkanı Petro Poroşenko’nun eşbaşkanlıklarında gerçekleştirmiştir. Devlet Başkanları düzeyindeki söz konusu toplantıda iki ülke arasındaki Serbest Ticaret Anlaşması müzakerelerine ivme kazandırılması konusunda ortak siyasi irade beyan edilmiştir. Aynı toplantıda Cumhurbaşkanımız, hali hazırda 6 milyar dolar seviyesinde olan iki ülke arasındaki ticaret hacminin 2017 yılında 10 milyar dolar ve 2023 yılında 20 milyardolar seviyesine çıkarılmasını hedeflediğimizi açıklayarak bu hedefe ulaşmak için müzakerelerinde son aşamaya gelinen Serbest Ticaret Anlaşması’nın en kısa zamanda imzalanması konusunda mutabık kalındığına işaret etmiştir.
9 Mart 2016 tarihinde Türkiye-Ukrayna Yüksek Düzeyli Stratejik Konsey toplantısı Ankara´da gerçekleşmiştir. Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Ukrayna Devlet Başkanı Poroşenko liderliğinde gerçekleştirilen toplantıda; ticaret, güvenlik, askeri ve medya alanlarında işbirliğini artıracak belgeler imzalanmıştır.
Türkiye Başbakanı Ahmet Davutoğlu’nun başkanlığında; Başbakan Yardımcısı Yalçın Akdoğan, Türkiye Milli Savunma Bakanı İsmet Yılmaz, Ekonomi Bakanı Mustafa Elitaş, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Binali Yıldırım, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak’ın yer aldığı heyet, 15 Şubat 2016 tarihinde Ukrayna’nın başkenti Kiev’de resmi görüşmelerde bulunmuştur.
Milli Savunma Bakanı İsmet Yılmaz ,Türkiye-Ukrayna Hükümetlerarası Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu (TEİK) 10. Dönem Toplantısına 12-13 Mayıs 2016 tarihlerinde Kiev’de gerçekleşmiştir. Bakan, ziyaret kapsamında Ukrayna Devlet Başkanı Poroşenko ve Başbakanı Groysman, Başbakan Yardımcısı Zubko ve Savunma Bakanı Poltorak ile temaslarda bulunmuştur.
Türkiye ve Ukrayna arasında ticari ve ekonomik alanda bugüne kadar imzalanan önemli anlaşma ve protokoller aşağıda belirtilmiştir.
- Ticari İlişkilerin Geliştirilmesine Dair Protokol
- İş Konseyi Kurulmasına Dair Anlaşma
- Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması
- Teknik, Bilimsel ve Ekonomik İşbirliği Protokolu (Tarım Bakanlıkları arasında)
- Enerji İşbirliği Anlaşması
- Turizm Alanında İşbirliği Anlaşması
- Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması
- Karma Ekonomik Komisyonu I. Dönem Toplantısı Protokolü
- Türk Standartları Enstitüsü ve Ukrayna Devlet Standardizasyon Metroloji ve Belgelendirme Kuruluşu Arasında İşbirliği Anlaşması
- Türk Standartları Enstitüsü ve Ukrayna Devlet Standardizasyon Metroloji ve Belgelendirme Kuruluşu Arasında Belgelendirme Çalışması Sonuçlarının Karşılıklı Tanınması Alanında İşbirliği Anlaşması
- Veterinerlik Alanında İşbirliği Anlaşması
- Ticari Deniz Taşımacılığı Anlaşması
- Hava Taşımacılığına İlişkin Protokol
- Hava Taşımacılığı Anlaşması
- Gümrük İşbirliği ve Karşılıklı İdari Yardıma İlişkin Anlaşma
- Gümrük Müsteşarlığı ile Ukrayna Devlet Gümrük Komitesi arasında Protokol
- Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunmasına İlişkin Anlaşma
- Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması
- Finansal İşbirliği Protokolü (20 milyon dolar’lık Türk Eximbank Kredi Anlaşması)
- Türkiye-Ukrayna Ortak Bildirisi (Cumhurbaşkanları arasında)
- Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu II. Dönem Toplantısı Protokolü
- Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu III. Dönem Toplantısı Protokolü
- Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu IV. Dönem Toplantısı Protokolü
- Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu V. Dönem Toplantısı Protokolü
- Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu VI. Dönem Toplantısı Protokolü
- Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu VII. Dönem Toplantısı Protokolü
- Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu VIII. Dönem Toplantısı Protokolü
- Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu IX. Dönem Toplantısı Protokolü
- Tren-Feri Hattı Anlaşması
- Bitki Koruma ve Bitki Karantina Alanında İşbirliği Anlaşması
- Balıkçılık Sektöründe İşbirliğine Dair Anlaşma
- Vatandaşların Karşılıklı Seyahatlerine İlişkin Usullere Dair Anlaşma
İki ülke arasında, bunların dışında diğer alanlarda imzalanmış birçok anlaşma ve protokol bulunmaktadır.
1.2. Ticari İlişkilerin Genel Durumu ve Dış Ticaret İstatistikleri
1.2.1. Ticari İlişkilerin Genel durumu
Ukrayna Devlet İstatistik Servisi verilerine göre; Ukrayna ile Türkiye arasındaki dış ticaret hacmi 2014 yılında 6,5 milyar dolar iken, 2016 yılında 2,5 milyardolara gerilemiştir. 2015 yılında Ukrayna’nın Türkiye’ye ihracatı 2,77 milyar dolar, ithalatı ise 851 milyon dolardır. Türkiye, 2000 yılından bu yana Ukrayna’nın en çok ihracat yaptığı ilk dört ülke arasında konumlanmaktadır. Keza, 2015 yılında da Türkiye Rusya Federasyonu’nun ardından, Ukrayna’nın ihracatında 2 nci ülke olmuş ve Ukrayna’nın ithalatında 10 uncu sırada yer almıştır.
Ukrayna Devlet İstatistik Servisi’nıin verilerine göre, Türkiye 2015 yılında Ukrayna’nın ihracatında % 7,26 paya sahipken, 2016 yılında% 5,63 e düşmüştür. Aynı dönemler itibariyle ithalatında % 0,22 den % 0,28’e yükselmiştir.
Ukrayna ile Türkiye arasındaki dış ticaret rakamları yıllar itibariyle aşağıda talbol halinde verilmiştir.
| UKRAYNA – TÜRKİYE DIŞ TİCARETİ (1.000 ABD DOLARI) | ||||||
| Yıl | Ukrayna’nın İthalatı | İthalat Değişim% | Ukrayna’nın İhracatı | İhracat Değişim% | Hacim | Denge |
| 2000 | 159.909 | 12,07 | 868.515 | 28,97 | 1.028.424 | 708.606 |
| 2001 | 130.951 | -18,11 | 1.008.848 | 16,16 | 1.139.799 | 877.897 |
| 2002 | 183.782 | 40,34 | 1.235.187 | 22,44 | 1.418.969 | 1.051.405 |
| 2003 | 298.350 | 62,30 | 901.818 | -26,90 | 1.200.168 | 603.468 |
| 2004 | 351.343 | 17,70 | 1.868.288 | 107,16 | 2.219.631 | 1.516.945 |
| 2005 | 574.021 | 63,37 | 2.027.513 | 8,52 | 2.601.534 | 1.453.492 |
| 2006 | 737.668 | 28,50 | 2.389.591 | 17,80 | 3.127.259 | 1.651.923 |
| 2007 | 972.079 | 31,70 | 3.650.005 | 52,70 | 4.622.084 | 2.677.926 |
| 2008 | 1.950.343 | 100,60 | 4.633.417 | 27,10 | 6.583.760 | 2.683.074 |
| 2009 | 952.244 | -51,20 | 2.126.526 | -54,10 | 3.078.770 | 1.174.282 |
| 2010 | 1.298.282 | 36,30 | 3.026.668 | 42,30 | 4.324.950 | 1.728.386 |
| 2011 | 1.481.242 | 14,10 | 3.748.582 | 24% | 5.229.824 | 2.267.340 |
| 2012 | 1.951.858 | 31,80 | 3.685.113 | -1,70 | 5.636.971 | 1.733.255 |
| 2013 | 1.852.685 | -5,10 | 3.805.477 | 3,20 | 5.658.162 | 1.952.792 |
| 2014* | 1.298.157 | -29,93 | 3.561.436 | -6,4 | 4.859.593 | 2.263.279 |
| 2015* | 851.199 | -34,43 | 2.771.669 | -22,17 | 3.622.868 | 1.920.470 |
| 2016* | 1.099.000 | 29,11 | 2.048.691 | -26,10 | 3.148.679 | 948,703 |
*Kırım Özerk Cumhuriyeti bölgeler hariç
Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
Ukrayna Devlet İstatistik Servisi ve Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan Türkiye-Ukrayna arasındaki dış ticaret rakamları bir ölçüde farklılık arz etmektedir. Bu nedenle istatistikler ayrı ayrı değerlendirilmiştir.
Keza, Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre; 2015 yılında iki ülke arasındaki 4,6 milyar dolar dış ticaret hacminin 1,1 milyar dolar Ukrayna’ya ihracatımız, 3,4 milyar dolar ise Ukrayna’dan ithalatımız oluşturmaktadır. 2015 yılında bir önceki yıla göre ithalatımız % 19 oranında ihracatımız ise % 35 oranında azalmıştır. 2016 yılında ise ihracatımız yaklaşık % 30 artarken, ithalatımız % 26 oranında azalmıştır.
Yukarıdaki tablolardan da görüleceği üzere, Ukrayna ile olan ticaretimizde, dış ticaret dengesi sürekli ülkemiz aleyhinde gerçekleşmektedir. Bunun temel nedeni ülkemizin Ukrayna’dan ağırlıklı olarak hammadde ve ara malı ithal etmesidir.
1.2.2. Dış Ticaret İstatistikleri
Yıllar İtibariyle Türkiye’nin Ukrayna’ya İhracat ve İthalat İstatistikleri
| İhracat | İthalat | Hacim | Denge | |||
| Yıllar | Değer ($) | Art/Azalış(%) | Değer ($) | Art/Azalış(%) | Değer ($) | Değer ($) |
| 2010 | 1.260.423.143 | 3.832.744.022 | 5.093.167.165 | -2.572.320.879 | ||
| 2011 | 1.729.760.289 | 0,37 | 4.812.060.121 | 0,26 | 6.541.820.410 | -3.082.299.832 |
| 2012 | 1.829.195.018 | 0,06 | 4.394.199.797 | -0,09 | 6.223.394.815 | -2.565.004.779 |
| 2013 | 2.189.244.511 | 0,20 | 4.516.332.838 | 0,03 | 6.705.577.349 | -2.327.088.327 |
| 2014 | 1.729.293.602 | -0,21 | 4.242.612.328 | -0,06 | 5.971.905.930 | -2.513.318.726 |
| 2015 | 1.121.245.565 | -0,35 | 3.448.171.136 | -0,19 | 4.569.416.701 | -2.326.925.571 |
| 2016 | 1.254.053.747 | 0,12 | 2.547.401.045 | -0,26 | 3.801.454.792 | -1.293.347.298 |
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
Tablodan Türkiye ile Ukrayna arasındaki Dış Ticaret hacminin giderek azaldığı anlaşılmaktadır.
Türkiye’nin Ukrayna’ya İhracatında Büyüklük Sırasına Göre 20 Eşya
| İhracat | 2015 | 2016 | |
| G.T.İ.P. | Madde Tanımı | Değer ABD $ | Değer ABD $ |
| 610910000000 | TİŞÖRT, FANİLA, ATLET, KAŞKORSE VS.GİYİM EŞYASI; PAMUKTAN (ÖRME) | 49.439.299 | 58.636.862 |
| 080520300012 | SATSUMA (TAZE/KURUTULMUŞ) | 26.892.071 | 27.381.418 |
| 600622000000 | DİĞER ÖRME MENSUCAT (PAMUKTAN, BOYANMIŞ) | 29.483.198 | 23.998.740 |
| 120600100000 | AYÇİÇEĞİ TOHUMU (TOHUMLUK) | 15.095.102 | 23.657.462 |
| 611019100000 | ERKEK/ERKEK ÇOCUK İÇİN KAZAK, SÜVETER, HIRKA, YELEKLER VS EŞYA;DİĞER İNCE KAYVAN KILINDAN(ÖRME) | 15.192.961 | 23.356.403 |
| 620342310000 | ERKEK/ERKEK ÇOCUK İÇİN DENİMDEN PANTOLONLAR VE KISA PANTOLONLAR | 22.714.628 | 23.270.071 |
| 610429900017 | KADIN/KIZ ÇOCUK İÇİN TAKIM; DOKUNABİLİR DİĞER MADDE (ÖRME) | 9.158.106 | 21.703.209 |
| 080510200000 | PORTAKAL (TATLI, TAZE) | 13.920.399 | 20.327.086 |
| 870323191100 | OTOMOBİL (BİNEK, BENZİNLİ, YENİ) (1500 CM3<SİLİNDİR HACMİ=<1600 CM3) | 8.371.768 | 18.500.665 |
| 070200000000 | DOMATES (TAZE/SOĞUTULMUŞ) | 8.262.878 | 16.952.513 |
| 080520900000 | DİĞER TURUNÇGİLLER (TAZE/KURUTULMUŞ) | 7.754.546 | 16.386.273 |
| 080550100000 | LİMON (CİTRUS LİMON, CİTRUS LİMONUM) (TAZE/KURUTULMUŞ) | 15.473.441 | 16.303.814 |
| 621142900000 | KADIN/KIZ ÇOCUK İÇİN DİĞER KIYAFET; PAMUKTAN | 5.949.275 | 15.005.333 |
| 732219000011 | DEMİR/ÇELİKTEN RADYATÖRLER | 12.075.915 | 12.699.795 |
| 240110600000 | TÜTÜN; GÜNEŞTE KURUTULMUŞ, ŞARK TİPİ (SAPLI, DAMARLI) | 4.215.700 | 12.223.227 |
| 870322101000 | OTOMOBİL (BİNEK, BENZİNLİ, YENİ) (1000 CM3<SİLİNDİR HACMİ=<1500 CM3) | 6.150.477 | 11.549.694 |
| 080610100000 | ÜZÜM (SOFRALIK, TAZE) | 4.510.759 | 10.990.711 |
| 870421910000 | DİZEL/YARI DİZEL EŞYA TAŞIMAYA MAHSUS YENİ TAŞITLAR (SİLİNDİR HAC.=<2500 CM3; BRÜT AĞIRLIĞI< 5TON) | 6.090.302 | 10.540.280 |
| 620590800018 | ERKEK/ERKEK ÇOCUK İÇİN GÖMLEK; DOKUMAYA ELVERİŞLİ DİĞER MADDELERDEN | 3.746.916 | 10.316.374 |
| 611020910000 | ERKEK/ERKEK ÇOCUK İÇİN HIRKALAR, YELEKLER VS EŞYA; PAMUKTAN(ÖRME) | 6.502.263 | 10.259.792 |
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
Ukrayna’ya ihracatımızın % 37’sini tekstil ve konfeksiyon ürünleri oluşturmaktadır. Daha sonra meyve sebzeler, Ayçiçek tohumu, binek otomobiller ile aksam parçaları gelmektedir.
