24 Kasım 2015 Uçak Krizinden sonra Rusya’nın Türk ürünlerine uyguladığı ambargo iki ülke arasında yeniden normalleşmeyle birlikte domates dışında hemen hemen kalktı. Fakat domates konusu öyle bir noktaya geldi ki devlet meselesinden çıkıp toplumlar arası edebiyat, sanat, fıkra, müzik vb. alanlara da konu olmaya başladı. Hatta Avrupa’da birçok sahnede Rusya-Türkiye arasındaki domates diplomasisi espiri aracı olarak bile kullanılır oldu.

Cumurbaşkanı Erdoğan-Putin görüşmesinde Putin’in yerel işletmelere büyük yatırımlar yapıldığını ve onları korumak adına biraz süre istemesiyle Türkiye’nin domates diplomasisinde beklemeye geçtiğini görüyoruz. Fakat Rusya’nın yerel işletmeleri korumak adına Türkiye’den domates almama kararı Rus toplumuna ağır sonuçlar getirdi diyebiliriz. Rusya’da üretilen domatesler mevsimsel özellikler dolayısıyla oldukça pahalıya mal oluyor. Bu pahalı üretim de piyasada domatesin fiyatını artırmış durumda. Satıcıların bu konudaki şikayetleri ile Rus toplumunun domatesin kalitesine dair şikayetleri sonuç vermiş olacak ki Rusya kış aylarında Türkiye’den domates almaya yönelik bir hazırlık yapıyor. Bu alımda belirli işletmelere alım-satım izni verilerek kontrollü bir ithalat yapılacağı konuşuluyor. Domates diplomasisinde gelişmeler şöyle:

Rusya’ya domates ihracatında flaş gelişme

Rus Tarım Bakanlığı, domateste yasağın kaldırılması için altyapı hazırlıkları ve çalışmalarını tamamladı.

Antalya’da bir otelde gerçekleştirilen, Türkiye-Rusya Tarım Yürütme Komitesi 1. Dönem Toplantısı tamamlandı. İki gündür süren toplantının sonunda, iki ülkenin talep ve isteklerinin bir araya getirildiği mutabakat metni imzalandı.

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakan Yardımcısı Mehmet Daniş yaptığı açıklamda, “Beklentimiz çok kısa bir sürede, özellikle önümüzdeki birkaç ay içerisinde bu konuyla ilgili Rusya hükümetinin kararnamede değişikliğe gitmesi ve domates ihracatının önünün açılması.” ifadelerini kullandı.

Rusya Federasyonu Tarım Bakanı Yardımcısı Evgeniy Gromiko ise yaptıçığı açıklamada, “Domates ihracatıyla ilgili somut bir tarih vermek zor ama makul bir sürede, aylar sürmeden bir karar alınacağı kanaatindeyiz.” dedi.

Gromiko: Domateste Türkiye’den kısıtlamaların kaldırılmaması için bir engel yok.

Rusya Federasyonu Tarım Bakanı Yardımcısı Evgeniy Gromiko, Türkiye’den domates ithalatına ilişkin, “Kısıtlamaların kaldırılması kararı hükümet ve bakanlar kurulu kararı. Ama Rusya Tarım Bakanlığı olarak, bunların kaldırılması yönünde teknik yönden bir engel bulunmadığına dair görüşümüzü, dönüşümüzde hükümetimize ileteceğiz” dedi.

Rusya Federasyonu Tarım Bakanı Yardımcısı Evgeniy Gromiko, Antalya’da bir otelde gerçekleştirilen, Türkiye-Rusya Tarım Yürütme Komitesi 1. Dönem Toplantısı’nın ardından Antalya Ticaret Borsası (ATB) tarafından, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin (TOBB) desteğiyle ANFAŞ Antalya Fuar Merkezinde düzenlenen Yöresel Ürünler Fuarı’nı (YÖREX) ziyaret etti.

ATB Yönetim Kurulu Başkanı Ali Çandır tarafından karşılanan ve sıkma portakal suyu ile turunç reçeli ikram edilen Gromiko, yöresel ürünlerin yer aldığı stantları gezdi.

