RUSEN[ANALİZ]: Rusya’nın Neo-Kozak stratejisi ve yeni hibrit savaş

Çağımızın teknolojisi de kullanılarak, eski çağ savaş yöntemlerine doğru hızla dönüş yapılmaktadır. Geçmişte birçok imparatorluğun kullandığı paralı askerler, günümüz dünyasına uygun isimler verilerek tekrar sahaya çıkarılmaya başladı. Gerçi tarihi analiz ettiğimiz zaman her zaman var olduklarını anlamak mümkün. Para karşılığında insan öldürmek, savaşmak medeniyetimizin her zaman bir parçası olmuş ve olmaya devam ediyor.

Rusya da hiçbir zaman bu ordulardan vazgeçmemiş, İmparatorluktan Sovyetlere, Sovyetlerden Federasyona büyüyüp daralan ülke, yürüttüğü bütün savaşlarda paralı (anlaşmalı) askeri birimleri hep kullanmıştır. Bu birimlerin kullanım şekli coğraflara ve zamana gre değişmiş olabilir. Fakat Rus devleti çıkarları uğruna para karşılığı ölmek için anlaşma imzalayan veya sözlü anlaşma ile savaşa giden insanlar hep olmuştur.

Rusya’nın (ABD ve diğer büyük devletler dâhil) paramiliter güçleri kullanma tarihçesi çok daha zengindir. Ruslar bu güçleri bölgelere, burada yaşayan toplumlara,  hatta yerel inançlara ve ideolojik tabana göre kullanmıştır. Rusya’nın paralı askeri güçleri, farklı türlerde sıralanabilir. Geçmişten bugüne devletler ulaşmak istediği hedefe uygun olarak ya hepsini birden ya da içlerinden bir kaçını kullanmıştır. Paramiliter güç oluşturma kalıpları değişmezken bölgeye ve hedefe göre bu güçlerin dışarıya sunumu ve örgütlenme aracı olarak farklı manevi değerlerin kullanıldığını da görmek mümkündür.

Rus imparatorluğunun neredeyse en popüler ve bilinen yöneticisi Ekaterina döneminden günümüze kadar “Kozak” olarak bilinen bu paramiliter güçler, çağa göre farklı isimlendirmelerle anılsa da “Kozak” tabiri ve işleyişi değişmemiştir. Rusya İmparatorluğu ilk kurulduğunda Ukrayna’nın belli bölgelerinde özgür bir toplum olarak yaşayan Kozaklar, direnemediği bu büyük devlete biat ederek anlaşma yapmak durumunda kaldılar. Bugüne o özgür toplum kalmadı ama “Kozak” kavramı günümüze kadar ulaştı.

Rus İmparatorluğunun en sadık, savaşçı gücü olarak bilinen Kozakları, Komünist Rusya kılıçtan geçirerek yok etme çabasına girdi. Komünistlere biat ettikten sonra da yok edilmekten kurtulamayan Kozaklar, Rusya Federasyonu kurulurken artık Rusya içerisinde toplum ile bütünleşmişlerdir. Sovyetlerin oluşturduğu ve kendi çıkarları dahilinde zaman zaman kullandığı bir ideolojik enstrüman idi. Komünistler 2.Dünya Savaşı zamanında Nazi Almanya’sına karşı kullanmak için yeniden oluşturduğu bu Kozak anlayışını komünist ideolojisine göre sıfırdan yazdığı tarih ile yeniden şekillendirmiştir. Sovyetler, Kozak ideolojisini kullansa da tam olarak bu toplum ile barışamamıştır. Sovyetlerin dağılması ile komünistlere karşı bir enstrüman olarak canlandırılan “Yeni Kozaklar” artık o eski Ukrayna’da yaşayan Slav ırkına ait özgür toplum değildi.

İmparatorluğun ve Sovyetlerin ideolojik dokunuşları ile tamamen deformasyona uğrayan bu toplumdan geride kalanlardan ise bir paramiliter ordu oluşturma ideolojisi oldu. Bu ideolojiye bir de yeni Rusya’nın demokratik etkisiyle, günümüz Kozakların farklı halk ve ırklardan oluşan Ortodoks inancı ile komünist değerlerin dahil edildiği, Rus vatanseverliği aşılanmıştır. Zaten giyim tarzlarında o eski İmparatorluktan kalma paramiliter güç olduğunu görmek mümkün. Rusların savaş tarihçesine bakıldığı zaman düzenli ordudan biraz daha performansı yüksek olan Kozaklar, artık bu performansı göstermekte başarılı değiller.