Ukrayna’ya 2016 Yılı İhracatımızda Artış Olan 20 Eşya
| İhracat | 2015 | 2016 | |
| G.T.İ.P. | Madde Tanımı | DeğerABD $ | Değer ABD $ |
| 610429900017 | KADIN/KIZ ÇOCUK İÇİN TAKIM; DOKUNABİLİR DİĞER MADDE (ÖRME) | 9.158.106 | 21.703.209 |
| 870323191100 | OTOMOBİL (BİNEK, BENZİNLİ, YENİ) (1500 CM3<SİLİNDİR HACMİ=<1600 CM3) | 8.371.768 | 18.500.665 |
| 610910000000 | TİŞÖRT, FANİLA, ATLET, KAŞKORSE VS.GİYİM EŞYASI; PAMUKTAN (ÖRME) | 49.439.299 | 58.636.862 |
| 621142900000 | KADIN/KIZ ÇOCUK İÇİN DİĞER KIYAFET; PAMUKTAN | 5.949.275 | 15.005.333 |
| 070200000000 | DOMATES (TAZE/SOĞUTULMUŞ) | 8.262.878 | 16.952.513 |
| 080520900000 | DİĞER TURUNÇGİLLER (TAZE/KURUTULMUŞ) | 7.754.546 | 16.386.273 |
| 120600100000 | AYÇİÇEĞİ TOHUMU (TOHUMLUK) | 15.095.102 | 23.657.462 |
| 611019100000 | ERKEK/ERKEK ÇOCUK İÇİN KAZAK, SÜVETER, HIRKA, YELEKLER VS EŞYA;DİĞER İNCE KAYVAN KILINDAN(ÖRME) | 15.192.961 | 23.356.403 |
| 240110600000 | TÜTÜN; GÜNEŞTE KURUTULMUŞ, ŞARK TİPİ (SAPLI, DAMARLI) | 4.215.700 | 12.223.227 |
| 620343900000 | ERKEK/ERKEK ÇOCUK İÇİN DİĞER ŞORT; SENTETİK LİFLERDEN | 1.500.756 | 9.198.900 |
| 870190350000 | TRAKTÖR; TEKERLEKLİ, YENİ, ZİRAİ VE ORMANCILIK İÇİN (75 KW<MOTOR GÜCÜ=< 90 KW) | 2.237.134 | 9.641.790 |
| 721012200011 | DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN ELEKTROLİTİK TENEKE VE KOK TENEKE; SADE YÜZEY İŞÇİLİĞİ (KALINLIK<0,5MM | 3.514.348 | 10.253.634 |
| 620590800018 | ERKEK/ERKEK ÇOCUK İÇİN GÖMLEK; DOKUMAYA ELVERİŞLİ DİĞER MADDELERDEN | 3.746.916 | 10.316.374 |
| 080610100000 | ÜZÜM (SOFRALIK, TAZE) | 4.510.759 | 10.990.711 |
| 080510200000 | PORTAKAL (TATLI, TAZE) | 13.920.399 | 20.327.086 |
| 620462900000 | KADIN/KIZ ÇOCUK İÇİN DİĞER PANTOLONLAR; PAMUKTAN, DİĞERLERİ | 324.634 | 6.371.509 |
| 870322101000 | OTOMOBİL (BİNEK, BENZİNLİ, YENİ) (1000 CM3<SİLİNDİR HACMİ=<1500 CM3) | 6.150.477 | 11.549.694 |
| 720421100011 | ALAŞIMLI ÇELİK DÖKÜNTÜ, HURDALARI; PASLANMAZ ÇELİK, NİKEL>%8, SINIFLAN./DERECELEN. | 2.111.309 | 6.966.176 |
| 521142009200 | FARKLI RENKTEKİ İPLİKLERDEN DENİM; PAMUKLU, PAMUK ORANI<%85, M2> 200 GR, FASONESİZ | 970.155 | 5.797.258 |
| 870421910000 | DİZEL/YARI DİZEL EŞYA TAŞIMAYA MAHSUS YENİ TAŞITLAR (SİLİNDİR HAC.=<2500 CM3; BRÜT AĞIRLIĞI< 5TON) | 6.090.302 | 10.540.280 |
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
Ukrayna’ya 2016 Yılı İhracatımızda Azalış Olan 20 Eşya
| İhracat | 2015 | 2016 | |
| G.T.İ.P. | Madde Tanımı | Değer ABD $ | Değer ABD $ |
| 520833001000 | ELASTİKİ MENSUCAT; (BOYANMIŞ)(PAMUK>=%85) 3’LÜ VEYA 4’LÜ DİMİ (KIRIK DİMİ DAHİL) | 25.580.206 | 9.645.267 |
| 620520000018 | ERKEK/ERKEK ÇOCUK İÇİN PAMUKTAN DİĞER GÖMLEK | 17.784.745 | 6.707.268 |
| 581092900000 | SUNİ VE SENTETİK LİFLERDEN DİĞER İŞLEMELER, DİĞER | 9.803.654 | 406.999 |
| 610839000000 | KADIN/KIZ ÇOCUK İÇİN GECELİK VE PİJAMA; DOKUMAYA ELVERİŞLİ DİĞER MADDELERDEN | 16.876.953 | 8.710.727 |
| 580421909000 | DANTELA; DİĞER MAKİNE İŞİ, SENTETİK LİFDEN, (60.02 İLA 60.06 POZ.HARİÇ) | 13.568.032 | 6.823.966 |
| 600624000000 | DİĞER ÖRME MENSUCAT (PAMUKTAN, BASKILI) | 8.165.384 | 1.928.348 |
| 600622000000 | DİĞER ÖRME MENSUCAT (PAMUKTAN, BOYANMIŞ) | 29.483.198 | 23.998.740 |
| 711319000011 | ALTINDAN MÜCEVHERCİ EŞYASI, AKSAMI (KIYMETLİ METALLERLE KAPLI/YALDIZLI/DEĞİL) | 11.911.882 | 6.935.016 |
| 610711000000 | ERKEK/ ERKEK ÇOCUK İÇİN KÜLOTLAR VE SLİPLER; PAMUKTAN | 8.878.193 | 4.088.268 |
| 611020100000 | KAZAKLAR, SÜVETERLER; YUVARLAK, BALIKÇI VEYA “POLO” YAKALI HAFİF İNCE ÖRME, PAMUKTAN”(ÖRME) | 9.926.656 | 5.533.645 |
| 271012250000 | DİĞER ÖZEL BENZİNLER | 4.179.975 | |
| 620630000018 | KADIN/KIZ ÇOCUK İÇİN PAMUK DİĞER BLUZ | 9.185.643 | 5.401.203 |
| 870331101000 | OTOMOBİL (BİNEK, DİZEL/YARI DİZEL, YENİ) (SİLİNDİR HACMİ=<1500 CM3) | 5.991.858 | 2.239.030 |
| 271019680017 | DENİZCİLİK YAKITI (RMG-380); AĞIRLIK İTİBARİYLE KÜKÜRT MİKTARI % 1’İ GEÇENLER | 3.702.448 | |
| 610342000000 | ERKEK/ERKEK ÇOCUK İÇİN PANT.,ASKILI TULUM,KISA PANT.VE ŞORT PAMUKTAN(ÖRME) | 4.022.329 | 822.002 |
| 853530900011 | DEVRE AYIRICILAR (GERİLİM =>72, 5 KV) | 2.884.097 | 109.452 |
| 620442000018 | KADIN/KIZ ÇOCUK İÇİN DİĞER ELBİSE; PAMUKTAN | 10.595.627 | 7.883.207 |
| 410711110000 | SIĞIRLARIN (BUFFALO DAHİL) DERİ VE VİDELASI DABAKLANMIŞ, HAZIRLANMIŞ, SIRÇALI, BÜTÜN HALDE;(YÜZEYİ=< | 3.507.107 | 826.973 |
| 080222000000 | FINDIK;KABUKSUZ (TAZE/KURUTULMUŞ) | 5.883.078 | 3.367.840 |
| 540752009012 | DİĞER DOKUNMUŞ MENSUCAT; (PERDELİK, BOYANMIŞ, TEKSTÜRE POLİESTER FİLAMENT=>%85) | 3.473.088 | 990.697 |
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
Ukrayna’dan İthalatımızda 2016 Yılında Azalış Olan 20 Eşya
| İthalat | 2015 | 2016 | |
| G.T.İ.P. | Madde Tanımı | Değer ABD $ | Değer ABD $ |
| 720449900019 | DİĞER DÖKÜNTÜ VE HURDALAR (DİĞER DEMİR VE ÇELİKTEN) | 206.736.317 | 51.626.760 |
| 310210100000 | ÜRE; KURU ANHİDRİT ÜRÜN ÜZERİNDEN, AZOT MİKTARI AĞIRLIK OLARAK >%45 | 212.076.787 | 95.618.060 |
| 120190000000 | SOYA FASULYESİ (KIRILMIŞ OLSUN OLMASIN); TOHUMLUK OLMAYAN | 386.392.742 | 277.886.276 |
| 720449900011 | SINIFLANDIRILMAMIŞ/DERECELENDİRİLMEMİŞ OLAN DİĞER DÖKÜNTÜ, HURDA (DİĞER DEMİR VE ÇELİKTEN) | 94.748.659 | 21.159.041 |
| 720711140000 | DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YARI MAMULLER; KALINLIK<=130MM,HADDELENMİŞ, KARBON<%25 | 154.973.407 | 87.028.783 |
| 100199000011 | ADİ BUĞDAY; TOHUMLUK OLMAYAN | 54.690.896 | 5.147.932 |
| 720839009019 | DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YASSI MAMÜLLER (RULO, SICAK HADDE, KALIN.<3MM. SICAK HADDE) | 98.425.497 | 54.504.671 |
| 230630000000 | AYÇİÇEĞİ TOHUMU YAĞI ÜRETİMİNDEN ARTA KALAN KÜSPE VE KATI ATIKLAR | 88.444.279 | 54.341.876 |
| 720720150014 | SÜREKLİ DÖKÜM KÜTÜKLER (%0, 25=<KARBON<%0, 6, GENİŞLİĞİ KALINLIĞININ 2 KATINDAN AZ, OTOMAT ÇELİĞİNDE | 74.994.047 | 42.199.601 |
| 720711110000 | DEMIR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELIKTEN YARI MAMULLER; OTOMAT ÇELIĞINDEN, HADDELENMIŞ, KARBON<%25 | 33.611.323 | 2.839.252 |
| 320611000000 | ESASI TİTANDİOKSİT OLAN PİGMENT VE MÜSTAHZARLAR TİTANDİOKSİT ORANI = >%80 | 26.227.035 | 1.591.611 |
| 281410000000 | SAF AMONYAK | 68.490.541 | 44.279.316 |
| 260112000000 | DEMİR CEVHERLERİ; AGLOMERE EDİLMİŞ | 97.730.619 | 74.422.467 |
| 720712100011 | DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN HADDELENMİŞ LEVHA BLOKLAR [C ORANI<%0, 25, ENİNE KESİT DİKDÖRTGEN (KAR | 19.846.525 | |
| 720838009019 | DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YASSI MAMÜLLER (RULO, SICAK HADDE, 3=<KALIN.<4, 75MM.SICAK HADDE) | 53.306.303 | 34.168.423 |
| 721391490013 | DEMİR/ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN TEL VE ÇİVİ İMALİ İÇİN FİLMAŞİN (%0,06< C <%0,25, SICAK HADDE, KANGAL, ÇAP< | 25.673.074 | 6.958.134 |
| 440320310000 | PİNUS SYLVESTRİS L. CİNSİ ÇAM (KERESTELİK TOMRUK) | 40.001.406 | 21.924.793 |
| 720230000000 | FERRO-SİLİKO-MANGANEZ | 138.281.791 | 120.818.596 |
| 720110190000 | ALAŞIMSIZ DÖKME DEMİR (FOSFOR =<%0, 5, MANGENEZ =>%0, 4 VE SİLİSYUM ORANI>%1) | 22.268.138 | 5.073.435 |
| 100390000019 | DİĞER ARPA; TOHUMLUK OLMAYAN | 11.772.622 |
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
Ukrayna’dan İthalatımızda 2016 Yılında Artış Olan10 Eşya
| İthalat | 2015 | 2016 | |
| G.T.İ.P. | Madde Tanımı | Değer ABD $ | Değer ABD $ |
| 720711160000 | DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YARI MAMULLER; KALINLIK>130MM,HADDELENMİŞ, KARBON<%25 | 228.418.150 | 274.591.009 |
| 720110300000 | ALAŞIMSIZ DÖKME DEMİR (FOSFOR = <%0, 5, %0, 1=<MANGENEZ<%0, 4, İLK ŞEKİLERDE) | 72.340.365 | 106.806.381 |
| 271019430011 | MOTORİN; AĞIRLIK İTİBARİYLE KÜKÜRT ORANI % 0,001’İ GEÇMEYENLER | 13.622.021 | |
| 080231000000 | CEVİZ; KABUKLU (TAZE/KURUTULMUŞ) | 4.327.060 | 14.444.084 |
| 740811000011 | RAFİNE EDİLMİŞ BAKIRDAN ELEKTROLİTİK TEL; ENİNE KESİT >6 MM | 4.490.703 | 14.218.166 |
| 230210900011 | KEPEKLER; MISIRDAN ELDE EDİLMİŞ, NİŞASTA ORANI >% 35 | 7.206.062 | |
| 720221000011 | FERRO-SİLİSYUM (%55 <SİLİSYUM ORANI <%80) | 3.269.490 | 8.494.757 |
| 310230900000 | AMONYUM NİTRAT; DİĞER HALLERDE | 5.110.990 | |
| 170199100011 | ŞEKER; KRİSTAL, İLAVE AROMA/RENK VERİCİ MADDELER İÇERMEYEN | 4.889.040 | |
| 080232000000 | CEVİZ; KABUKSUZ (TAZE/KURUTULMUŞ) | 1.104.387 | 5.542.913 |
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
1.3. Yatırımlar
1.3.1. Türkiye’nin Ukrayna’daki Doğrudan Yatırımları
Ukrayna Devlet İstatistik Servisi verilerine göre, 31 Aralık 2016 tarihi itibariyle Ukrayna’daki Türk yatırımlarının tutarı 289,2 milyon dolardır. Ukrayna’ya direkt yatırımlarda bulunan 134 ülke arasında Türkiye 21 inci sırada yer almaktadır. Ancak, Türk firmalarının bir kısmı yatırımlarını üçüncü ülkeler üzerinden yaptıkları için fiiliyatta gerçekleşen yatırım miktarı 2,5 milyar doların üzerindedir.
