Rusya’da hükümet değişimi ne anlama geliyor?

2020 senesi Rusya’da Devlet Başkanı V.V. Putin’in Federal Meclis’e yaptığı çarpıcı yıllık konuşmasıyla başladı. Putin sosyal konulara, ekonomi, iş dünyası, bilim ve teknolojinin gelişmesine özellikle dikkat çekti. Mesajın ilk kısmı doğrudan sıradan bir vatandaşın yaşam kalitesini iyileştirmekle ilgiliydi.

Başkan’ın insanların duymak istediklerini dile getirdiğini söyleyebiliriz. Örnek vermek gerekirse, “Annelik Yardımı” programının bir uzantısı, ikinci çocuk için ödemelerde bir artışı (yaklaşık 58 bin TL oldu) ve hatta ilk çocuk için 45 bin Türk lirası tutarında ödeme yapılacağını duyurdu. Dahası öğretmenler ve doktorlar için maaşların artırılacağını, sağlık hizmetlerinin modernleştirileceğini, küçük ve orta ölçekli işletmelerin destekleneceğini, “Erişilebilir İnternet” projesini ve çok daha fazlasını içeriyor. Ancak Başkan’ın mesajını asıl tarihsel kılan şey, Rusya Anayasası’nın bazı maddelerinde değişiklik yapılması için tekliflerin sunulmasıydı.

Peki Putin hangi maddeleri değiştirmek istiyor? Ve bu Rusya’daki siyasi durumu nasıl etkileyecek?

Vladimir Vladimirovich, “Rusya Federasyonu Anayasası’nın çeyrek yüzyıldan daha uzun bir süre önce, ciddi siyasi kriz koşullarında kabul edilmesine” bağlı olarak ülkedeki durumun o zamandan beri önemli ölçüde değişmesi nedeniyle anayasasını da değiştirme gereğini gördüğünü belirtiyor. İlk olarak, Devlet Başkanına göre, Rusya’nın egemenliği koşulsuz olmalı, bu nedenle Rusya Anayasası’nın uluslararası hukuka göre önceliğini pekiştirmek gerekiyor. Bunun için öncellikle sadece “İnsan ve vatandaş hak ve özgürlükleri üzerinde kısıtlama getirmeyen, Anayasa ile çelişmeyen uluslararası hukuk ve antlaşmaların gereklilikleri ve uluslararası organların kararları Rusya topraklarında uygulanacağı” beriltildi.

Siyaset bilimcilere göre, Başkanın söyledikleri esasen, son birkaç yıl içinde artan yaptırım baskısının altında uluslararası örgütler ve adli makamlar ile halihazırda kurulmuş olan ilişkiler sisteminin meşrulaştırılmasıydı. Örneğin, 2017 yılında, Rus Anayasa Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) Yukos davasında verdiği ödeme kararını uygulanamayacağını açıklamıştı.

İkinci olarak, kamu yönetim sisteminde toplumda çelişkili görüşlere neden olan önemli değişiklikler planlanmakta. Putin, Rusya Başbakanı adaylığını onaylama hakkını Devlet Dumasına devretmeyi önerdi (mevcut durumda parlamentonun alt kısmı sadece adaylığını kabul ediyor). Dahası, Rusya Federasyonu Başbakanı’nın önerisi üzerine, Devlet Duması Başbakan Yardımcılarını ve Federal Bakanları da onaylayacak. Putin’e göre, Rusya Federasyonu Başkanı meclis tarafından onaylanan adayları onaylaması gerekecek.

Aynı zamanda Putin, devlet başkanının güvenini kaybetmeleri ve ya kötü çalışmaları durumunda başbakanı, yardımcılarını ve diğer bakanları görevden alma hakkına sahip olması gerektiğine inanıyor. Ayrıca, kesin işlevleri Anayasada henüz belirlenmemiş olan Devlet Konseyi’nin statüsünün ve rolünün pekiştirilmesi öneriliyor. Şu an, Devlet Konseyi, valiler, bakanlar tarafından oluşturulan anayasal olmayan bir danışma organı olarak faaliyet göstermektedir. Bu Konsey, 2000 yılında Putin tarafından kamu otoritelerinin koordineli işleyişini ve etkileşimini sağlamak amacıyla oluşturulmuştu.