Rusya Federasyonun meşru paramiliter güç olarak kabul ettiği Kozaklara özel kanun ile bütçeden finansal destek veriyor olması Kozakları emeklilik için gelir kaynağı ve vatansever nesilleri yetiştiren STK’lara dönüştürmüştür. Bugün Rusya’da Kozak oluşumları kiliseleri korumak, yerel polis birimlere sokak asayişi sağlamakta destek olan bölgesel STK’lardır. Kozakların dâhil oldukları Çeçenistan Savaşları veya Kırım’ın ilhakı ile Doğu Ukrayna olaylarında onlar ideolojik propaganda dışında önemli askeri performans göstermişlerdir.  Çeçenistan’da ve Doğu Ukrayna’da Kozakların ideolojik anlamda kullanıldığı ve sonrasında dağıldıklarını görmek mümkün. Kozak oluşumu altında verilen ideolojik rollerin dışına çıktıklarında ise aynı işlevi gören diğer paramiliter güçler tarafından harcandıkları da görülmüştür.

Çeçenistan’da Rus yanlısı Beslan Gantamirov tarafından Kozak birliği baskını yapılarak, Kozakların Çeçenistan’ı terk etmesi sağlanmıştır. Doğu Ukrayna’da ise liderleri suikasta uğradıktan sonra Kozak gruplarının varlığı sona ermiştir. Sonuçta bugün devlet desteği olmadan askeri gücü taşıyamayan bu birlikler, Rusya’da çoğu zaman süslü palyaçolar olarak adlandırılmaktadır. O eski savaşçı ve özgür toplum olarak devlete hizmet eden Kozaklar kalmamış ve var olan STK’lar ise zaman zaman devlet tarafından kullanılmaktadır. Genellikle askeri performanstan ziyade, devletin ideolojik propaganda aracıdırlar.

Rusya’nın “Neo-Kozak” Politikası nedir?

Rusya, Kozakların eski askeri performansını yitirmesi ile yeni “Kozak” politikası için stratejiler geliştirmiştir. Sovyetler döneminde “internasyonal” olarak bilinen ve dünyanın her köşesinde, komünist cenneti kurmak için örgütlenen insanları o dönemin komünist Kozakları olarak görebiliriz. Fakat Sovyetler hiç bir zaman onlara böyle bir isim vermedi. Sovyetler bunları sivil danışman, askeri danışman, gönüllü savaşçı veya yerli partizan olarak adlandırmıştır. Hangi bölgede kimin kullanılacağı konusu, bölgede desteklenen yerel güçlere göre belirlendi. Vietnam’da veya Kongo’da sivil danışman olarak lanse edildiler. Afganistan’da ise meşru hükümet oluyorlardı. Bazen ise kendi basınlarında gerilla veya partizan güçleri olarak lanse edilmiştir.

Sovyetler dağıldıktan sonra Rusya Federasyonu eskiyle ters düştüğünü ve komünist geçmişten kurtulduğunu duyursa da, Rusya Federasyonunun ilk savaşı olan Çeçenistan’da ilk başta paramiliter güçler kullanıldı. Ancak başarılı olamayınca Rusya hem düzenli ordu hem yerel güçlerden oluşan paramiliter orduları kullanarak bölgedeki savaşı sonuçlandırdı. Hatta Rusya’nın burada kullandığı paramiliter güçler sahada kendi aralarında da çatıştılar.

Çeçenistan Savaşları ve Rusya’nın Yeltsin sonrası yönetiminin değişmesi Rusya Federasyonunun, paramiliter güçleri daha profesyonel ve daha etkili kullanmasına neden oldu. Yine Çeçenistan’da ilk başta paramiliter güç olarak oluşturduğu yerel birlikleri orduya ve içişlerine dâhil eden Rusya, bu birlikleri daha sonra yurt dışında da görevlendirdi. Paramiliter güçler resmi makamlara dâhil edilirken, işsiz kalanlar ise kimliksiz askeri güç olarak kullanılmaya devam edildi. Sovyetlerden beri gizli veya açık görevlerde kullanılan paralı askerler, Sovyetlerin dağılması ile ortaya çıkan kriz bölgeleri Dağlık Karabağ, Gürcistan, Güney Osetya ve Abhazya Savaşları ile Çeçenistan Savaşlarında paralı askerlik yapabildiler.

Savaşmayı kendine felsefe edinmiş bu kitleler, ilk başta başıboş dünyanın farklı yerlerinde şanslarını denedi. Para karşılığında Batılı özel ordularda da görev yaptıktan sonra yeni Rusya’nın toparlanması ile ana limanlarına döndüler. Hatta bu insanların teşviki ile Rusya’nın yeni düzenli özel ordularının ortaya çıkmasına vesile oldular. Özellikle Donbass’ta özel orduların başarılı bir şekilde kullanılabileceğini, devlet ve özel sektör işbirliğinin sadece sivil hayatta değil savaş ortamında da olumlu sonuç verilebileceğini görüldükten sonra Rusya’da özel ordular ve devlet birlikte çalışmaya başladı denilebilir. Bu oluşumlardan VAGNER birliklerinin, Rus ve yabancı basına göre Krasnodar’da askeri üste eğitildiği iddia edilmiştir.