Ukrayna’da yüksek teknolojiye dayanan iletişim ağını geliştirmekte olan Turkcell Ukrayna’nın üçüncü en büyük operatörü Life:) markası ile 1,7 Milyar dolar yatırım yaparak hizmet vermektedir. Pazar payı % 18’i aşmış olup, 2016 yılı sonu itibariyle 12,4 milyon aboneye ulaşmıştır.
Ülker Ukrayna’nın başkenti Kiev de 2002 yılından bu yana KBF (Kiev Biskuvi Fabrikası) adı altında faaliyet göstermektedir. Bisküvi – kraker – kek ve çikolata kaplamalı ürünler üzerine toplam 9 üretim tesisi ile 200’e yakın ürün çeşidinin üretimini ve satışını yapmaktadır. Yurtiçi satışlarının yanı sıra, eski Sovyet ülkelerine (CIS), Balkanlara ve Körfez ülkelerine ihracat yapmaktadır. 250 Ukrayna vatandaşına iş imkânı sağlamaktadır. 66.000 m2’lik alan üzerinde, 11.300 m2’ye üretim, hazır mamül depo, hammadde depo ve ofis binası olarak kurulmuştur.
Onur İnşaat: Kiev, Vişnove, Obukhovile Lvivşehrinde; Ryasne, Ojidov ve Sambir asfalt ve mekanik kaplama üretim tesislerinde yaklaşık 4.000 kişi istihdam etmektedir.
Lviv Wood Industry Lviv Bölgesinde 2014 yılında 7.000 M2 kapalı olmak üzere toplam 27.000 M2 alan üzerine kereste, kaplama, papel ve kapı sereni üretmektedir.
Dniprooliya Ukrayna’nın Krivyi Rig şehrinde 2009 yılında ayçiçek yağı üretmek üzere 42 milyon ABD doları yatırım yapılarak kurulmuştur.
Boydak Dış Ticaret A.Ş., 2011 yılının Şubat ayında Polonya menşeli mobilya grubu FORTE’nin Donetsk’te bulunan fabrikasını satın alarak Ukrayna’da kanepe, yatak ve sandıklı baza üretimine başlamıştır. Ancak, 2013 yılının sonunda Ukrayna’da ortaya çıkan politik kriz, akabinde Kırım’ın ilhakı ve ülkenin doğusundaki Donbas bölgesinde bir süredir yaşanılan çatışmalara ilişkin sağlanan kırılgan ateşkes koşullarında, Boydak Dış Ticaret A.Ş.’nin Donetsk – Artemovsk şehrinde bulunan Forte Ukrayna fabrikasına hammadde tedarik edilemediğinden, üretim faaliyetinin neredeyse durdurulması sonucu yaklaşık 2,5 milyon Avro’luk makine yatırımı atıl duruma düşmüştür.
Benzer şekilde, Efes Ukrayna firmasının fabrikası da Donetsk şehri yakınlarında bulunmaktadır. Son yıllarda, satışa sunulacak ürünlerin Donbas bölgesinden Ukrayna’nın diğer yerlerine taşımacılığında ve aynı şekilde Donbas bölgesindeki fabrikaya hammadde sevkiyatında yaşanılan sıkıntılar nedeniyle Efes Ukrayna fabrikasında da üretim yapılamamaktadır.
Ayrıca, Şişecam Topluluğu’nun cam ambalaj üreten kuruluşu “Anadolu Cam” 2011 yılının Şubat ayında 35 milyon Avro tutarında bir yatırım ile Ukrayna’nın Harkov şehrinde Merefa Cam Fabrikası’nda cam ambalaj üretimine başlamıştır. Söz konusu fabrikada BlowBlow (BB) ve NarrowNeckPress Blow (NNPB) teknolojisi ile kavanoz ve şişe üretimi yapılmaktadır. Donbas bölgesindeki sorun nedeniyle fabrika atıl durumdadır.
Öte yandan çok firmamız başta orman ürünleri olmak üzere, tekstil konusunda yatırımları bulunmaktadır.
Ayrıca, Ukrayna’da ticari faaliyet gösteren firmalarımızın çoğunluğu KOBİ niteliğinde olup, ağırlıklı olarak hazır giyim, temizlik malzemeleri, orman ürünleri, maden ve metal, inşaat ve inşaat malzemeleri, gıda ve içecek alanlarında faaliyet göstermektedir.
Diğer taraftan, Türk İnşaat firmaları tarafından Ukrayna’da bugüne kadar gerçekleştirilen projelerin toplam tutarı 6 milyar doların üzerindedir. Bu çerçevede, Ukrayna’nın en prestijli projelerinden olan, Kiev Uluslararası Havalimanı D Terminali, Kiev’de Dnipro nehri üzerindeki Darnista köprüsü, Donetsk şehrinde Shakhtar Donetsk Stadyumu, kilometrelerce yol inşaatı ile çeşitli otel, iş merkezi ve konut inşaatları firmalarımız tarafından başarlı bir şekilde gerçekleştirilimşitr.
Ukrayna’daki Türk inşaat firmalarının faaliyetleri, Ukrayna’nın içinde bulunduğu sermaye yetersizliği nedeniyle istenilen düzeyin gerisinde kalmaktadır. Ukraynalı işverenlerin ödemeleri bazen geciktirmesi müteaahhit firmalarımız ile sorunlar yaşanmasına sebep olmaktadır. Ukrayna pazarına firmalarımızca yoğun ilgi duyulmasına karşın pazardaki sorunlar firmalarımızın çekimser durmasına neden olmaktadır. İnşaat konusunda, devlet projelerinde yaşanan en önemli sorun ise hakedişlerde ortaya çıkmaktadır. Birçok firmanın hakedişleri almada yaşadıkları sıkıntılar bilinmektedir.
Halen Yürütülen Altyapı Projeleri: Limak İnşaat Dnipro şehrinde metro inşaatı, Onur İnşaat: Kiev-Harkiv Dovzhanskiy karayolu yapımı, Çakır inşaat: Kiev-Çerigiv karayolu yapımı (ihale sonuçlanmış olup, anlaşma henüz imzalanmamıştır. Ayrıca, Demir İnşaat 2015 yılı sonunda Ukrayna’nın Vinnitsa şehrinde 15 milyon ABD doları tutarında 600 konut ve müştemilatı inşaatına başlamıştır.
Ukrayna’daki mevcut yatırımcıların karşısına çıkarılan sorunlar yeni yatırımcıları da ürkütmektedir. Bu durum doğal olarak, Ukrayna’ya yeni yatırımları da engelleyen bir faktördür. Zira bu tür zorluklar salt ülkemiz firmalarının değil, yabancı tüm yatırımcıların karşılaştığı ve Ukrayna devlet yetkililerince de yakinen bilinen sorunlardır. Ancak, sorunların çözümü yönünde bir mekanizma ne yazık ki henüz geliştirilmiş değildir.
1.4. Ticari İlişkilerde Bilinmesi Gerekli Genel Konular
1.4.1. Gümrük Vergileri
İthalat işlemleri sırasında alınan vergiler; gümrük değeri üzerinden veya ölçü birimi (kg, adet, çift vb.) üzerinden alınan Gümrük Vergisi, Özel Tüketim Vergisi (sadece özel tüketim vergisine tabi olan mallar için), eşyanın gümrüklü ithal maliyeti üzerinden alınan Katma Değer Vergisi ve gümrük işlemleri için alınan ücretlerdir.
Tüketim vergisi alkol ve alkollü içecekler, tütün mamulleri, otomobiller ve petrol mamulleri ithalatında uygulanmaktadır. Ukrayna gümrük tarife cetveli yaklaşık 11.000 kalemden oluşmaktadır. Gümrük vergileri genel itibariyle ad valorem olarak uygulanmakta, bununla birlikte bazı ürünler için özel ve birleşik tarifeler de uygulanmaktadır.
Ukrayna Parlamentosu tarafından Dünya Ticaret Örgütü’ne katılım yolundaki yükümlülükler çerçevesinde pek çok üründeki gümrük vergisi oranı düşürülmüştür. Yapılan bu çalışma sonrasında, 2016 yılında, tüm ürünler için uygulanan ortalama gümrük vergisi oranı % 4,88’dır. Tarım ürünlerinde ortalama % 8,53 oranında, sanayi ürünlerinde ise % 3,67 oranında gümrük vergisi uygulanmaktadır.
Malın Gümrüklenmiş Değeri = Malın değeri + Tüketim Vergisine Tabi ise Tüketim Vergisi + Gümrük Vergisi + Bu Toplam üzerinden % 20 KDV.
01 Haziran 2012 tarihinde yürürlüğe giren “Ukrayna Gümrük Kanunu” ile Bavul/Kargo Ticaretinde gerçek kişilerin gümrük rejimine tabi olmadan bedelsiz olarak (bandrol vergisine tabi alkol ve tütün mamulleri vb. hariç) Ukrayna’ya getirebilecekleri eşya değeri, günde bir defadan fazla olmamak ve ağırlığı 50 kilogramı aşmamak şartıyla, mevcut 200 Avro’dan;
- Havalimanlarında 1.000 Avro’ya,
- Kara ve deniz sınırlarında 500 Avro’ya,
- Uluslararası posta kolileri ile ülke dışından gönderilecek eşyalar için 300 Avro’ya yükseltilmiştir.
Gümrük değeri 1.000 Avro ile 10.000 Avro arasında olan eşyalar için; gümrük organlarına yazılı beyanda bulunma zorunluluğu getirilmiş olup, getirilen eşyadan gümrük değerinin % 10’u oranında gümrük vergisi ve Katma Değer Vergisi (% 20) tahsil edilecektir. (Ukrayna’ya girişte alınan vergi; eşyanın gümrük değerinin % 10’u + toplam üzerinden % 20 oranında KDV şeklinde hesaplanmaktadır).
Ukrayna’ya yolcu beraberinde veya yolcu beraberinde olmadan getirilen eşya değerinin 10.000 Avro’yu aşması halinde, söz konusu eşya ithalat rejimi hükümlerine tabi olacaktır.
Toplam değeri 200 Avro’yu aşmayan gıda mamullerinin maksimum 10 kg’lık ambalajlarda bulunması şartıyla yolcu beraberi eşya olarak gümrüksüz ithaline izin verilmektedir.
Ukrayna’dan transit olarak geçen gümrük vergisi ve resimleri toplamı 60.000 Avro aşan mallar, Ukrayna’yı terk edeceği gümrük kapısına kadar Ukrayna güvenlik birimlerinin refakatinde gönderilir. Bu refakat işlemi için yaklaşık 1 kilometre için yaklaşık 1 dolar masraf ve harcırah talep edilmektedir.