Bazı analistlere göre, bu organ Rus anayasasına bağlanarak, parlamentonun üçüncü kısmı (Duma ve Federasyon Konseyi’ne ilaveten) ya da Sovyet Polit Bürosunun yeni bir versiyonu olabilir. Ayrıca Putin’in Devlet Konseyi’ne artan ilgisinin, iktidarın el değiştirmesine bir tür hazırlık olduğu da belirtiliyor. Bilindiği gibi 2024’teki başkanlık seçimlerinde Putin artık aday olamayacak. Putin’in gelecek başkan adayları için şartları değiştirmesi, yani en az 25 yıl (daha önce 10 yıl) Rus topraklarında ikamet etmesi ve daha önce başka bir ülkede oturma izninin olmaması, potansiyel adayların çemberini önemli ölçüde daraltacaktır.

Putin tarafından Rusya Federasyonu Anayasası’nda yapılan değişikliklerle ilgili teklif edilen tüm önerilerin ülke çapında oylamaya sunulacağına dikkat etmek önemlidir. Putin, Rusya halkının egemenlik ve ana güç kaynağı olarak belirleyici olması gerektiğini vurguladı. “ Nihayetinde insanlar her şeye karar veriyor” diye bitirdi.

Tüm Rusya Kamuoyu Araştırma Merkezi’ne (VTsIOM) göre, Putin güç geçişi için hazırlıklara başlamış olmasına rağmen, yani gelecekteki başkanının konumunu zayıflatması, parlamentonun rolünü ve Anayasada Devlet Konseyi’ni güçlendirmesi, ve Federal Meclis’e verdiği mesajın ardından faaliyetlerinin onay derecesi % 3 arttı, aynı zamanda devlet başkanının çalışması Rusların % 67’si tarafından onaylandı (önceki %64 ile kıyaslayarak). Ayrıca, sosyologlara göre, Rusya’da Putin’in konuşması % 73’ü olumlu duygulara neden oldu.

Putin’in konuşmasında politik değişimler daha ağırlıklı ve belirleyici olsa da yüksek ihtimalle Rus halkına sosyo-ekonomik değişimler daha önemli ve faydalı gelmiş olmalı ki  bu yılki mesajı önceki yıllara göre Rus vatandaşların daha çok ilgisini çekti.

Rusya’da değişim başlıyor mu?

Putin’in Federal Meclise hitabından üç saat sonra Başbakan Medvedev hükümetin istifasını açıkladı ve “Devlet Başkanı Vladimir Putin’e Anayasa’yı değiştirmek için gerekli tüm kararları alma fırsatı vermenin” gerekli olduğunu açıkladı. Medvedev açıklamasında bu dönüşümlerin “sadece Anayasanın bazı maddelerinde değil genel olarak iktidar dengesinde; yürütme organı, yasama organı, yargı organlarında önemli değişiklikler yapacağını” belirtti. Medvedev’in istifasının Rus toplumunda beklenmedik bir şey olmadığını belirtmek gerekir. Devlet Başkanının Mayıs Kararnamesi’nde belirtilen ulusal projelerin verimsiz uygulanması, ülkedeki ekonomik durumun bozulması, vatandaşların Hükümetin çalışmasına yönelik artan memnuniyetsizliği ile, tüm hükümetin istifası mantıklı bir sonuç haline geldi.

Meslektaşlarının “prensipli sert bir adam” olarak tanımladığı Federal Vergi Dairesi başkanı Mikhail Mişustin Putin tarafından yeni başbakan olarak  seçildi. Mişustin’in Federal Vergi Servisi’ndeki çalışması sırasındaki en önemli başarısı, vergi sistemindeki tam teknolojik dönüşümdü ve de son beş yıl boyunca vergi gelirlerinde artış sağladı ve gelirleri 1,4 kat arttırdı. Bu yüzden yeni görevinde Mişustin, Putin’in 2020 Federal Meclisi’ne mesajını hayata geçirmeyi planlıyor. Bu görevi özellikle modern bilgi teknolojilerinin tanıtılması ve devletin “dijital bir platforma” dönüştürülmesi, kamu yönetiminin reformu ve kurumsal reformların yapılması yolu ile hedefliyor.  Sonuç olarak, Mişustin para toplamakta çok başarılıydı, ancak Başbakan olarak para harcamakta da bu kadar başarılı olacak mı göreceğiz.

Ksenia Gökmen

RUSEN Uluslararası İlişkiler Uzmanı