Bu konuda uzman gazeteci ve araştırmacılar yorum yaparken, Rusya’nın bundan sonra da sıkça böyle bir özel sektör ve devlet işbirliği yapacağını söylemekteler. Gazeteci Orhan Cemal ve araştırmacı RAMCOM’un müdürü Denis Sokolov bu konuyu değerlendirirken ortak noktaları vurguladılar. Her iki uzman Rusya’nın yakın zamanda daha çok özel ordu kullanımını sistemli hale getireceğini söyledi. Şimdilik Doğu Ukrayna ve Suriye’de kullanılan özel ordu birliklerinin, Afrika’ya da gideceğini söyleyen uzmanlar, bu orduların belli bir etnik yapıda olmayacağının da altını çizdi. Rusya’nın Neo-Kozak oluşumları, artık etnik veya manevi değerler kapsamında oluşturulmayacak ve tamamen ticari amaçlı olacaktır.

Bugün hâlihazırda Rusya’da yasak olan paralı askerliğe duyulan ihtiyaç, kanunen izin verilmesine dair tartışılmaları gündeme getirmektedir. Özel ordu ve paralı askerliğin şimdilik devlete yakın isimlerin tekelinde olduğu, bu durumun kanunlaşması ile birlikte birçok kurumun ortaya çıkmasına sebep olacağı düşünülmektedir.  Bu yasallaşma şimdilik az sayıda ve devlete yakın olan insanların kazanç elde etmesine müsaade ediyor. Ayrıca dış baskılara ve müdahalelere maruz kalan Rusya, kendi topraklarında eğitimli, iyi donatılmış özel orduların iç istikrarını tehlikeye atabileceğini düşünmektedir. Fakat yurt dışında kullanılmasında ise hiç bir sıkıntı görülmemektedir.

Rusya’da ticari sektör olarak gelişen özel güvenlik (Ordu) sektörü, devlet çıkarlarını savunmak için kullanılan “Kozak” sisteminden vazgeçmiş değil. Kafkasya’da oluşturduğu Çeçen, Dağıstan, İnguş, Osetya, Abhazya gibi etnik birlikleri Ukrayna’da ve Suriye’de kullanmaktan çekinilmedi. Özellikle Kuzey Kafkasyalı Çeçen, İnguş ve Dağıstanlıların çoğunlukta olduğu askeri birlikleri Suriye’de devamlı kullanmaktadır. Kuzey Kafkasyalı olan bu halkların Sünni Müslüman olmasını öncelikle iyi değerlendiren Rusya, bütün kritik bölgelerde ilk başta Kafkasyalı askeri birlikleri kullanmaktadır. Özellikle Suriye’de Şii – Sünni çatışmalarının yaşanabileceği bölgelerde, hep Rusya Federasyonunun düzenli orduya ait bu birlikleri öne sürdüğü görülmektedir. Bu birlikleri öne sürerken de Çeçen faktörü veya Sünnilik faktörünü de propaganda etmektedir.

Rusya’nın bu şekilde düzenli orduyu kullanması Suriye’de muhalifleri anlaşmaya zorlamada da yardımcı oldu. Mesela Ukrayna’da Çeçen birliklerini kullanmayı deneyen Rusya, yerel gruplarla bu grupların arasında çatışmaların çıkmasından dolayı Çeçenleri oradan çekmek zorunda kalmıştır. Uzun zaman savaş muhabirliği yapan gazeteci Orhan Cemal, Rusya’nın Kafkasyalı birliklerini kullanmasını değerlendirirken özellikle de Çeçen birliklerinin düzenli ordu dâhilinde olduğunu söylemiştir. Rusya İmparatorluğu Kozakları kullanırken de imparatorluk adına ve düzenli ordu dâhilinde kullanmaktaydı. Tarihi geçmişe bakıldığı zaman Slav ırkına mensup Kozakları bir propaganda aracına dönüşürken, onlardan boşalan yeri Rus asıllı olmayan fakat o dönem Kozakların yaptığı gibi devletle bağlılıklarını ispat etmek isteyen Kafkasyalılar doldurmaktadır. Rusya geçmişte olduğu gibi günümüzde de silahın ve gücün her türlüsünü yeni nesil Hibrit Savaşlarda kullanmaktadır.

Helsinki sonrası ABD ve Rusya başkanlarının bir araya gelip teke tek pazarlık yapmış olmasından çıkan en önemli sonuç: “devlet teknolojiye ayak uydurarak her zaman çıkarlarını savunabilecek güce sahip olmalıdır.” Sahada ve masada oyunu kuran olmak için sadece füze veya nükleer güce sahip olmak yeterli değildir.

Helsinki zirvesi ile yeni nesil savaşlarda her türlü teknolojiye sahip olan ve çağın gereklerini iyi kullanan ülkenin diğer devletler tarafından muhatap alınan tek güç olacağı ortaya çıkmıştır.

RUSEN Kafkasya Direktörü: Saslanbek İsaev

Исаев Сасланбек Ибрагимович.