1.4.2. Çeşitli Vergiler ve Harçlar
Ukrayna’nın, bugüne kadar yürürlüğe giren çeşitli, bazen birbiriyle çelişen yüzlerce kanun, kararname, düzenleme ve talimatlarıyla yönetilen vergi ve harç sistemi, 4 Aralık 2010 tarihinden itibaren, vergi muhasebesi ve mali durum muhasebesi kuralları birleştiren tek Ukrayna Vergi Yasası ile düzenlenmiştir. Vergi kurallarına dair değişiklikler Vergi Yasasında yapılan değişiklikle gerçekleştirilmektedir.
Ukrayna’da hali hazırda (15.08.2017 tarihi itibariyle) kurumlar vergisi % 18, Katma Değer Vergisi (KDV) ise % 20 oranındadır.
Genel itibariyle % 20 oranında KDV uygulanmakla birlikte, belli sanayi dallarında örneğin, tahıl ticareti, denetim, danışmanlık, muhasebecilik, avukatlık, program geliştirme alanında çalışan firmaların faaliyetleri KDV’den muaftır.
KDV iadesinde belli kriterleri sağlayan firmalara otomatik ödeme imkânı öngörülmüştür. Bu sayede, KDV iadesi başvurudan 3 hafta sonra gerçekleşmektedir.
İşletme ile ilgili masrafların vergiden düşülmesinde gerekçesiz yasaklama ya da sınırlama bulunmaktadır. Örneğin;
-Tek Vergi Ödemesine bağlı firmalardan alınan hizmet ve işlere dair masraflar vergiden düşülemez,
-Üretim, depolama ve nakil sırasında meydana gelen kayıp ve eksikler vergiden düşülemez,
-Ürün, iş, hizmet ve ticari marka tanıtım masrafları vergiden düşülemez,
-Ukraynalı olmayan firmalara ödenen, şerefiye, danışmanlık, reklam, pazarlama ve mühendislik ücretleri sınırlı bir şekilde vergiden düşülebilir.
Yeni iş kurulumu ve yatırım sırasında yapılan bir çok harcama (inşaat, ekipman alımı vs.) sırasında ödenen KDV’ler için, firma o dönem ilk satışını yapamaması nedeni ile KDV mükellefi görülmediği için KDV iadesine başvuramamaktadır.
Zararı taşıyabilmede limit bulunmamaktadır. Firmalar her türlü birikmiş zararlarını ileriki dönemlere taşıyabilmektedirler.
Vergi cezasında indirim uygulanmaktadır. Buna göre; eksik ödenen vergilerde temel ceza % 50’den % 25’e indirilmiştir. Azami ceza oranı da %100’den (kişisel vergilerde bu oran % 200 idi) % 75’e indirilmiştir.
Sigara ve diğer tütün mamulleri, kahve, alkollü içkiler, çikolata, havyar ve otomobil ile ithal edilen araba lastiği, petrol ürünleri, video ve kameralar, müzik setleri, televizyon, av tüfekleri, mücevherat, kürk ve deri giyim eşyası gibi mallardan değişen oranlarda Özel Tüketim Vergisi alınmaktadır.
Yabancı yatırımcının Ukrayna’da elde ettiği ve vergisini ödediği kazancını ülkesine transfer etmek istemesi halinde, söz konusu kişinin ülkesi ile Ukrayna hükümeti arasındaki mevcut anlaşmada belirtilen hükümlere bağlı olarak, % 0-15 arasında değişen oranlarda stopaj vergisi tahsil edilmektedir.
İşverenler, çalışanları için brüt ücretleri üzerinden toplam % 22 oranında sosyal ödemeleri yapmaktadırlar.
Özel kişi gelir vergisi 1 Ocak 2016 tarihinden itibaret % 18 oranında uygulanmaktadır.
Yeni (sıfır) otomobil alındığı zaman, otomobil değeri üzerinden % 3, % 4 veya % 5 oranında (otomobil değerine bağlı) Ukrayna Emeklilik Fonuna ödeme yapılmaktadır.
Takvim yılı boyunca bir kişinin birden fazla kullanılmış araç satması durumunda, ikinci otomobilden başlayarak, her satılan aracının değeri üzerinden % 5 oranında vergi ödemek zorundadır.
15 Temmuz 2014 tarihinde yapılan değişiklikleri içeren 3 Kasım 1998 tarihli ve 1740 sayılı “Bazı Ekonomik İşlemlerinden Devlet Emeklilik Fonu’na Ödenecek Vergilere İlişkin” Ukrayna Bakanlar Kurulu’nun Kararı gereğince, Devlet Emeklilik Fonu’na aktarılmak üzere, döviz satın alma işlemlerinden % 1, nikâh yüzüğü hariç mücevher satışlarından % 5, taşınmaz mal (gayrimenkül mal) satın alma işlemlerinden % 1 oranında zorunlu ödeme yapılmaktadır.
3 Ağustos 2014 tarihinden itibaren geçici olarak Ukrayna’da % 1,5 oranında Savaş Vergisi uygulanmaktadır. Söz konusu verginin uygulama bitiş tarihi bilahare yayımlanacak Ukrayna Bakanlar Kurulu’nun Kararıyla belirtilecektir.
1.4.3. Standartlar ve Sertifikalar
Ukrayna’da Devlet Sertifikalandırma Sistemi uygulanmaktadır. Ukrayna dışında üretilen bir mamulün Ukrayna’ya ithalinde geçerli olan uygunluk sertifikasının adı “UkrSepro”dur. UkrSepro sisteminde zorunlu ve istek üzerine belgelendirme uygulanmaktadır. “Sertifikalandırılması Zorunlu olan Ürünler” listesi Ukrayna Standardizasyon Kuruluşu’nun (Derzhspozhyvstandart) 28 sayılı ve 1 Şubat 2005 tarihli Kararı’nda yer almaktadır. Bu listeyi sertifika merkezleri ve üreticiler ürünlerinin sertifikalandırılmasının zorunlu olup olmadığını öğrenmek için kullanabilmektedirler. Sertifikalandırılması zorunlu olan ürünlerin UkrSepro belgeleri olmadan ithalatı, ihracatı ve ülke içi alım satımına izin verilmemektedir. UkrSepro sertifikasının Tek Seferlik (her sevkiyat için ithalatçı firma tarafından alınan standart sertifika) veya Seri Üretim Sertifikası (gümrük makamlarına ibraz edilmek üzere üretici firma tarafından alınan 1, 2, 3 veya 5 yıl süre ile geçerli sertifika) olmak üzere iki türü vardır.
Bu sertifikalardan bir yıl geçerli olanı, üretim yerinde inceleme yapılmadan başvuru sahibi tarafından ibraz edilen belge analizinin ve üretici fabrikadan veya tedarikçiden alınan ürün numunelerinin sertifikasyon testlerinin olumlu sonuçlarına dayanarak verilir. ISO 9000 Kalite Güvence Sistemine sahip olan işletmeler (firmalar) için geçerlidir. İki yıl için geçerli olan sertifika üretim koşulları ve bu koşullarla üretilen mamulün Ukrayna Devlet Standardı Standartlarına (DSTU) uygunluğu incelenerek verilir. Bunu alacak olan firmalarda ISO 9000 serisine sahip olma şartı aranmamaktadır. Üç Yıllık UkrSepro sertifikası üretim yerinin teknik imkanlarının denetimi sonucu düzenlenen sertifika tipidir. Ukrayna dışındaki üreticilerin sertifikanın düzenlenmesi için istenilen belgelerin hazırlaması çok zor olduğundan dolayı, üretim yerinin sertifikalandırılması genelde yabancı üreticilere tavsiye edilmemekte ve çok nadiren yapılmaktadır. Bunun yerine bir yıl için geçerli olan sertifika tercih edilmektedir. Söz konusu sertifika ise firmanın kalite sistemi ve denetiminin Ukrayna normlarına uygunluğu değerlendirilerek verilir. Bu belgenin alınabilmesi için firmanın ISO 9000 Kalite Güvence Sistemine sahip olması gerekmektedir. 2, 3 ve 5 Yıllık Seri Üretim Sertifikalarında ise, genellikle Ukraynalı uzmanların üretim yerinie gelerek inceleme yapmaları gerekmektedir. Bu incelemeler, ilgili üretici firmanın Ukrayna Devlet Düzenleme ve Tüketici Politikaları Komitesine veya bu Komiteye bağlı birimlere yapacakları başvuru üzerine ilgili ülkeye uzman gönderilerek yapılır.
Başvuru yapılırken, başvuru formunun İngilizce ve Rusça doldurulduktan sonra başvuru formu ile birlikte üretici firma tarafından üretilen mamullerle ilgili genel bilgileri içeren (firmanın adı ve adresi, çalışan işçi sayısı, üretim metodu, üretilen mamulün cinsi ve markası, üretilen mamulün çeşitleri, mamulün içerdiği maddeler, kalite değerlendirme bölümünde kaç kişi çalıştığı, varsa kalite belgesi, eğer kalite belgesi alınmamış ise hangi kalite standardına göre kalite denetiminin yapıldığı gibi ürün hakkındaki genel tanıtıcı bilgiler) beyan ve dokümanların eklenmesi ve bir üst yazıyla birlikte belirtilen adrese faks ile gönderilmesi gerekmektedir.
İhraç ürünlerinin Ukrayna’ya yapılan ithalatında bir yıl geçerli uygunluk belgesi alınması için müracaat edilecek laboratuvar adresi aşağıda belirtilmektedir.
Başvuruyu müteakiben söz konusu laboratuvarca yapılacak ön inceleme sonucu firmaya bildirilmekte, söz konusu laboratuvar ile yapılacak sözleşme sonrasında Türkiye’de yerinde inceleme yapmak üzere ekspertiz gönderilmektedir.
Uzmanların yol, konaklama ve iaşe giderleri başvuru sahibi firmaya ait ekspertiz ücreti, inceleme yapılacak üretim yerinde çalışan işçi sayısına göre belirlenmektedir.
Fabrikada ürün konusunda yapılacak inceleme için anılan kuruluşa ödenecek ücret, malın cinsine, çeşidine ve yatırımın büyüklüğüne göre 3.000 – 10.000 dolar arasında değişmektedir.
UkrSepro zorunlu sertifikası yanı sıra belirli ürünlerde Hijyen Belgesi, Ürün Kulanım İzni veya diğer belge ve lisanslar zorunlu kılınmıştır.
Ukrayna’da standartların geliştirilmesi ve karşılıklı olarak tanınması konusundaki çalışmalar son yıllarda hız kazanmış bulunmakla birlikte, standartlar alanındaki belirsizlik ve uygulamalar ticarette bir takım sorunlara yol açabilmektedir. Mevcut uygulamada, Ukrayna makamları şayet bir standarda uyum Ukrayna’nın imzalamış olduğu uluslararası bir anlaşma ile zorunlu kılınmamış ise, yabancı uygunluk sertifikalarını kabul etmemektedirler. Hali hazırda Ukrayna’nın Rusya Federasyonu, Belarus, Özbekistan, Ermenistan Cumhuriyeti, Kırgızistan, Gürcistan, Azerbaycan, Kazakistan, Türkmenistan, Moldova, Tacikistan gibi ülkeler ile sertifikaların karşılıklı tanınması konusunda ikili anlaşmaları imzalanmış bulunmaktadır.
Ukrayna standardizasyon kuruluşu olan Ukrmetrstandard 109 akredite ürün sertifikalandırma organına sahip bulunmaktadır. Diğer taraftan Ukrayna’da kar amaçlı çalışan pek çok sertifika kuruluşu bulunmaktadır. Pek çok ürün için yerel ve bölgesel yetkililer ile belediyelerin farklı belgeler talep etmesi sistemi karmaşık hale getirebilmektedir.
UKRMETRTESTSTANDARD
UKRAINIAN STATE RESEARCH AND PRODUCTION CENTER OF STANDARDIZATION, METROLOGY, CERTIFICATION AND PROTECTION OF CONSUMERS’ RIGHTS
4, Metrologicheskaya Str., 03143, Kiev, Ukraine
Tel.: +38 044 526-52-29
e-mail: ukrcsm@ukrcsm.kiev.ua
URL: http://www.ukrcsm.kiev.ua
1.4.4. Marka Tescili İçin Başvurulacak Kuruluşlar
UKRAINIAN CHAMBER OF COMMERCE AND INDUSTRY
NATIONAL COMPANY “REGION”
Adres: 33,Velyka Zhytomyrska Str.,01601, Kiev, Ukraine
Tel.: +38 044 272-28-03
e-mail: region@ucci.org.ua
URL: http://www.region-kiev.org.ua/
AGENCY “UKRAINIAN TRADE MARKS”
Adres: 4 Dovnar-Zapolskogo Str., office 2, 04116, Kiev, Ukraine
Tel.: +38 044 486-43-81, +38 044 486-64-68
Fax: +38 044 486-43-81
e-mail: info@tm.ua
URL: http://uatm.ua ; www.tm.ua
1.4.5 Dış Talepler
Türkiye’de iş çevrelerinden gelen teklif ve taleplerin duyuruları, Ukrayna’daki Sanayi ve Ticaret Odaları ile ticari ilanların yayınlandığı dergilere ve ilgili kuruluşlara, Ukrayna’dan gelen teklif ve talepler ise ilgili kurum ve kuruluşlara iletilmek üzere Ekonomi Bakanlığına, İhracatçı Birliklerine Müşavirliğimizce intikal ettirilmektedir.
1.4.6 Ürün Pazarlama
Son yıllarda, Ukrayna’da genellikle şehir merkezlerinde mağaza zincirleri, uluslararası isim yapmış mağazalar ve süpermarketlerin Ukraynalı veya yabancı müteşebbisler tarafından açıldığı gözlemlenmektedir.