Gazetecilerin, Rusya’nın Türkiye’den ne zaman domates ithal etmeye başlayacağına ilişkin sorusu üzerine Gromiko, “Bugün önemli görüşmeler yaptık, hangi istikamette çalışmalar yapmamız gerektiğini gerek Rus gerek Türk tarafı olarak biliyoruz. Engelleri aşmak için ne tür çalışma yapmamız gerektiği konusunda verimli bir toplantı düzenledik. Kısıtlamaların kaldırılması kararı hükümet ve bakanlar kurulu kararı. Ama Rusya Tarım Bakanlığı olarak, bunların kaldırılması yönünde teknik yönden bir engel bulunmadığına dair görüşümüzü, dönüşümüzde hükümetimize ileteceğiz” diye konuştu.

“Rusya’da sera yatırımları”

Rusya’daki sera yatırımlarına da değinen Gromiko, son on yıl içinde bu alanda 3 milyar dolardan fazla yatırım yapıldığını ifade etti.

Ülkede iklim koşulları nedeniyle seracılığın maliyetli olduğunu dile getiren Gromiko, şunları kaydetti:

“Olabildiğince kendi üreticimizi de korumak için gayret gösteriyoruz. Rusya bir milyar dolar civarında yurt dışından meyve sebze ithalatı gerçekleştiriyor. Biz Türk partnerlerimizle iş birliğine hazırız. Burada temel konu gıda güvenliğinin temin edilmesi, yani üretiminden tüketiciye ulaşana kadar bu tedarik zincirinde ürünlerin sağlıklı olduğunun takip edilebilmesi önem taşıyor.”

Rusya’da üretimin, domates ihtiyacını karşılayıp karşılamadığı yönündeki soruya Gromiko, “Biz domates ithal ediyoruz. 100 bin ton civarında iç üretim eklemiş olduk, mevcut üretime. İthalatımız devam edecek. Rusya’da 460 bin ton ithalatımız var, kendi üretimimiz dışında” yanıtını verdi.

Gromiko, Fas, Azerbaycan ve Çin başta olmak üzere farklı ülkelerden domates ithal ettiklerini de belirtti.

Dvorkoviç: Türk domatesini Rusya’ya teklifi henüz hükumet seviyesinde ele alınmadı.

Rusya Başbakan Yarıdımcısı Arkadiy Dvorkoviç, büyük Türk işletmelerinde üretilen domateslerin Rus piyasasına ithalatının Hükümet seviyesinde henüz ele alınmadığını, çalışmalar çerçevesinde bazı tekliflerin geliştirildiğini kaydetti.

Dvorkoviç, Uluslararası Balık Üretimi Forumunda yaptığı açıklamada, ”Bu öneri, Hükümet tarafından resmi olarak onaylanmış bir teklif değil, iş versiyonudur” dedi.

Dvorkoviç şöyle konuştu:

”Bazı şirketlerin ürünlerinin Rus piyasasına getirilmesi için izin verme teklifi var. Önerimiz, kısıtlı sayıda şirketlere izin vermektir, ancak bu teklif ne Rusya’da ne Türkiye’de Hükümet seviyesinde onaylanmadı. Bu teklif, Rusya Tarım Bakanlığı ile Rusya Federal Veteriner ve Bitki Sağlığı Gözetim Servisinin (Rosselhoznadzor)görüşmeleri çerçevesinde geliştirildi.”

Rusya sadece büyük işletmelere izin verebilir

Rusya Federal Veteriner ve Bitki Sağlığı Gözetim Servisi (Rosselhoznadzor), sadece büyük işletmelerin Türkiye’den domates ithalatı yapmasına izni verilmesine ilişkin konuyu değerlendirmeye hazır olduğunu bildirdi.

13-14 Eylül tarihleri arasında Antalya’da Rusya ve Türkiye’nin Tarım Komitesi’nin toplantısı gerçekleşti. Toplantı sırasında taraflar başta domates olmak üzere gıda ürünlerinin sevkiyatlarını görüştüler.

Rosselhoznadzor’dan konuyla ilgili yapılan açıklamada, “Rusya Türk mevkidaşlarına Rusya’nın bitki güvenliğinin sağlanması amacıyla hem üretici hem de ihracatçı olan ve ürünlerin takibini sağlayacak büyük işletmelerden domates ithalatının yapılmasının en iyi seçenek olduğunu belirtti” denildi.