Örneğin, Alman market zinciri Metro Ukrayna Kiev’de Ağustos 2003’te faaliyete geçmiştir. Metro Grubunun hali hazırda 4’ü Kiev’de olmak üzere toplam 33 adet mağazası bulunmaktadır.
Metro dışında Fransız Auchan da Ukrayna pazarına girmiştir. Diğer bilinen ulusal market zincirleri arasında Silpo, Novus, Velıka Kışenya, ATB, Furşet ve Billa sayılabilir. Ayrıca başkent Kiev’de bulunan bölgesel market zincirleri; Megamarket ve Ekomarket önemli bir pazar payına sahiptir.
Diğer taraftan, Ukrayna’da bulunan büyük yapı marketler Epicentr, Nova Liniya ve Leroy Merlin’in yanı sıra kozmetik ve kişisel bakım ürünleri satan Watsons, Cosmo, Eva ve Prostor da ulusal zincirlerdir.
Önümüzdeki dönemde, büyük market zincirlerinin daha küçük ölçekli marketleri satın alarak, dağıtım ağlarını güçlendirmeleri ve bu alanda rekabetin artması beklenmektedir.
2004 yılından başlamak üzere Ukrayna’da halkın ağırlıklı olarak alışveriş ettiği merkezi yerlerde bulunan pazar yerleri belediyeler tarafından inşaat firmalarına iş ve alışveriş merkezi yapılmak üzere verilmektedir. Örneğin başkent Kiev, Harkov ve Dnipropetrovsk şehirlerinde Karavan Alışveriş Merkezi (AVM), başkent Kiev’de ise Dream Town, Skymall, Bolşevik, Ocean Plaza ve benzeri AVM’ler bulunmaktadır.
Ukrayna pazarına ilgi duyan firmalarımızın bu dönemde Ukrayna’daki dağıtım ağlarını gözden geçirmeleri ve güçlendirmeleri, gelişen pazarda yerlerini sağlamlaştırmaları açısından önem taşımaktadır. Yine firmalarımızın pazardaki konumlarını iyi tespit ederek, marka ya da ürünü rakiplerinden farklı kılacak çalışmalarla mallarını pazara sunmaları, malın katma değerini yükseltecektir.
Ukrayna’da tüm sektörler göz önüne alındığında, ticaret yapan firmaların genelde işletme sermayesinin düşük olduğu ortaya çıkmaktadır. Ukrayna içinde faaliyet gösteren toptancıların tercihi gümrüklenmiş malları almak, yani bir başka deyişle ithalat işlemleri ile uğraşmadan ithal ürünlere erişmektir. Ayrıca, toptancılar ve ithal mal satan Ukrayna firmaları, işletme sermayeleri az olduğu için, diğer ülkelerle karşılaştırıldığında, küçük partiler halinde mal almaktadırlar.
Ukrayna’ya ihracat yapmak isteyen firmaların öncelikle Ukrayna’daki çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren ithalatçı firma irtibat bilgilerini T.C. Kiev Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği’nden elde etmeleri yararlı olacaktır. Söz konusu firma listeleri sektörel ve ürün bazında elektronik ortamda tutulmaktadır. Firma listeleri, Ukrayna Devlet Uluslararası Mal Piyasalarını İzleme ve Araştırma Merkezi (Derjzovnişinform)’nin hazırladığı Ukrayna’nın ithalatçı ve ihracatçı bilgi bankası adlı CD, kompass veri tabanı ile fuar katalogları ve endüstriyel yayınlardan yararlanılarak oluşturulmaktadır.
İhracatı amaçlayan firmaların Ticaret Müşavirliği’nden aldıkları adreslere ürünlerini tanıtıcı Ukraynaca ya da Rusça bir mektup göndermeleri ve bu mektubu yine aynı dillerde hazırlanmış kataloglar ile desteklemeleri ilk irtibatın kurulmasında büyük önem taşımaktadır. Ukrayna’da resmi dil Ukraynaca olmakla birlikte ticari işlemlerde ve günlük hayatta Rusça kullanılmaktadır. İngilizce dilinin ticari iletişimde yeri pek bulunmamaktadır. Firmaların yaptıkları sözleşmelerde geçerli olan dil Ukraynacadır. Herhangi bir uyuşmazlık durumunda diğer dillerde yazılan sözleşmelerin bir hükmü bulunmamaktadır. Bu nedenle, sözleşmelerin Ukraynaca metinlerinin çok iyi incelenmesi gerekmektedir.
İhracatçı firmaların Ukrayna’da yerleşik firmalarla irtibat ile eşzamanlı olarak yapabilecekleri diğer bir faaliyet ise, ürünleri ile ilgili milli katılım organizasyonunda veya bireysel olarak Ukrayna’daki uluslararası fuarlara katılmaktır. Fuarlara katılım esnasında irtibat kurulan firmalar fuar standına davet edilerek, ya da yerel firmalar ziyaret edilerek ticari ilişkilerin geliştirilmesi mümkün bulunmaktadır. Ancak, fuarlara katılımdan sonra veya firmalara e-posta yoluyla ürün bilgisi gönderildikten sonra, Ukrayna firmalarından hemen cevap alınmayabilmektedir. Bu konuda biraz sabırlı olunmasında yarar vardır. Fuara katılacak firmalarımızın gözönünde bulundurmaları gerekli bir diğer husus ise Ukraynalı alıcıların Ukrayna’da ofisi bulunan firmaları tercih etmeleridir. Bu nedenle, Ukrayna’da uzun vadeli iş yapmayı düşünen firmalarımızın bir temsilcilik ofisi açmaları faydalı olacaktır.
Ukrayna ile ticaret yapmak isteyen firmalarımızın ilk başta karşılaşacakları soru Ukrayna’da yerlerinin olup olmadığı sorusudur. Bunun çok basit bir nedeni vardır; bu da herhangi bir sorun ya da olumsuzluk durumunda firmaya kolayca ulaşabilmek isteğidir. Bu nedenle, Ukrayna’da bir temsilcilik vasıtasıyla hareket etmek firmalarımıza ürün pazarlamada önemli avantajlar sağlayacaktır.
İhracatçı firmaların ilk ihracat bağlantıları esnasında genelde küçük deneme miktarları ile pazara girmeleri, ticaret ortaklarının güvenilirliğini sınama ve pazarı daha iyi tanıyıp, malı ve satış şartlarını buna göre değiştirme imkânı verecektir. Aynı şekilde yatırım öncesinde pazarda bir süreliğine bulunmak ve değerlendirmeyi bu çerçevede yapmak son derece büyük fayda sağlayacaktır.
Ukrayna’da ticaret yapan firmaların önemli bir bölümü akreditif kullanmayı tercih etmemekte ve son dönemlerde ülkede yaşanılan ekonomik kriz neticesinde bankacılık sisteminin zayıflaması nedeniyle bir çok banka akreditif kullandıramamaktadır. Bu nedenle ithalatçının güvenilirliği önem kazanmaktadır. Ticaret Müşavirliği’nce, Müşavirliğe başvuran ihracatçı firmaların mal sevk edecekleri ithalatçı firmaların bulundukları bölgedeki Ticaret ve Sanayi Odası’na üye olup olmadıkları, ilgili Odalar nezdinde araştırılmaktadır. Ancak, Ukrayna’da Odalara üyelik zorunluluğu bulunmadığından Odaların üye sayıları çok düşüktür. Ayrıca, Odaların üyeleri arasında da ticari teamüllere uygun hareket etmeyen firmalar olabilmektedir. Bu nedenle, firmalarımızın kendi çıkarlarını güven altına almaları büyük önem taşımaktadır. Bu güven de bankalardan ödeme garantili teminat mektupları olabileceği gibi ön ödeme anlaşmaları şeklinde de olabilmektedir.
Ukrayna pazarında kalıcı olmak isteyen ihracatçıların belli bir kaliteden ödün vermeden malı Ukrayna’da alıcılara teslim edebilmeleri rakiplerinin önünde yer almalarını sağlayacaktır. Bu nedenle, firmaların burada bir depo ve tanıtım mağazası kurarak ve göreceli olarak küçük miktarlarda alım yapan yerel toptancıların ya da perakendeci firmaların stok ve gümrükleme maliyetlerinin de bir kısmını üstlenerek, malları pazarlamaları uygun bir yöntem olacaktır. Rekabet nedeniyle karşılaşılması muhtemel sorunları en aza indirmek amacıyla özelikle aynı mal grupları yerine birbirini tamamlayan mal gruplarını üretip satan ihracatçıların Ukrayna’da ortak depo ve tanıtım mağazası kurmaları işletme maliyetlerini önemli oranda azaltacaktır.
Ukrayna’da iş görüşmelerinin somut bir amacı olmalıdır. Bir başka deyişle yalnızca tanışmak amacı ile iş görüşmesi yapılması yerine, görüşmenin amacı iş ile ilgili somut bir teklif getirilmesi olmalıdır. Görüşmelerde verilebilecek en iyi hediye ise gelinen ülkeye özgü bir hediyelik eşya olabilir.
Türkiye’den yapılan ithalatta ve Türkiye’ye yapılan ihracatta ucuz olması nedeniyle çoğunlukla denizyolu olmak üzere karayolu ve uçak kargosu da kullanılmaktadır.
Firmalarımızın marka tesciline önem vermeleri gereklidir. Marka tescili olan firmalarımızın Ukrayna’da daha önceden kendi markalarının başka bir firma ya da kişilerce tescil edildiği ve bu nedenle de pazara girişlerinde anılan firmalarla uzlaşmak gerektiği ve bu konuda yüksek maliyetlerle karşılaşıldığı bilinmektedir. Bu nedenle, pazara giriş kararı sırasında bu konuya da dikkat edilmesi gerekmektedir.
Ukrayna kayıt dışı ekonominin en fazla gözlendiği ülkeler arasında gelmektedir. Bu nedenle de firmalarımız kayıt dışılığa sürüklenmek istenmektedir. Bunun ilk ayağı gümrüklerde başlamaktadır. Oldukça caydırıcı yollar bu amaçla resmi görevlilerce kullanılmaktadır. Firmalarımızın bu konuda da sabırlı olmaları uzun vadede kendi faydalarına olacak bir husustur. Zira, bir kez bu yola girildiğinde o an işin çözüldüğü yanılgısına girilmesi bir süre sonra geçmişe yönelik evrakların ortaya çıkarılması ile yerini karamsarlığa bırakmaktadır. Ukrayna tarafından kayıt dışılıkla mücadele adına, ilk mücadele edilen firmalar da bu konuda faaliyet gösteren yabancı firmalar olmaktadır. Bu nedenle, kayıt dışı faaliyetler ilk etapta karlı gibi görünse de kısa bir süre sonra firmalarımıza büyük zararlar verebilmektedir. Bir takım firmaların bu nedenle tüm varlıklarını kaybettikleri de bilinmektedir.
1.4.6.1 Reklam Tanıtım ve Elektronik Ticaret
En etkili ve popüler reklam aracı günlük gazeteler, ticari gazeteler ve dergiler, sektörel dergiler, TV ve internet reklamlarıdır. Tanıtım konusunda açık hava reklamları da oldukça sıklıkla kullanılan bir yöntem olmakla birlikte, Ukrayna’nın Avrupa’nın göz kirliliği açısından en kirli şehri olması, bu yöntemin etkinliğini sınırlamaktadır.
Ukrayna Devlet İstatistik Servisi’nin verilerine göre, 1 Ocak 2016 tarihi itibariyle Ukrayna’da 56,9 milyon cep telefonu abonesi kaydedilmiştir (Kırım Özerk Cumhuriyeti ve anti-terör operasyonunun olduğu bölgeler hariç). Aynı tarihi itibariyle internet aboneleri sayısı 5,6 milyona ulaşmıştır. Banka müşteri sayısı ise, Ukrayna Milli Bankasının bildirdiğine göre, 01.01.2017 tarihi itibariyle 61,6 milyon kişi seviyesinde olmuştur.
1.4.6.2 Haberleşme
Telefon
Ukrayna’nın uluslararası telefon kodu 380’dir. Ukrayna içinde alan kodu bulunmaktadır. Başkent Kiev’in alan kodu 44; Odesa’nınki ise 48’dir. Cep telefonu kullanımı son derece yaygındır. Ukrayna’dan başka bir ülke aramasında uluslararası çıkış kodu 00’dır.
Faks/e-posta
Merkez postanelerden faks, büyük otellerden faks/e-mail gönderme imkânı vardır. Ayrıca birçok şehirde internet kafe bulunmaktadır.
Posta
Postaneler hafta içi 9.00-19.00 ve Cumartesi günleri 9.00-14.00 saatleri arasında hizmet vermektedir.
Kargo
Bütün önemli taşımacılık ve kargo şirketlerinin (DHL, UPS, ARAMEX, FORİNTOS vb.) Ukrayna temsilcilikleri bulunmaktadır.
1.4.6.3 Vize Rejimi
Türkiye ile Ukrayna arasında 22 Aralık 2011 tarihinde Ankara’da imzalanan ve 1 Ağustos 2012 tarihinde yürürlüğe giren “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Ukrayna Bakanlar Kurulu Arasında Vatandaşların Karşılıklı Seyahatlerine İlişkin Usullere Dair Anlaşma” uyarınca, her iki devletin umuma mahsus pasaport hamili vatandaşları birbirlerinin ülkesine yapacakları 30 güne kadar turistik amaçlı seyahatlerinde, 180 gün içinde 90 günü aşmayacak şekilde vize muafiyeti sağlanmıştır.
Öte yandan, umuma mahsus pasaport hamili Ukrayna vatandaşlarının sözkonusu Anlaşmayla Türkiye’ye yapacakları seyahatlerinde 30 gün olarak belirlenen vizesiz kalış süreleri, 31 Ağustos 2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararıyla tek taraflı olarak 60 güne çıkarılmıştır.
Ukrayna tarafı ise, umuma mahsus pasaport hamili Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının Ukrayna’ya girişlerinde vizesiz kalış süresini 3 Aralık 2013 tarih ve 665/2013 sayılı karar kapsamında 4 Aralık 2013 tarihinden geçerli olmak üzere 60 güne çıkartmıştır.
Diplomatik, hizmet ve hususi pasaport hamilleri ise, karşılıklı olarak birbirlerinin ülkesine yapacakları 90 güne kadar turistik amaçlı seyahatlerinde vizeden muaftır. Çalışma, öğrenim, vb. amaçlı seyahatler ise vizeye tabidir.
Kimlikle Seyahat;
Türkiye ve Ukrayna arasında pasaportsuz seyahat uygulaması 1 Haziran 2017 itibariyle başlamıştır. İki ülke vatandaşları karşılıklı olarak yeni tip çifli kimlik kartlarını kullanarak seyahat edebilmekte ve diğerinin ülkesinde her 180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla visesiz kalabilmektedir.
Yeni tip çipli kimlik kartlarıyla Ukrayna’ya seyahat etmek isteyen vatandaşlarımızın uçakta veya pasaport kontrol noktalarında “Immigration Card” doldurmaları, belgeyi Ukrayna’da kaldıkları süre boyunca yanlarında taşımaları, yetkili makamlarınca sorulduğunda göstermeleri ve ülkeden ayrılırken, yeni tip çipli kimlik kartlarıyla birlikte hudut görevlilerine ibraz etmeleri gerekmektedir.
Pasaportla seyahatlerde olduğu gibi, yeni tip çipli kimlik kartlarıyla seyahatlerde de Ukrayna hudut görevlileri Ukrayna’ya girişlerde vatandaşlarımızdan aşağıdaki belgeler istenebilecektir.
- Gidiş-dönüş uçak bileti,
- Otel rezervasyonu veya,
- Ukrayna noterince düzenlenmiş davet edenin kimlik bilgilerinin açıkça yer aldığı davetiye,
- Ülkede bulunulan süre zarfında maddi ihtiyaçların karşılanabileceği miktarda nakit para ibrazı veya Ukrayna noterince düzenlenmiş garanti mektubu (günlük en az 35 Amerikan doları veya karşılığı konvertibl döviz).
Yeni tip çipli kimlik kartlarıyla seyahat yalnızca Ukrayna’ya yapılacak ziyaretlerde mümkündür. Üçüncü ülkelere seyahatler için pasaport gerekmektedir.
Yeni tip çipli kimlik kartlarıyla seyahat eden vatandaşlarımızın kimlik kartlarını kaybetmeleri olasılığına binaen, Büyükelçiliğimizde veya Odessa Başkonsolosluğumuzda ülkemize dönüşlerini teminen geçici pasaport müracatlarında bulunabilmeleri için yanlarında fotoğraflı (soğuk damgalı ve T.C. Kimlik Numaralı) başka kimlik belgesi daha (sürücü belgesi, öğrenci kimliği v.s.) ihtiyatlılık gereği olacaktır.
Ukrayna’ya seyahat edecek vatandaşlarımızın yanlarında 10.000 Avro veya üzerindeki bir meblağa tekabül eden Döviz/Türk Lirası/Mücevherat bulundurmaları halinde, ülkeye girişte Ukrayna gümrük makamlarına önceden beyanda bulunmaları önem taşımaktadır. Beyan edilmeyen nakit paraya/mücevherata Ukrayna mevzuatı uyarınca el konulmaktadır.
Ukrayna Devlet İstatistik Servisi verilerine göre; 2016 yılında yaklaşık 1 milyon (930.657 kişi) Ukrayna vatandaşı ülkemizi ziyaret etmiştir. 2016 yılı rakamlarına göre Ukrayna, ülkemize en çok ziyaretçi gönderen ülkeler sıralamasında 9 uncu sırada yer almaktadır. Diğer taraftan, aynı yılda yaklaşık 200 bin Türk vatandaşı (199.618 kişi) Ukrayna’yı ziyaret etmiştir.
Ukrayna’da oturma izni alma konusunda yetkili kurum Ukrayna Devlet Göç Servisi’dir (http://dmsu.gov.ua). Çalışma izni alma konusunda ise yetkili kurum – Ukrayna Devlet İstihdam Servisi’dir (http://www.dcz.gov.ua/control/uk/index). Oturma ve çalışma izni konusunda söz konusu kurumlarla ile doğrudan iletişim kurulması gerekmektedir. Ukrayna’da oturma/çalışma izni alma konusu, yabancılar ile Ukrayna kurumları arasında özel hukuk ilişkisi oluşturmaktadır. Aynı uygulama ülkemizde bakımından da geçerlidir. Ülkemizde bulunan Ukrayna vatandaşları dahil tüm yabancılar bu tür işlemlerini ilgili Türk makamları ile doğrudan yürütmek durumundadırlar. Vatandaşlarımızın, bizzat, aracı firmalar veya hukuk danışmanları yardımı ile bu konuda yukarıda belirtilen kurumlara başvurmaları ve Ukrayna’daki hukuki statülerini Ukrayna yasalarına uygun hale getirmeleri gerekmektedir.
1.5 Yıl İçinde Açılan Fuarlar
Ukrayna’da düzenlenen fuarlara ilişkin ayrıntılı bilgilere (tarih, sektör, şehir vb.) www.expoua.com adresinden ulaşılabilmektedir.
2016 Yılında Ukrayna’da Milli Katılım Gerçekleştirilen Fuarlar
| FUAR ADI | TARİH | SEKTÖR | ŞEHİR | |
| INTERBUILDEXPO – ULUSLARARASI YAPI VE YAPI MALZEMELRİ FUARI | 23 Mart 2016 | 26 Mart 2016 | İNŞAAT TEKNOLOJİLERİ, MALZEME VE EKİPMANLARI, TESİSAT,İKLİMLENDİRME VE HAVALANDIRMA TEKNOLOJİLERİ | KIEV |
| ELCOM UKRAINE’2016 | 19 Nisan 2016 | 22 Nisan 2016 | ELEKTRİK, AYDINLATMA, KABLO VE GÜÇ OTOMASYON SİSTEMLERİ | KIEV |
| KIEV INTERNATIONAL FESTIVAL OF VOGUE 2016 – KIEV FASHION 2016 | 07 Eyül 2016 | 09 Eylül 2016 | HAZIR GİYİM, DERİ, AYAKKABI | KIEV |
| DESIGN LIVING TENDENCY | 28 Eylül 2016 | 01 Ekim 2016 | EV TEKSTİLİ, MOBİLYA VE YAN SANAYİİ, EV DEKORASYONU, AYDINLATMA | KIEV |
1.5.1 Kiev’de Bulunan Fuar Alanları
International Exhibition Center
Kiev Brovarsky Bulvarı 15 numarada yer alan fuar merkezi Kasım 2002’de hizmete açılmıştır. Fuar kompleksi şehir merkezinden yaklaşık 10 km uzaklıktadır. Toplam kapalı alanı 25.000 m2olup, sergi alanı 10.200 m2 dir. Fuar alanına metro ile ulaşım bulunmaktadır.
Kiev Expo Plaza
Kiev’in Nivki semtinde bulunan bu fuar merkezi, şehir merkezinden yaklaşık 15 km uzaklıktadır.Toplam kapalı alanı 26.000 m2’dir. Fuar merkezine metro ile ulaşım mümkündür.
Ukrainian Chamber of Commerce and Industry
Kiev şehir merkezinde bulunan ve Ukrayna Sanayi ve Ticaret Odası’nın bulunduğu binada olan bu fuar alanı yaklaşık 1.500 m2 genişliğindedir.
National Exhibition Center (Expocenter Of Ukraine)
Kiev şehir merkezine yaklaşık 20 km uzaklıktaki hem açık alanı hem de kapalı sergi alanları mevcut olan ve içerisinde 1.000 – 44.000 m2 arasında muhtelif büyüklüklerde 7-8 civarında kapalı sergi salonu bulunan kompleks biçimindeki bu sergi merkezinde, aynı anda birkaç fuarın organize edilme imkanı bulunmaktadır.
Ukrainian House
Kiev’in en işlek ana caddelerinden olan ve şehir merkezi konumunda bulunan Khreschatik caddesi üzerinde bulunan bu sergi merkezinin 1 nci ve 3 ncü katlarında fuar veya sergiler düzenlenmekte olup, 1 inci kat yaklaşık 650 m2, 2 nci kat ise 1.100 m2 büyüklüğündedir.
Sport Palace
Kiev şehir merkezi ile Khreschatik caddesine oldukça yakın bulunan ve Ukrayna şehir stadyumunun kapalı spor salonu olan bu sergi merkezinin kapalı alanı 4.000 m2 büyüklüğündedir.
ACCO International
Kiev şehir merkezine yaklaşık 10 km uzaklığında olan ve Pushkina Parkı içerisinde bulunan ”ACCO International” fuar merkezinin kapalı alanı 2.500 m2 olup, bu alanda daha az sayıda fuar ve sergi düzenlenmektedir.
1.5.2 Ukrayna’da Düzenlenecek Fuarlar Hakkında Bilgi Alınabilecek Adresler
KİEV TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ
Adres: Panasa Mırnogo Sok. No 22, 01901 Kiev
Tel.: +380 44 377 76 77
Faks: +380 44 377 76 67
E-mail: kiev@ekonomi.gov.tr
UKRAYNA TİCARET VE SANAYİ ODASI
Adres: 33,VelykaZhytomyrska Str.,01601, Kiev, Ukraine
Tel.: +38 044 272-29-11
Fax: +38 044 272-33-53
e-mail: ucci@ucci.org.ua
EXPOUA – en büyük fuar sitesi
Adres: 86і,Bozhenko Str.,3rd floor, 04070, Kiev, Ukraine
Tel.: +38 044 200-03-91
THE EXHIBITION FEDERATION OF UKRAINE
Adres: P.O.Box no. 472, 01001, Kiev, Ukraine
Tel./Faks: +38 044 230-60-68
e-mail:info@expo.org.ua
EXPOCENTER OF UKRAINE
Adres: 1, Glushkov Ave., 03680 , Kiev, Ukraine
Tel. +38 044 596-91-01
Faks: +38 044 596-91-24
e-mail:anna94mos@gmail.com
URL: http://www.expocenter.com.ua
KYIV INTERNATIONAL CONTRACT FAIR
Adres:3rd floor, 17-21, Bahhovutivska Str., Kyiv, Ukraine
Tel./Fax: +38 044 461-93-42+380 44490-64-68
e-mail: info@kmkya.kiev.ua
ACCO INTERNATIONAL
Adres: 40-B, Peremogy Ave., 03680, Kiev. Ukraine
Tel./Fax: +38 044 456-38-04
Tel.: +38 (044) 458-46-21
e-mail: info@acco.kiev.ua
URL: http://www.acco.ua
Skype: acco.international
MEDVIN FAIRS CO.
Adres: 12E, Heroiv Stalingrada Str., office MEDVIN, 04210, Kiev, Ukraine
Tel./Fax: +38 044 501-03-44
e-mail:mail@medvin.kiev.ua
MESSE DÜSSELDORF GmbH
Representative Office in Ukraine “Expo Alliance”
Adres: 23, Mariny Raskovoy Str., office 1203, 02660, Kiev,Ukraine
Tel. +38 044 490-53-27, +38 (050) 414-70-54
Fax: +38 044 490-53-28
e-mail: expoalliance@svitonline.com
URL: http://www.messe-duesseldorf.com.ua
PREMIER EXPO
Adres: 13-B, Pimonenko Str., 04050, Kiev, Ukraine
Tel. +38 044 496 86 45
Faks: +38 044 496 86 46
URL: http://www.pe.com.ua
JSC “THE INTERNATIONAL EXHIBITION CENTRE”
Adres: 15 Brovarskoy Ave.,02660 Kiev, Ukraine
Tel./Faks: +38 044 201-11-61
e-mail: reklama@iec-expo.com.ua
URL: http://www.iec-expo.com.ua
EUROINDEX LTD.
Adres: 56, Peremoha Ave., Kiev, 03680, Ukraine
Tel./Fax: +38 (044) 461 93 00
e-mail: info@eindex.kiev.ua
PRIMUS EXHIBITIONS GROUP
PRIMUS UKRAINE
Adres: 6-B Herojiv Stalingradu Ave., 04210, Kiev, Ukraine
Tel.: +38 044 537-69-99
Faks: +38 044 537-69-96
e-mail: info@theprimus.com
1.6 Belli Başlı Ekonomik ve Ticari Kurum ve Kuruluşlar
UKRAYNA EKONOMİK KALKINMA VE TİCARET BAKANLIĞI
Adres: 12/2, M. Hrushevskoho Str., Kiev, 01008, Ukraine
Tel. +38 044 253-93-94
Fax: +38 044 226-31-81
e-mail: meconomy@me.gov.ua
URL: http://www.me.gov.ua
UKRAYNA DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI
Adres: 1, Myhaylivska Sq., Kiev, 01018, Ukraine
Tel. +38 044 238 17 48
Faks: +38 044 238-18-88
e-mail: zsmfa@mfa.gov.ua
UKRAYNA TARIM POLİTİKASI VE GIDA BAKANLIĞI
Adres: 24, Hreschatyk Str., Kiev, 01001, Ukraine
Tel. +38 044 278 81 71
Faks: +38 044 278-76-02
e-mail:info@minagro.gov.ua
URL: http://www.minagro.gov.ua
UKRAYNA ALTYAPI BAKANLIĞI
Adres: 14, Peremohy Str., Kiev, 01135, Ukraine
Tel. +38 044 351-50-09
Faks: +38 044 351-48-45
e-mail: portal@mtu.gov.ua
UKRAYNA MALİYE BAKANLIĞI
Adres: 12/2, Hryshevskogo Str., 01008, Kyiv-8,Ukraine
Tel. +38 044 206-59-47
Faks: +38 (044) 425 90 26
e-mail:infomf@minfin.gov.ua
UKRAYNA KÜLTÜR BAKANLIĞI
Adres: 19, I. Franka Str., Kiev, 01601, Ukraine
Tel./Faks:+38 044 226 26 45
e-mail: info@mincult.gov.ua
URL: http://mincult.kmu.gov.ua
UKRAYNA BÖLGESEL KALKINMA, İNŞAAT VE ORTAK KONUT BAKANLIĞI
Adres: 9, Velyka Jytomyrska Str., 01025, Kiev, Ukraine
Tel.+38 044 284-05-54, 284-05-51
Faks: +38 044 278 83 90
e-mail: minregion@minregion.gov.ua
URL: http://www.minregion.gov.ua
UKRAYNA DEVLET İSTATİSTİK SERVİSİ
Adres: 3, Shota Rustaveli Str., Kiev, 01601, Ukraine
Tel.+38 044 287-24-22
Fax: +38 044 235-37-39
e-mail: office@ukrstat.gov.ua
URL: http://www.ukrstat.gov.ua
UKRAYNA DEVLET ORMANCILIK KOMİTESİ
Adres: 9-a, Shota Rustaveli Str., Kiev, 01601, Ukraine
Tel. 0038 044 235 56 20
Faks: +38 044 235-44-09
e-mail: sprava@dklg.gov.ua
UKRAYNA DEVLET FİSKAL SERVİSİ
Adres: 8, Lvivska Sq., Kiev, 04655, Ukraine
Tel.+38 044 272-51-59, +38 044 272-63-34
Fax: +38 044 272-08-41
e-mail: Kabmin_doc@sfs.gov.ua
URL: http://sfs.gov.ua/
UKRAYNA DEVLET MÜLKİYET FONU
Adres: 18/9 Kutuzova Str., Kiev, 01133,Ukraine
Tel.+38 044 284-94-24
Fax: +38 044 286-79-85
e-mail: kabmin_doc@spfu.gov.ua
UKRAYNA MİLLİ BANKASI
Adres: 9, Instytutska Str., Kiev, 01008, Ukraine
Tel.+38 044 253-01-80
Fax: +38 044 230-20-33 / 253-77-50
Teleks: 131018 NBNK UX / 131251 KIJ UX
e-mail: nbu@bank.gov.ua
UKRAYNA DEVLET DÜZENLEME SERVİSİ
Adres: 9/11, Arsenalna Str., Kiev, 01011, Ukraine
Tel. 0038 044 254 56 73
Faks: 0038 044 254 43 93
e-mail: inform@dkrp.gov.ua
UKRAYNA KOBİ VE ÖZELLEŞTİRİLMİŞ KURULUŞLAR BİRLİĞİ
Adres: 22, Vorovskogo Str., office 37, Kiev, 01601, Ukraine
Tel. 0038 044 486-38-82
e-mail: office@smpu.kiev.ua
URL: http://www.spmsppu.kiev.ua
EUROPEAN BANK FOR RECONSTRUCTION AND DEVELOPMENT
Adres: 16, Nemirovicha-Danchenko, 01133 Kiev Ukraine
Tel. 0038 044 277 11 00
e-mail: ROKievMBX@ebrd.com
URL: http://www.ebrd.com/ukraine.html
KYIV CITY STATE ADMINISTRATION
Adres: 36,Hreschatyk Str., Kiev, 01001, Ukraine
Tel. 0038 (044) 202 75 23
e-mail: info@1551.gov.ua
URL: http://www.kievcity.gov.ua
UKRAINIAN LEAGUE OF INDUSTRIALISTS AND ENTREPRENEURS (ULIE)
Adres: 34, Hreshchatik Str., Kiev, 01001, Ukraine
Tel. 0038 (044) 278 30 69
e-mail: uspp@uspp.org.ua
DERZHZOVNISHINFORM (DZI)
National Research, Information and ExpertCenter for Monitoring of International Commodity Markets
Adres: Ukraine, Kyiv 03680, Zagorodnya Str., 15 (4th floor)
Tel.: 0038 (044) 3905074
Fax: 0038 (044) 528 91 56
e-mail: dzi@dzi.gov.ua
URL: http://dzi.gov.ua
UKRAINIAN GRAIN ASSOCIATION (UZA)
Adres: 4a, Gruşevskogo Str., 1st floor, ofis 12, Kyiv, 01001, Ukraine
Tel. 0038 (044) 279 39 68
Faks: 0038 (044) 279 39 69
e-mail:inbox@uga.kiev.ua
URL: http://www.uga-port.org.ua
UKRSPIRT
State Concern for Spirşt and Alcohol Industry
Adres: 1, B.Hrinchenka Str., Kiev 01001, Ukraine
Tel./Faks: +38 (044) 278 58 02, 279 84 34
e-mail: office@ukrspirt.com
THE ASSOCIATION OF AUTOMOBILE PRODUCERS OF UKRAINE “UKRAVTOPROM”
Adres: 15/2, Vasılkivska str. Kiyv Ukraine 01004
Tel. +38 (044) 206 89 00
e-mail: info@ukrautoprom.com.ua
URL: http://ukrautoprom.com.ua
UKRMETRTESTSTANDARD
UKRAINIAN STATE RESEARCH AND PRODUCTION CENTER OF STANDARDIZATION, METROLOGY, CERTIFICATION AND PROTECTION OF CONSUMERS’ RIGHTS
Adres: 4, Metrologicheskaya Str., 03143, Kiev, Ukraine
Tel. +38 (044) 526 52 29
Fax: +38 (044) 526 42 60
e-mail: ukrcsm@ukrcsm.kiev.ua
URL: http://www.ukrcsm.kiev.ua
UKRAINIAN CHAMBER OF COMMERCE AND INDUSTRY
COMPANY “REGION”
Adres: 33,Velyka Zhytomyrska Str.,01601, Kiev, Ukraine
Tel./Faks: +38 (044) 272 28 03
e-mail: region@ucci.org.ua
web-sitesihttp://www.region-kiev.org.ua/
ULUSLARARASI TÜRK UKRAYNA İŞADAMLARI DERNEĞİ (TUİD)
Adres: Saksaganskogo Sk. No 112a, Offıce 4, Kiev, Ukraine
Tel./Faks: +38 (044) 234 30 26
e-mail:info@tuid.org.ua
web-sitesi:www.tuid.org.ua
TÜRKİYE UKRAYNA SANAYİCİLER VE İŞADAMLARI BİRLİĞİ (TUSİB)
Adres: Protasov Yar Cad., 2D, Ofis 4, Kiev 03038, Ukrayna,
Tel.: +38 (044) 200 28 21
Faks: +38 (044) 200 28 22
e-mail:offıce@tusib.org
web-sitesi:http://tusib.org/
- SORUNLAR GÖRÜŞLER VE ÖNERİLER
2.1. Sorunlar
Ukrayna’nın sahip olduğu yüksek ekonomik potansiyel, ülkenin kendi içyapısından kaynaklanan sorunlar ile Sovyet döneminden kalan ağır bürokrasi ve rekabet zayıflığı gibi olumsuzluklardan tam olarak kurtulamamış olması nedeniyle yeterince değerlendirilememektedir.
Ukrayna ile ticari ve ekonomik ilişkilerde sorunların temelinde ülkedeki yatırım ortamının küresel ekonominin değişen şartlarına ve ihtiyaçlarına cevap verememesi yatmaktadır. Çeşitli uluslararası ekonomik araştırma kuruluşlarınca yapılan çalışmalarda Ukrayna “iş yapma kolaylığı” açısından oldukça gerilerde yer almaktadır. Dünya Bankasının her yıl yayımladığı “İş Yapma Kolaylığı” 2016 yılı raporunda, 189 ülke arasında ülkemizin 55. sırada olduğu “iş ortamı” genel sıralamasında Ukrayna’nın bir önceki yıla göre 16 basamak yükselerek 83. sıraya yerleştiği görülmektedir. Bu rapora göre, Ukrayna iş kurma kolaylığı bakımından 76. sırada, vergi ödemeleri konusunda bir önceki yıla göre 49 basamak yükselerek 108. sırada, lisans ve izin işlemleri bakımından 70. sırada, dış ticaret uygulamaları açısından 154. sırada, yatırımcının korunması hususunda ise 109. sırada (ülkemiz 13. sırada) bulunmaktadır.
Bu analizlere göre Ukrayna iş ortamı konumunu önceki yıllara göre iyileştirmiş olmakla birlikte, ülkeye yapılan doğrudan yabancı sermaye yatırımlarında önemli bir artış gözükmemektedir. Yatırım iklimi bakımından bazı olumlu gelişmelerin kaydedildiği, ancak yapılan reformların göreli olarak yeterli olmadığı, sahada ve pratikte girişimciler tarafından henüz yeterince hissedilmediği düşünülmektedir. Ukrayna’nın ortaya koyduğu makroekonomik hedeflere ulaşamaması da istikrar ve güven ortamı arayan girişimci için, ülkeye yatırımın çekiciliğini azaltan unsurlar arasında bulunmaktadır.
Ukrayna’da vergi ve dış ticaret mevzuatı başta olmak üzere hukuksal düzenlemelerde çok sık değişiklik yapılması, firmalarımızın ticari işlemlerinde belirsizlik yaratmakta ve finansman açısından sıkıntı yaşamasına neden olmaktadır.
Ayrıca, Ukrayna’ya gerçekleştirilen ithalatlarda ürünlerin birim fiyatlarına dair tereddüt oluşması durumunda gümrük yetkililerince Ukrayna gümrük mevzuatı çerçevesinde gereken ilave bilgi ve belgeler talep edilmektedir. Firmalar tarafından birim fiyatlarının tevsiki için ihracatçı ülke resmi makamlarınca düzenlenen belgeler de dahil olmak üzere istenilen tüm bilgiler eksiksiz olarak Ukrayna gümrüklerine sunulmasına rağmen, bazen malın fatura ve resmi belgelerde belirtilen fiyatlarından millileştirilmesi mümkün olmamaktadır.
Bu çerçevede, ithalatçı firmalar gümrük işlemlerinin yürütülmesi aşamasında geçirilen ekstra zaman nedeniyle pazara giriş imkânlarını kaybetmemek amacıyla çoğu kez gümrük yetkilileri tarafından belirtilen yüksek referans fiyatlar üzerinden vergileri ödeyerek, malı teminat verilerek millileştirmek zorunda kalmakta, mevzuatta kendilerine tanınan süre içerisinde fiyatlarını kanıtlama ve mahkemeye başvurma yöntemini kullanmaktadırlar. Bu uygulama, tabiatıyla firmaların önceden öngöremeyeceği önemli maliyet artışlarını gündeme getirmekte bu durum ise büyük ölçüde rekabet dezavantajı yaratmaktadır.
Ukrayna’da özellikle gıda sanayii sektöründe faaliyette bulunan küçük ve orta ölçekli imalatçı firmalarımız, yerel yönetimler ile Sağlık Bakanlığı’nın alışılmışın dışında sıklıkla yaptıkları denetimler nedeniyle, zaman zaman çalışmalarını durdurma noktasına gelmektedirler.
Müteahhitlik firmalarımızın ihtiyaç duydukları personeli Türkiye’den veya diğer bir ülkeden getirmek istemesi durumunda, vize, ikamet ve çalışma izni konularında yaratılan bürokratik güçlükler firmalarımızın çalışmalarını güçleştirebilmektedir.
Diğer taraftan, salt güvene dayalı olarak birçok firmamızın sözleşme yapmadan ticari işlemlere giriştikleri ve birkaç denemeden sonra muhtelif sıkıntılarla karşılaştıkları bilinmektedir. Keza, herhangi bir ticari ihtilaf durumunda hukuki yollar dışında yapılacak fazlaca bir şey bulunmamaktadır. Hukuki yolların da iyi bir avukat tarafından takip edilmesi Müşavirliğimizce önerilen yoldur. Ancak, arada bir ticari sözleşme olmaması durumunda hukuki açıdan firmalarımızın talep edebilecekleri bir hakları da pek bulunmamaktadır. Bu hususa dikkat edilmesi, ileride doğabilecek sorunları bertaraf etmek açısından önemlidir.
Ukrayna devletinin ihracatçılara KDV iadesi yapması hususunda birtakım güçlükler yaratması, direkt olarak KDV alacağı olan ya da bu firmalarla iş yapan Türk firmalarının sıkıntıya girmesine neden olmaktadır. KDV alacaklarının tahsili oldukça güç bir süreç olup, bu konuda da keyfi bir takım uygulamalar bulunmaktadır. Örneğin, ilgili vergi daireleri zaman zaman KDV formlarını teslim almaktan imtina etmektedir. Buna benzer daha farklı başka yöntemler de olduğu alınan duyumlar arasındadır.
Türkiye’den BDT ülkelerine gidecek malların büyük bir bölümü Ukrayna limanlarına deniz yolu ile getirildikten sonra demiryolu veya konteynerler ile varış ülkesine taşınmaktadır. Ukrayna’dan transit geçen konteynerlere çok detaylı inceleme yapılmakta ve gümrükleme işlemlerinde sorun çıkabilmektedir. Bu sorunlar çoğunlukla ihracatçı firmaların önceden tespit edilen belgeleri doğru bir şekilde temin etmemesi nedeniyle yaşanmakta ve bu nedenle transit geçişlerde gecikmeler oluşmaktadır. Diğer taraftan, Ukrayna Gümrüklerinde belli ülkeler ve taşıma şirketleri daha önceden yapmış oldukları usulsüzlükler nedeniyle detaylı aramaya tabii tutulabilmektedirler. Ülkemizden yapılan bir takım taşımalarda tespit olunan usulsüzlükler nedeniyle Ukrayna makamlarınca ülkemiz kaynaklı araçlarda inceleme süresi uzun olabilmektedir. Yine bir takım nakliye firmalarımız da Ukrayna makamlarınca özel takibe alınmış olup, bu firmalarca yapılan taşımalarda uzun bekleme süreleri kaçınılmaz olmaktadır. Ukrayna makamları söz konusu ön incelemeyi Ukrayna’nın güvenliği ile ilişkilendirdiklerinden tarafımızdan fazla müdahale imkânı bulunmamaktadır.
Bütün bu genel sorunlara ve ülke ekonomisinin yapısal bir hale gelmeye başlayan sorunlarına ilaveten, büyük umutlar bağlanan Ukrayna-AB Ortaklık Anlaşmasının 2013 yılının Kasım ayında son anda hükümet tarafından imzalanmaktan vazgeçilmesi ile Kiev’de başlayan gösteriler zamanla hükümet karşıtı protestolara ve kanlı çatışmalara dönerek, Rus yanlısı devlet başkanının ve tüm bakanlar kurulu üyelerinin azledilip, yeni geçici bir hükümet kurulmasına sebep olmuştur. Bu süreçte, Kırım’ın Rusya tarafından ilhakı ve akabinde Donetsk ve Lugansk bölgelerindeki ayaklanmalar ve silahlı çatışmalar nedeniyle düzenlenen anti terör operasyonlarına yapılan harcamalar, bu bölgelerdeki sanayi ve tarım üretimlerinin yavaşlaması veya durması ile ekonomideki kayıplar da giderek büyümektedir.
Ukrayna’da faaliyette bulunan ve büyük bir çoğunluğu ithalatçı konumunda olan firmalarımız ülkede son dönemde yaşanılan politik ve ekonomik kriz durumundan kaynaklanan yüksek düzeydeki devalüasyon ve buna bağlı olarak Ukrayna Merkez Bankasının para politikalarına, döviz alımları ve transferlerine ilişkin sürekli değişen düzenlemelerinden büyük ölçüde zarar görmektedir. Bunlara ilaveten, ülkedeki belirsizlik ortamının devam etmesi ve benzeri nedenlerle alıcıların siparişlerinin azalması, ödemelerin geciktirilmesi ve/veya yapılmaması, ayrıca fiyatlardaki mecburi artışlar firmalarımızın satışların önemli ölçüde azalmasına sebep olmaktadır.
2.2 Görüş ve Öneriler
Ukrayna’nın, ekonomi politikalarını ve hukuki yapısını ve yönetim sistemini yeniden yapılandırabildiği, geniş ve kapsamlı yapısal reformları uygulayabildiği ve yolsuzluğu ortadan kaldırabildiği takdirde ekonomik durumunun kısa birkaç yıl içerisinde düzelebileceği düşünülmektedir. Nitekim 2014 yılının sonunda yeni hükümetin kurulmasıyla başlatılan ve yasama, kurumsallaşma çalışmaları ve idari düzenlemeleri içeren reform sürecine 2016 yılında da devam edilmiş olup, Ukrayna’nın bağımsızlığını kazanmasından bugüne kadar denenen en kapsamlı reform süreci olarak gözükmektedir. Ancak ülkenin geçmişten gelen yapısal bürokratik ve ekonomik sorunlarına ilaveten Kırım meselesi ve Donbas’taki kırılgan ateşkes koşullarında geniş kapsamlı reform programların uygulanması, Ukrayna yönetiminin önünde önemli bir sınama teşkil etmektedir.
Ukrayna’nın Türkiye’ye olan coğrafi yakınlığı, 42 milyonun üzerinde bir pazar teşkil etmesi, yetişmiş insan gücü, hammadde kaynaklarının zenginliği ve birçok sektördeki yeni yatırım ve modernizasyon ihtiyacı dikkate alındığında, iki ülke arasındaki ticaret hacminin ve Türkiye’nin Ukrayna’daki yatırımlarının yeterli düzeyde olduğu söylenemez. Ukrayna’nın büyük bir pazar olarak önemi göz önüne alındığında, firmalarımızın sadece dış ticaret yoluyla ticari ilişkilerini sürdürmesi yerine ekonomik ilişkilere de ağırlık vererek Ukrayna’da yatırıma yönelmeleri, ekonomik ve ticari ilişkilerimizin geleceği açısından çok önemlidir. Bu ticaret ve yatırım potansiyelinin daha iyi değerlendirilebilmesi için Ukrayna’daki iş ve yatırım ikliminin daha elverişli, şartların daha cazip hale getirilmesi gerektiği de ayrı bir gerçektir.
Ukrayna’nın yabancı yatırımlara ihtiyaç duyduğu tarıma dayalı sanayi, imalat sanayi, elektronik sanayi, metalürji ve haberleşme sektörlerinde, Türk girişimcileri ile Ukraynalı firmalar arasında işbirliği imkânları mevcuttur. Ukrayna, makine imalatı ve bilimsel araştırma konusunda ciddi bir potansiyele sahiptir. Know-how, gelişmiş teknolojik ekipman ve bilgi teknolojileri konusunda ülkede sağlam bir altyapı söz konusudur.
Tarım arazilerinin uzun vadeli kiralanması yoluyla özellikle mısır veya ayçiçeği gibi ürünlerin yetiştirilmesi ve ihraç edilmesi mümkündür. Ayrıca tarımla ilgili diğer alanlarda da modernizasyon ve yeniden yapılandırma faaliyetleri çerçevesinde her türlü yabancı yatırıma ihtiyaç duyulmaktadır. Özellikle seracılık sisteminin pek yaygın olmadığı Ukrayna’da, bu alanda önemli potansiyeller bulunduğu düşünülmektedir. Son zamanlarda sıklıkla vurgulanan bir husus tarım arazileri üzerindeki moratoryumun artık kaldırılmasının zamanının geldiği şeklinde olup, 2007 yılında uygulamaya konulan moratoryum her yıl bir yıl uzatılarak 1 Ocak 2018 tarihine kadar tekrar ertelenmiştir.
Büyük firmalarımızın Ukrayna’ya gelmesinin daha küçük ölçekli firmalarımızın Ukrayna pazarına girişini kolaylaştıracağı düşünülmektedir. Son birkaç yıldan beri, Ukrayna’da genellikle şehir merkezlerinde market zincirleri ve alışveriş merkezlerinin Ukraynalı veya yabancı müteşebbisler tarafından açıldığı gözlemlenmektedir. Türk firmalarının benzeri bir yatırımı yapmaları halinde gerek bu marketlerde ve alışveriş merkezlerinde ağırlıklı olarak Türk ürünlerinin satışı yoluyla ihracatımızın artacağı, gerekse piyasada yaratılacak olumlu etkinin Türk malı imajına çok büyük katkı sağlayarak, ihraç ürünlerimizin diğer market zincirlerine de mal satma imkânını artıracağı düşünülmektedir.
Son dönemlerde Ukrayna ile Rusya Federasyonu arasında yaşanılan sıkıntılar nedeniyle Rusya Federasyonu’nun Ukrayna’ya bazı yaptırımlar ve ticari engellemeler uyguladığı dikkate alındığında, özellikle ülkemizden Rusya Federasyonu’na yapılacak ihracatlarda sevkiyatların Ukrayna üzerinden transit olarak yapılmaması, mümkünse malların ülkemizden direk olarak Rusya Federasyonu’na gönderilmesi tercih edilmelidir.
Ülkenin potansiyelini ve içinde bulunduğu riskli ortamı dikkate aldığımızda, finansal imkânları yeterli olan ve risk hesabını iyi yapabilen girişimcilerimiz açısından bu dönemde ortaya çıkabilecek fırsatları değerlendirmeye yönelik olanaklar ortaya çıkabilecektir. Ancak, çok ihtiyatlı ve öngörülü davranmayı ve tedbiri elden bırakmamayı gerektiren bir ekonomik ve ticari ortam bulunduğunu da asla göz ardı etmemek gerekiyor.
Ukrayna’da bulunan ve/veya pazara girmeyi hedefleyen Türk yatırımcı ve girişimcilerine ilerisi için önemli potansiyel ihtiva eden ülkedeki ticari bağlarını koparmamalarını ve ülke pazarına ilgilerini devam ettirmelerini, ticari fırsatları kollamalarını, ancak bütçe imkânlarında zorlanıyorlarsa, mevcut fırsatları değerlendirme imkânları yoksa ihtiyatlı bir bekleme dönemine girerek, şimdilik yatırımlarını ertelemelerini ve operasyonlarını küçültmelerinde fayda bulunmaktadır. Bu bekleme süresini ülke pazarını iyice tanıma, stratejilerini belirleme, ticari ağlarını genişletme ve mevzuatı kavrama dönemi olarak değerlendirmelerini, daha fazla kurumsallaşmaya önem ve ağırlık vermelerini ve her durumda yasal gerekliliklere uygun hareket etmelerinde yarar bulunmaktadır.
Ukrayna’da güçlü ve sağlıklı bir bankacılık sektörünün bulunmaması ekonomik ve ticari işlemlerde sıkıntıya sebep olabileceğinden işadamlarımızın çok dikkat etmesi gereken bir konudur. Merkez Bankası web sitesinde yer alan bilgilere göre; 1 Ocak 2014 tarihi itibariyle lisanslı banka sayısı 180 iken son 3 yıl içerisinde 87 bankanın yönetimine el konulmuş ve fesih süreçleri başlamıştır. 1 Ocak 2017 tarihi itibariyle 93 lisanslı banka bulunmakta ve önümüzdeki dönemlerde birkaç bankanın daha fesih sürecine girme ihtimali gündemde yer almaktadır. Bu şartlar altında, en büyük özel bankaların dahi (özellikle döviz bazındaki) mevduatı zamanında ödeyememe riski yüksek olduğu için, Ukrayna’da faaliyet gösteren girişimcilerimizin bankacılık işlemlerinde ve çalışacakları banka tercihlerinde analizlerini iyi yaparak çok titiz davranılmalıdır.
Diğer taraftan, Türkiye ile Ukrayna arasında da bir serbest ticaret anlaşması (STA) akdedilmesine yönelik müzakereler devam etmektedir. Akdedeceğimiz bir STA şüphesiz ikili ticaretimizin gelişimine büyük katkı sağlayacaktır. 2008 yılında 8 milyar doları aşan ikili ticaretimiz halen küresel kriz öncesi döneme erişememiştir. Son dönemdeki rakamları incelediğimizde ikili ticaretin 3,6 milyar dolar düzeyinde olduğu görülmektedir. Bu rakamlar iki ülkenin potansiyeli dikkate alındığında oldukça düşük kalmaktadır. Ukrayna ile imzalanacak bir STA ile ikili ticarette büyük bir ivme yaşanacağı ve ticaret hacminin çok kısa bir süre içerisinde artacağı düşünülmektedir. Ayrıca, ikili ticaretin yapısına baktığımızda, ürün çeşitliliğinin çok fazla olmadığını da görüyoruz. STA ile elde edilecek tavizlerle birlikte ticarete konu olan ürün sayısında da ciddi bir artış olması kaçınılmaz olacaktır.
Ayrıca, STA’ların yatırımları arttırıcı etkisi de mevcuttur. Hizmetler ticaretini de içeren bir STA’nın iki ülke arasındaki karşılıklı yatırımları ve üçüncü ülkelerden Ukrayna ve Türkiye’ye gelecek yatırımları da arttıracağı öngörülmektedir.
Başka ülkeler ile imzaladığımız STA anlaşmaları da somut olarak ortaya koymaktadır ki; STA’lar, tarife indirimleri ile “derin bütünleşme” olarak tabir edilen menşe kuralları, yatırımlar, fikri mülkiyet hakları gibi alanlarda ortak kuralların tesisi ile ticaretin akışını kolaylaştırmakta, ölçek ekonomilerine yol açarak maliyet düşüşü ve kaynak verimliliği sağlamakta, dışa açık rekabetçi bir ekonomik altyapının tesisi suretiyle ülkenin uluslararası rekabet gücünü artırmakta, böylelikle de ülkelerin üretim, dış ticaret ve refah düzeyi üzerinde ciddi ölçüde pozitif etkiler oluşmaktadır.
KAYNAKÇA
Ukrayna Ekonomik Kalkınma ve Ticaret Bakanlığı – www.me.gov.ua
Ukrayna Maliye Bakanlığı – www.minfin.gov.ua
Ukrayna Merkez Bankası – www.bank.gov.ua
Ukrayna Devlet İstatistik Servisi – www.ukrstat.gov.ua
IMF Ukrayna Ülke Raporu
American Chamber of Commerce – http://www.chamber.ua/
European Business Association – http://www.eba.com.ua/uk
EBRD Raporları
Muhtelif Uluslararası Kuruluşların Toplantılarında Elde Edilen Bilgiler
YENİ HABERLER
YORUMLAR
Henüz hiç yorum yapılmamış.
